Sterrenwacht

locatie gebruikt voor het observeren van aardse of hemelse gebeurtenissen
(Doorverwezen vanaf Volkssterrenwacht)
Voor het Vlaamse talentenjachtprogramma, zie Sterrenwacht (televisieprogramma).

Een sterrenwacht of observatorium is een instituut van waaruit sterren en andere hemellichamen worden bekeken en bestudeerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen professionele sterrenwachten en volks- of publiekssterrenwachten.

Oude Sterrewacht, Universiteit Leiden
Kasteel Beisbroek bij Brugge, met sterrenwacht
Observatorium op de Lomnický štít (Hoge Tatra) in Slowakije
Rundetaarn uit 1637 in Kopenhagen

Professionele sterrenwacht

bewerken

Een professionele sterrenwacht is een wetenschappelijk instituut waar astronomen onderzoek verrichten aan de sterrenhemel. Tot de uitvinding van de fotografie en de toepassing daarvan in de sterrenkunde keken astronomen vooral zelf door een telescoop. Dit was, vooral in koude winternachten, lang niet altijd een aangename bezigheid.. Door de komst van fotografie werd meer gezien - een fotografische plaat is immers gevoeliger dan het menselijk oog - en konden astronomen het systematisch waarnemen vaak overlaten aan assistenten. Tegenwoordig zijn veel professionele telescopen vrijwel volledig geautomatiseerd en bestuderen astronomen, comfortabel achter de computer in hun werkkamer, enkel de armada aan gegevens die een telescoop (deze kan overal ter wereld of zelfs in de ruimte gestationeerd zijn) in hun opdracht produceert.

Traditioneel werden professionele sterrenwachten gebouwd in de buurt van grote steden (bv. Ukkel nabij Brussel) of op plaatsen waar wetenschap bedreven werd (zoals de universiteiten van Leiden, Gent en Utrecht).

Al decennialang wijkt men daar vanaf vanwege onder andere de natuurlijke turbulentie die in de aardatmosfeer voorkomt en lichtvervuiling. Door de komst van steeds grotere telescopen werd het steeds belangrijker dat er zo min mogelijk turbulentie moest zijn voor goede waarnemingen. Daarom kwamen veel nieuwe professionele sterrenwachten op bijvoorbeeld hoge bergen te staan. Ook wordt bij de keuze voor een locatie gekeken naar de weersomstandigheden om een zo efficiënt mogelijke sterrenwacht te realiseren. Sinds enkele jaren is het door lasertechnologie ook mogelijk om telescopen te corrigeren voor de aanwezige turbulentie.

Sterrenwachten op aarde hebben als bijkomend nadeel dat ze meestal alleen in het zichtbaar licht en nabij-infrarood kunnen waarnemen. Voor waarnemingen in bijvoorbeeld het ver-infrarood- en röntgengebied van het elektromagnetisch spectrum zijn ruimtetelescopen noodzakelijk. Radiogolflengtes zijn daarentegen wel weer vanaf het aardoppervlak waar te nemen, bijvoorbeeld met de Westerbork Synthese Radio Telescoop en LOFAR.

Omvangrijke professionele sterrewachten zijn onder andere te vinden in Chili (het Paranal-observatorium) en Hawaï (het Mauna Kea-observatorium).

Volkssterrenwacht

bewerken

In tegenstelling tot een professionele sterrenwacht heeft een volkssterrenwacht of publiekssterrenwacht als doel een breed publiek te informeren over sterrenkunde en ruimtevaart, de astronomie te populariseren en amateurastronomen te verenigen. Bij een volkssterrenwacht worden met enige regelmaat lezingen gegeven over allerhande onderwerpen in de sterrenkunde dan wel ruimtevaart. Ook kan eenieder terecht voor vragen over het actief beoefenen van de hobby sterrenkunde, door het observeren met een telescoop.

Sterrenwachten in België en Nederland

bewerken

Zie ook

bewerken
bewerken

Referenties

bewerken
Zie de categorie Observatories van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.