Spoorlijn Hamburg-Altona - Kiel

spoorlijn in Duitsland

De spoorlijn Hamburg-Altona - Kiel is een spoorlijn tussen de hanzestad Altona aan de Elbe en de hanzestad Kiel aan de Oostzee gelegen in de Hertogdom Holstein aangelegd door de Altona-Kieler Eisenbahn-Gesellschaft (AKE). Op 1 juli 1887 werden de bezittingen van de AKE door de Preußische Staatseisenbahnen overgenomen. De spoorlijn 1220 onder beheer van DB Netze.

DB 1220
Hamburg-Altona - Kiel
Spoorlijn Hamburg-Altona - Kiel op de kaart
Totale lengte105,6 km
Spoorwijdtenormaalspoor 1435 mm
Aangelegd doorAltona-Kieler Eisenbahn-Gesellschaft (AKE)
Geopend18 september 1844
Huidige statusin gebruik
Geëlektrificeerd1995
Aantal sporen2
Baanvaksnelheid160 km/u
Beveiliging of treinbeïnvloedingPZB
Treindienst doorDeutsche Bahn
Nord-Ostsee-Bahn
Nordbahn
Traject
extvSTR- DB 1222 van Hamburg-Altona Kai opgebroken
extdSTRexvKBHFad 0,0 Hamburg-Altona tot 1898
extdSHI2glexdSHI2g+rexvSTR-
extdSTRexvÜSTxd
xtdKRZtoxvKRZttSTRqtdABZq+rtdSTR+rd DB 1270 van Hamburg Hbf
extdSTRedKBHFxa-LdKBHFxa-MvKBHFa-RtvSBHFd 0,7 Hamburg-Altona vanaf 1898
ev-SHI2g+rvÜSTldSTRtvSTRe@fd
vÜSTvÜSTlvÜST
dveABZgr-STRvKDSTe-STRdSHI2gldSHI2gl+rdSHI2+r DB 6100 naar Berlin-Spandau tot 1898
v-SHI2lvSHI2+rdSTRvÜWBldSTR
vSTRvÜSTrvÜSTol
vSTRvSTRvSTR-ABZl+l aansl. Bahrenfeld, DB 1224 naar Hamburg-Blankenese
STRc2 +
vSTR + vSTR3-
vSTR +
vSTR +
DB 6100 naar Berlin-Spandau vanaf 1898
STRr+1 + SPLa+r
vSTR-SHI2g+l + STRc4
vSHI2gr-STR +
vSTR +
aansluiting Rainweg
dSTRldKRZludKRZmudKRZrudABZgrvSTRdSTR DB 6100 van Berlin-Spandau
ddKRZludKRZmudKRZmudKRZruvSTRr-STRdSTR DB 1240 naar Hamburg Hbf
dvSHI2lvSHI2l+rdSHI2+rvSTR
v-STR+ldKRZludKRZmudKRZmudKRZruvSTRr-STR DB 1270
ddABZg+rvSHI2lvSHI2l+rdSHI2+rdSTR DB 1225 van Hamburg Holstenstraße
exdKDSTavSTR-vÜSTrdSTRvÜSTl Altona Postbf
exdSTRdSBHFdSTR+ldKRZludKRZmudKRZmudKRZrudSTRr Hamburg Diebsteich
exdSTRdSHI2lvSHI2g+rvÜSTlvSTR- DB 1230 van aansluiting Bahrenfeld
exdKRZuexdSTR+rvSTRvSTRvSHI2l- DB 9121 van Hamburg-Altona AKN opgebroken
exdSTRlvexKRZo-eKRZoedKRZoevKRZoevSTR+r-STR DB 1233 van Altona Postbf opgebroken
devSTRvSTRdSTRevÜSTrxl
exv-STRdSBHFvSTRvÜSTldSTR Hamburg-Langenfelde
