Europese Zuidelijke Sterrenwacht

internationale organisatie in Duitsland

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (European Southern Observatory, afgekort ESO) is een Europese organisatie die zich bezighoudt met astronomisch onderzoek. ESO werd opgericht in 1962 en het hoofdkantoor is sinds 1980 gevestigd in Garching bei München (daarvoor in Genève).

Kaart met de locaties van ESO-observatoria.
De Very Large Telescope op de Cerro Paranal (Chili) in vogelvlucht
Het La Silla-observatorium
Het Atacama Large Millimeter Array
Het hoofdkantoor van ESO in Garching

Algemeen bewerken

De ESO beheert drie sterrenwachten in Chili, een op La Silla, ten oosten van La Serena, de ander op Paranal, ten zuiden van Antofagasta. Op Paranal bevindt zich de Very Large Telescope (VLT). Op de hoogvlakte van Chajnantor is op 5000 meter hoogte, samen met andere organisaties uit de Verenigde Staten en Japan, de Atacama Large Millimeter Array (ALMA, een interferometer voor microgolven) gebouwd. Dit project begon eind jaren 90 en was in maart 2013 volledig operationeel.[1]

De Nederlandse sterrenkundige Jan Hendrik Oort heeft samen met Walter Baade in 1953 aan de wieg gestaan van ESO.

Deelnemende landen bewerken

Van ESO zijn zestien landen lid: België, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, Zweden en Zwitserland. Brazilië is geaccepteerd als 17e lid, maar de Braziliaanse regering heeft het lidmaatschapsverdrag nog niet geratificeerd.[2] Op de panelen waar de vlaggen van deelnemende landen staan, zal behalve vlaggen van de lidstaten ook steeds de Chileense vlag staan, omdat Chili, hoewel zelf geen lidstaat, geprivilegieerde partnerstaat is, vanwege de rol die het land speelt als gastland voor de observatoria en om de formele ondersteuning die het land geeft door de verdragen die de ruimtelijk afgebakende wetenschapszones met diplomatieke onschendbaarheid hebben mogelijk gemaakt, onder meer rond de bergtop Cerro Paranal met zijn VLT, VLTI, VISTA en VST, en rond de hoogvlakte van Chajnantor, waar zich de Atacama Large Millimeter Array (ALMA) en de APEX submillimetertelescoop van ESO bevinden.

Verdere ontwikkeling bewerken

Voor de verdere toekomst werd er gewerkt aan plannen voor een spiegeltelescoop van 30 à 60 m, met de voorlopige naam Extremely Large Telescope (ELT). In 2009 werd in dit kader concreet gedacht aan spiegel van 42 meter, met adaptieve optiek, die honderdmaal zo gevoelig zal zijn als de Very Large Telescope. In april 2010 werd besloten dat de nu 39,3 meter telescoop op de Cerro Armazones, eveneens in Chili, zou worden gebouwd.[3] Op 19 juni 2014 is met de bouw begonnen.

In een eerder stadium werd gedacht aan een nog grotere telescoop, de Overwhelmingly Large Telescope (OWL). Vanwege de complexiteit en de hoge kosten is dit plan op de lange baan geschoven, ten gunste van de ELT.

Nederlandse directeuren bewerken

Een aantal Nederlanders is directeur geweest van ESO: Adriaan Blaauw (1970 tot 1975), Lodewijk Woltjer (1975 tot 1988), Harry van der Laan (1988 tot 1993), en Tim de Zeeuw (2007 tot 2017).

Lidstaten bewerken

Lidstaat lid sinds
  België 1962
  Duitsland 1962
  Frankrijk 1962
  Nederland 1962
  Zweden 1962
  Denemarken 1967
  Zwitserland 1981
  Italië 1982 (24 mei)
  Portugal 2000 (27 juni)
  Verenigd Koninkrijk 2002 (8 juli)
  Finland 2004 (1 juli)
  Spanje 2006 (1 juli)
  Tsjechië 2007 (1 januari)
  Oostenrijk 2008 (1 juli)
  Polen 2015
  Ierland 2018 (28 september)[4]

Externe link bewerken

Noten en referenties bewerken

Zie de categorie European Southern Observatory van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.