Vipera

geslacht uit de onderfamilie echte adders

Vipera is een geslacht van slangen uit de familie adders (Viperidae) en de onderfamilie echte adders (Viperinae).

Vipera
Kop van de zandadder (Vipera ammodytes)
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Orde:Squamata (Schubreptielen)
Onderorde:Serpentes (Slangen)
Familie:Viperidae (Adders)
Onderfamilie:Viperinae (Echte adders)
Geslacht
Vipera
Garsault, 1764
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Vipera op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

Naam en indeling

bewerken

De wetenschappelijke naam van de groep werd voor het eerst voorgesteld door Josephus Nicolaus Laurenti in 1768. Volgens een publicatie uit 2010 werd de groep eerder al benoemd door François Alexandre Pierre de Garsault in 1764.[1] Er zijn 21 soorten inclusief de soort Vipera sakoi die in 2018 voor het eerst wetenschappelijk werd beschreven in de soort Vipera walser uit 2016. De slangen werden eerder aan andere geslachten toegekend, zoals Pelias en Coluber.[2]

De soorten uit dit geslacht worden ook wel echte adders genoemd,[3] maar deze naam wordt ook gebruikt voor de onderfamilie waartoe ze behoren.

Uiterlijke kenmerken

bewerken

De lichaamslengte is variabel; de spitssnuitadder (Vipera ursinii) is een van de kleinste Europese soorten en wordt maximaal 60 centimeter lang maar de meeste exemplaren bereiken nog geen 40 cm. De zandadder (Vipera ammodytes) wordt met een lichaamslengte tot 1 meter een stuk groter.[4] De kop is altijd duidelijk te onderscheiden van het lichaam door de aanwezigheid van een insnoering. De ogen zijn relatief groot en hebben een verticale pupil. De lichaamskleur is zeer variabel evenals de patronen en tekeningen op de rug.

Verspreiding en habitat

bewerken

Alle soorten komen voor in delen van Europa, noordelijk Afrika, Azië en het Midden-Oosten. De adders leven in de landen Noorwegen, Zweden, Finland, Frankrijk, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Liechtenstein, Italië, België, Nederland, Engeland, Polen, Tsjechië, Hongarije, Roemenië, Wit-Rusland, Bulgarije, Albanië, Slowakije, Kroatië, Slovenië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Macedonië, Servië, Estland, Letland, Litouwen, Rusland, Oekraïne, Mongolië, Kazachstan, Noord-Korea, China, Armenië, Georgië, Spanje, Frankrijk, Turkije, Iran, Tunesië, Moldavië, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Tadzjikistan, Marokko, Algerije en Griekenland.[2]

Van alle adders is dit geslacht het bekendste vanwege het enorme verspreidingsgebied binnen de Oude Wereld. Dit grote areaal is het gevolg van de hoge tolerantie voor koude. Hierdoor komen de slangen voor in streken tot boven de poolcirkel. De gewone adder (Vipera berus) is de enige addersoort die ook in België en Nederland voorkomt maar is ook te vinden in delen van Scandinavië.

De habitat bestaat uit rotsige omgevingen, bossen, graslanden en scrubland. Ook in door de mens aangepaste streken zoals weilanden, akkers, plantages en landelijke tuinen kunnen de dieren worden aangetroffen.

Beschermingsstatus

bewerken

Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN is aan 15 soorten een beschermingsstatus toegewezen. Drie soorten worden beschouwd als 'veilig' (Least Concern of LC), vijf soorten als 'kwetsbaar' (Vulnerable of VU), vier soorten als 'gevoelig' (Near Threatened of NT) en vier soorten als 'bedreigd' (Endangered of EN). Drie soorten ten slotte staan te boek als 'ernstig bedreigd' (Critically Endangered of CR).[5]

Het geslacht omvat de volgende soorten, met de auteur en het verspreidingsgebied.

Naam Auteur Verspreidingsgebied Beschermingsstatus
Vipera altaica Tuniyev, Nilson & Andrén, 2010 Kazachstan niet geëvalueerd
Zandadder
(Vipera ammodytes)
Linnaeus, 1758 Oostenrijk, Italië, Kroatië, Slovenië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Macedonië, Servië, Roemenië, Bulgarije, Albanië, Griekenland, Georgië, Azerbeidzjan
 
Vipera anatolica Eiselt & Baran, 1970 Turkije
 
Aspisadder
(Vipera aspis)
Linnaeus, 1758 Spanje, Frankrijk, Zwitserland, Duitsland, Italië, Slovenië, Kroatië
 
Gewone adder
(Vipera berus)
Linnaeus, 1758 Noorwegen, Zweden, Finland, Frankrijk, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Liechtenstein, Italië, België, Nederland, Engeland, Polen, Tsjechië, Hongarije, Roemenië, Wit-Rusland, Bulgarije, Albanië, Slowakije, Kroatië, Slovenië, Macedonië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Servië, Estland, Letland, Litouwen, Rusland, Oekraïne, Mongolië, Kazachstan, Noord-Korea, China niet geëvalueerd
Vipera darevskii Vedmederja, Orlov & Tuniyev, 1986 Armenië, Georgië
 
Vipera dinniki Nikolsky, 1913 Rusland, Georgië, Azerbeidzjan
 
Vipera eriwanensis Reuss, 1933 Armenië, Iran, Turkije
 
Vipera graeca Nilson & Andrén, 1988 Albanië, Griekenland
 
Kaukasusadder
(Vipera kaznakovi)
Nikolsky, 1909 Rusland, Georgië, Turkije
 
Wipneusadder
(Vipera latastei)
Boscá, 1878 Marokko, Algerije, Tunesië, Portugal, Spanje
 
Vipera lotievi Nilson, Tuniyev, Orlov, Höggren & Andrén, 1995 Rusland, Azerbeidzjan
 
Vipera monticola Saint Girons, 1953 Marokko
 
Vipera nikolskii Vedmederja, Grubant & Rudajewa, 1986 Oekraïne, Rusland, Roemenië, Moldavië niet geëvalueerd
Vipera orlovi Tuniyev & Ostrovskikh, 2001 Rusland
 
Steppeadder
(Vipera renardi)
Christoph, 1861 Oekraïne, Rusland, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Tadzjikistan, Mongolië, China niet geëvalueerd
Vipera sakoi Tuniyev, Avci, Tuniyev, Ilgaz, Olgun, Petrova, Bodrov, Geniez & Teynié, 2018 Turkije niet geëvalueerd
Cantabrische adder
(Vipera seoanei)
Lataste, 1879 Portugal, Spanje
 
Vipera transcaucasiana Boulenger, 1913 Georgië, Azerbeidzjan, Turkije, Iran
 
Spitssnuitadder
(Vipera ursinii)
Bonaparte, 1835 Frankrijk, Oostenrijk, Italië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Macedonië, Servië, Albanië, Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Griekenland, Moldavië
 
Vipera walser Ghielmi, Menegon, Marsden, Laddaga & Ursenbacher, 2016 Italië niet geëvalueerd

Bronvermelding

bewerken