devSTRvÜSTvDST-LdDST-R 4,1 Hamburg-Langenfelde Bbf
ddKDSTxavSTRvÜSTrvSHI2g+l- Hamburg-Stellingen AKN
vSTR-SBHFvSTRvSTR Hamburg-Stellingen
dSKRZ-AludSKRZ-AmudSKRZ-AmudSKRZ-AmudSKRZ-AmudSKRZ-Aru 7E45
veBST-STRvSTRvSHI2g+l- Hamburg-Eidelstedt AKN
vSTR-SBHFvSTRvSTR- Hamburg-Eidelstedt
vÜSTdSTRvÜWBld
v-SHI2grvSTRvSTR
dABZqldBRÜCKE1rdSTRdBRÜCKE1lvABZg+r-STR DB 1234 van aansluiting Rothenburgsort
vSTRr-STRvSTRvSTR- DB 9121 naar Neumünster Süd
vSBHF-STRvSTR Hamburg Elbgaustraße
vBST-STRvDST-STR 7,6 Hamburg-Eidelstedt Gbf
vSTR+GRZqvSTR+GRZq grens Hamburg - Sleeswijk-Holstein
vSBHF-STRvSTR Krupunder
dSHI2ldSHI2l+rdSHI2g+lrdSHI2r 10,5 aansl Hamburg-Eidelstedt En, DB 1232 van aansl Rainweg
vÜSTr 11,0 Bickbargen
vSBHF-STR Halstenbek
vSBHF-STR Thesdorf
15,9 Pinneberg
dHST 19,3 Prisdorf
dABZgl 19,1 DB 9126 naar Uetersen
dBHF 23,2 Tornesch
dSHI2gldSHI2+rxl DB 1212 van Elmshorn Hafen opgebroken
vBHF 30,7 Elmshorn
vSTR-ABZgl DB 1210 naar Westerland (Sylt)
vABZgr-STR DB 9120 naar Bad Oldesloe
dSHI2g+ldSHI2rxl DB 1211 naar aansluiting Altenmoor nooit voltooid
dHST 36,2 Horst (Holst)
dSKRZ-Au 23
dBHF 42,4 Dauenhof
dBHF 54,2 Wrist
deABZgl DB 1221 naar Itzehoe opgebroken
dBHF 60,5 Brokstedt
dSKRZ-Au 7E45
vSTR+r-STR DB 1043 van Bad Oldesloe
vÜST
v-STRvSHI2gl-
dvBHF-LdBHF-R 74,7 Neumünster
dvÜSTdSTR
ddABZgrvÜSTl DB 1041 naar Ascheberg (Holst)
dvSTRdABZgl DB 1042 naar Heide (Holst)
vSTRvSHI2gl-
vDST-STRvSTR-DST 75,8 Neumünster Gbf
v-SHI2g+rvÜSTr
dvÜSTdENDEe
vSTR-STRl DB 1040 naar Flensburg
dHST 80,7 Einfeld
dBHF 86,6 Bordesholm
dHST 95,3 Flintbek
vSHI2gl- DB 1031 naar Kiel-Hassee
vSTR-DST 101,0 Meimersdorf
STRc2d-KRZ3+1udSHI2gr DB 1032 n. Kiel Hbf
DB 1033 n. aansl Kiel Hbf SS
dSPL+1dKRZc4uevSHI2gl- DB 1030 naar Kiel Hgbf opgebroken
ddABZr+rvSTRxvSTR aansl Kiel Hbf SS, DB 1023 van Neustadt (Holst)
dvÜWBlvSTRexdKDSTe Kiel Hgbf
vABZgr-STRvSTR DB 9106 naar Kiel Marinearsenaal
v-SHI2grvSTRdSTR2dSTRc3
v-STR +
vDST-STR +
vSTR-KDSTa + STRc12
ABZl+34 +
DB 1022 van Osterrönfeld
v-STR +
v-SHI2g+r +
vÜSTl + v-STR+1
STRc4 +
vSTR-vÜSTrdSTRd
vSTR-vKBHFe-LdKBHFxe-Rd 105,6 Kiel Hbf vanaf 1899
vSTR-exdKBHFed Kiel Hbf 1846 - 1899
ENDEed Böllhornkai

Geschiedenis bewerken

Sleeswijk en Holstein waren reeds in de prehistorie bewoond en kwamen in 1460 aan toe aan de bezittingen van Christiaan I van Denemarken. De gebieden werden in de loop der tijd opgedeeld, maar in 1773 weer verenigd onder Deense kroon. In tegenstelling tot Sleeswijk (dat aanvankelijk vrijwel geheel Deenstalig was, maar waarvan het zuiden vanaf de 15e eeuw in toenemende mate verduitst was geraakt) werd Holstein in 1815 lid van de Duitse Bond. Het conflict tussen Denemarken en de Duitse Bond over de status van beide hertogdommen (Sleeswijk-Holsteinse kwestie) kwam na de Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog tot een oplossing toen de Vrede van Praag op 23 augustus 1866 bepaalde dat de beide hertogdommen aan Pruisen toekwamen, dat ze verenigde tot de provincie Sleeswijk-Holstein.

Geschiedenis spoorlijn bewerken

Voor de aanleg van het traject van Altona naar Kiel werd de Altona-Kieler Eisenbahnkomitee samengesteld.

Een door Friedrich List geopende spoorverbinding tussen de Hanzesteden Hamburg en Lübeck werd door de Königliche Eisenbahn-Commission, die in 1835 voor de Deense koning Friedrich VI werd ingezet, geweigerd. Dit gebeurde omdat troonopvolger Christian VIII van mening was dat een spoorverbinding tussen Elbe en Oostzee op fiscale gronden uitsluitend over Deense grondgebied moest lopen.

Studies naar de trajectvarianten bewerken

 
Kaart uit 1849

Voor het plan van de spoorlijn waren twee verschillende trajecten in beeld:

  • de stad Kiel via Segeberg naar de stad Altona
  • de stad Kiel via Neumünster naar de stad Altona

Het onderzoek naar de diverse mogelijkheden werd gegund aan de Engelse ingenieur Geo W. Buck. Hij kwam tot de conclusie dat het traject via Segeberg door de hoogteverschillen minder geschikt was dan het traject via Barmstedt en Neumünster. Nadat de stadt Elmshorn het aandeel in het kapitaal verhoogde werd besloten het traject in het westelijk deel van het groothertogdom Holstein aan te leggen. Daarna besloot koning Christian VIII op 28 juni 1842 tot het verstrekken van de concessie.

De eindstations van Kiel en Altona moesten in de directe omgeving van de havens gebouwd worden. Ook moesten hier aansluitingen naar deze havens worden aangelegd. Verdere stations langs het traject waren Pinneberg, Tornesch, Elmshorn, Wrist, Neumünster en Bordesholm. Stapsgewijs werden vanaf 1844 de haltes Stelling, Eidelstedt, Halstenbeck, Priesdorf, Horst, Dauenhof, Siebenecksknöll, Brockstedt, Pahdenstedt, Fohrde en Meimersdorf aan het traject toegevoegd.

Financiering bewerken

Het oprichtingskapitaal werd in 1844 gevormd door onderstaande investeerders:

  • Deense staat 27.0%
  • Stadt Altona 21,6%
  • Private Streubesitz 19,2%
  • Stadt Kiel 16,2%
  • Actiën in bezit van de Gesellschaft 13,1%
  • Stadt Neumünster 1,1%
  • Altonaisches Unterstützungsinstitut 1,1%
  • Stadt Elmshorn 0,4%
  • Stadt Pinneberg 0,3%

De bouw van de 105 kilometer lange spoorlijn begon in maart 1843 vanuit de steden Kiel, Neumünster en Altona. Het traject werd enkelsporig aangelegd. De opening van het gehele traject wond op 18 september 1844 plaats. Tegenwoordig heeft het traject twee sporen.

Duits-Deense oorlog bewerken

Als gevolg van de Duits-Deense oorlog werd het Hertogdom Holstein in 1867 een Pruisische provincie. Vanaf 1883 begonnen de onderhandelingen over de AKE door de Pruisische Staat, die reeds op 1 maart 1884 de onderneming overnam en de bedrijfsvoering ondergebracht bij een provisorische afdeling van de stad Altona. In de periode tussen 1 januari en 1 juli 1887 werden de bezittingen van de AKE door de Pruisische Staatsspoorwegen overgenomen.

Uitbreidingen bewerken

Tegelijk met de bouw van het hoofdtraject begon de bouw van een verbindingsspoor naar de lager gelegen Elbe-haven tot het station Altona. Hiervoor werd ten behoeve van goederenvervoer door de spoorlijn Hamburg-Altona Kai - Hamburg-Altona de Schellfischtunnel aangelegd. Dit traject had een lengte van 210 meter en een hoogteverschil van 30 meter. De ingebruikname van het havenspoor was in 1845. Het havenspoor in Kiel werd op 1 september 1844 in bedrijf genomen.

In 1979 werd een nieuw Bahnhof Hamburg-Altona ten behoeve van de bouw het traject van de City Bahn van de S-Bahn Hamburg geopend. Door de aanleg van de City Bahn werd het station een doorgaand station.

Op 1 juli 2014 maakte de Duitse spoorwegen bekend de lange afstand en de regionale station in 2023 op de plek bij de huidige S-Bahn-station Diebsteich. Er wordt een achtsporig station gebouwd, met zes lange afstand en regionale spoorlijnen en twee S-Bahn sporen en een nieuw station. Na goedkeuringsproces in het najaar van 2015 beginnen met de werkzaamheden.

Altona-Kaltenkirchener Eisenbahn-Gesellschaft bewerken

De Altona-Kaltenkirchener Eisenbahn-Gesellschaft werd in 1883 opgericht. In 1916 werd de naam veranderd in Eisenbahn-Gesellschaft Altona-Kaltenkirchen-Neumünster. Reeds in 1884 werd het traject van Kaltenkirchener Bahnhof te Hamburg-Altona via Eidelstedt naar Kaltenkirchen geopend. Dit traject liep vanaf hun eigen station Kaltenkirchener Bahnhof te Altona tot het station Eidelstedt parallel aan het traject van de AKE. Het Kaltenkirchener Bahnhof te Altona was gevestigd aan de toenmalige Gählerplatzoordig. In 1916 werd het traject naar Neumünster Süd verlengd en sinds 31 maart 1953 naar het station Neumünster gelegen aan de spoorlijn van Kiel naar Altona.

Treindiensten bewerken

De Deutsche Bahn verzorgt het personenvervoer op dit traject met ICE-, IC-, RE- en RB-treinen. De Nord-Ostsee-Bahn verzorgt het personenvervoer met RE-treinen en de Nordbahn met RB-treinen.

Serie Treinsoort Route Bijzonderheden
ICE 20 InterCityExpress (DB Fernverkehr) [ Kiel HbfNeumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg DammtorHamburg HbfLüneburgUelzenHannover HbfGöttingenKassel-WilhelmshöheFuldaHanau HbfFrankfurt (Main) Hbf – [ Frankfurt (Main) Flughafen FernbahnhofMainz HbfWiesbaden Hbf ] / [ Mannheim HbfKarlsruhe HbfBaden-BadenFreiburg (Breisgau) HbfBasel Bad BfBasel SBBZürich Hbf ] Rijdt elke twee uur.
ICE 22 InterCityExpress (DB Fernverkehr) [ [ Kiel HbfNeumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg DammtorHamburg Hbf ] / [ Oldenburg (Oldb) HbfBremen Hbf ] – Hannover HbfKassel-WilhelmshöheFrankfurt (Main) HbfFrankfurt (Main) Flughafen FernbahnhofMannheim HbfStuttgart Hbf Rijdt elke twee uur. Één trein per dag van/naar Oldenburg.
ICE 25 InterCityExpress (DB Fernverkehr) [ [ Kiel HbfNeumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg DammtorHamburg Hbf – ] / [ Oldenburg (Oldb) HbfBremen Hbf – ] Hannover HbfGöttingenKassel-WilhelmshöheFuldaWürzburg Hbf – [ Nürnberg Hbf – ] / [ TreuchtlingenDonauwörthAugsburg HbfMünchen-Pasing ] / [ Ingolstadt Hbf ] – München HbfTutzingMurnauOberauGarmisch-Partenkirchen Rijdt elk uur tussen Hamburg en München. Elke twee uur een vleugeltrein naar/van Oldenburg. Enkele treinen via Augsburg. Één trein per dag door naar Garmisch-Partenkirchen.
IC 26 Intercity (DB Fernverkehr) [ [ Westerland (Sylt)Husum ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor ] / [ Ostseebad BinzStralsund HbfRostock HbfBützowBad KleinenSchwerin Hbf ] – Hamburg HbfHamburg-HarburgLüneburgUelzenCelleHannover HbfGöttingenKassel-Wilhelmshöhe – [ Marburg (Lahn)GießenFrankfurt (Main) HbfDarmstadt HbfBensheimWeinheim (Bergstraße)Heidelberg HbfBruchsalKarlsruhe Hbf ] / [ FuldaWürzburg HbfAnsbachAugsburg Hbf [ BuchloeKempten (Allgäu) HbfImmenstadtOberstdorf ] / [ München OstRosenheim [ Prien a ChiemseeTraunsteinFreilassingBerchtesgaden ] / [ KufsteinInnsbruck Hbf ] ] Enkele treinen vanaf Binz en Westerland, enkele treinen vanaf Kassel richting Augsburg.
IC/EC 27 Intercity/Eurocity (DB Fernverkehr) [ Westerland (Sylt)HusumHamburg-AltonaHamburg DammtorHamburg HbfBüchenLudwigslustWittenbergeBerlin Spandau ] / [ [ Rostock HbfWaren (Müritz)Neustrelitz Hbf ] / [ Ostseebad BinzStralsund HbfGreifswaldZüssowPasewalkAngermünde ] – Berlin Gesundbrunnen ] – Berlin HbfBerlin SüdkreuzDresden HbfBad SchandauDěčín hl. n.Ústí nad Labem hl. n.Praha-HolešovicePraha hl. n.Pardubice hl. n.Česká TřebováBrno hl. n.BřeclavKútyBratislava hl. st.Nové ZámkyŠtúrovoSzobNagymaros-VisegrádVácBudapest Keleti 1 trein per dag tussen Westerland en Berlijn, tussen Binz/Rostock en Berlijn alleen 's zomers.
IC/EC 30 Intercity (DB Fernverkehr) [ [ Westerland (Sylt)Husum ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor ] / [ Ostseebad BinzStralsund HbfRostock HbfBützowBad KleinenSchwerin Hbf ] – Hamburg HbfHamburg-HarburgBremen HbfOsnabrück HbfMünster HbfDortmund HbfBochum HbfEssen HbfDuisburg HbfDüsseldorf HbfKöln HbfBonn HbfRemagenAndernachKoblenz HbfMainz HbfMannheim Hbf – [ Heidelberg HbfVaihingen (Enz)Stuttgart Hbf ] / [ Karlsruhe HbfBaden-BadenFreiburg (Breisgau) HbfBasel Bad BfBasel SBBZürich HbfSargansLandquartChur ] Enkele treinen vanaf Binz en Westerland tot Stuttgart.
IC 31 Intercity (DB Fernverkehr) [ [ Kiel HbfNeumünster ] / [ Hamburg-Altona ] – Hamburg Dammtor ] / [ Fehmarn-BurgOldenburg (Holst)Lübeck Hbf ] – Hamburg HbfHamburg-HarburgBremen HbfOsnabrück HbfMünster HbfDortmund HbfHagen HbfWuppertal HbfSolingen HbfKöln HbfBonn HbfRemagenAndernachKoblenz HbfBoppard HbfBingen (Rhein) HbfMainz HbfFrankfurt (Main) Flughafen FernbahnhofFrankfurt (Main) HbfHanau HbfWürzburg HbfNürnberg HbfRegensburg HbfPlattlingPassau Hbf Twee treinen per dag per richting. 's Zomers één trein vanaf Fehmarn.
IC/EC 76 Intercity (DB Fernverkehr) Hamburg DammtorNeumünsterRendsburgSchleswigFlensburgPadborgKoldingFredericiaVejleHorsensSkanderborgÅrhus H
RE 6 RegionalExpress (DB Regio Nord) Hamburg-AltonaElmshornGlückstadtItzehoeHusumNiebüllWesterland (Sylt)
RE 7 Regional-Express (DB Regio) Hamburg HbfHamburg DammtorElmshornNeumünsterRendsburgSchleswigFlensburg Schleswig-Holstein-Express
RE 70 RegionalExpress (DB Regio Nord) Hamburg HbfHamburg DammtorPinnebergElmshornWristNeumünsterBordesholmKiel Hbf
RB 61 Regionalbahn (Nordbahn) Hamburg HbfHamburg DammtorPinnebergElmshornGlückstadtItzehoe
RB 71 Regionalbahn (Nordbahn) Hamburg-AltonaPinnebergElmshorn – [ Wrist ] / [ Itzehoe ] 's avonds van/naar Itzehoe
RB 77 Regionalbahn (DB Regio Nord) Kiel HbfBordesholmNeumünster

Aansluitingen bewerken

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting op de volgende spoorlijnen:

Hamburg-Altona
DB 1222, spoorlijn tussen Hamburg-Altona Kai en Hamburg-Altona
DB 1224, spoorlijn tussen Hamburg-Altona en Hamburg-Blankenese
DB 1231, spoorlijn tussen Hamburg-Altona en Hamburg-Langenfelde
DB 1240, spoorlijn tussen Hamburg Hauptbahnhof en Hamburg-Altona
DB 1270, spoorlijn tussen Hamburg Hauptbahnhof en Hamburg Diebsteich
DB 6100, spoorlijn tussen Berlijn en Hamburg
Hamburg-Längenfelde
DB 1230, spoorlijn tussen de aansluiting Hamburg-Bahrenfeld en Hamburg-Langenfelde
DB 1232, spoorlijn tussen de aansluiting Rainweg en Hamburg-Eidelstedt
DB 1233, spoorlijn tussen Hamburg-Langenfelde en Altona Postbf
Hamburg-Eidelstedt
DB 1225, spoorlijn tussen Hamburg Holstenstraße en Pinneberg
DB 1232, spoorlijn tussen de aansluiting Rainweg en Hamburg-Eidelstedt
DB 1234, spoorlijn tussen Hamburg-Eidelstedt en de aansluiting Rothenburgsort
DB 9121, spoorlijn tussen Hamburg-Altona en Neumünster Süd
Tornesch
DB 9126, spoorlijn tussen Tornesch en Uetersen
Elmshorn
DB 1210, spoorlijn tussen Elmshorn en Westerland
DB 1211, spoorlijn tussen Elmshorn en de aansluiting Altenmoor
DB 1212, spoorlijn tussen Elmshorn en Elmshorn Hafen
DB 9120, spoorlijn tussen Elmshorn en Bad Oldesloe
Wrist
DB 1221, spoorlijn tussen Wrist en Itzehoe
Neumünster
DB 1040, spoorlijn tussen Neumünster en Flensburg
DB 1041, spoorlijn tussen Neumünster en Ascheberg
DB 1042, spoorlijn tussen Neumünster en Heide
DB 1043, spoorlijn tussen Neumünster en Bad Oldesloe
Meimersdorf
DB 1030, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel Hauptgüterbahnhof
DB 1031, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel-Hassee
DB 1032, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel Hauptbahnhof
DB 1033, spoorlijn tussen Meimersdorf en de aansluiting Kiel Hauptbahnhof SS
Kiel Hauptbahnhof
DB 1022, spoorlijn tussen Kiel en Osterrönfeld
DB 1023, spoorlijn tussen Kiel en Neustadt
DB 1032, spoorlijn tussen Meimersdorf en Kiel Hauptbahnhof

Elektrificatie bewerken

Het traject werd in 1995 geëlektrificeerd met een wisselspanning van 15.000 volt 16⅔ Hz.

Literatuur bewerken