Luxemburg (provincie)

provincie in Wallonië, België
(Doorverwezen vanaf Provincie Luxemburg)

Luxemburg (Frans: Luxembourg; Waals: Lussimbork; Luxemburgs: Lëtzebuerg) is een van de tien Belgische en een van de vijf Waalse provincies. Het grenst aan het Groothertogdom Luxemburg en Frankrijk. Het wordt ook wel eens Belgisch-Luxemburg genoemd.

Luxemburg
Luxembourg
Provincie van België Vlag van België
Locatie van de provincie Luxemburg
Geografie
Gewest Vlag Wallonië Wallonië
Hoofdstad Vlag Aarlen Aarlen
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
4.459,25 km² (2022)
90,82%
2,52%
6,66%
Coördinaten 49°55'NB, 5°25'OL
Bevolking (Bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
295.146 (01/01/2024)
49,8%
50,2%
66,19 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
20,83%
61,01%
18,16%
Buitenlanders 10,15% (01/01/2024)
Politiek
Gouverneur Olivier Schmitz[1]
Coalitie cdH
PS
Economie
Gemiddeld inkomen 20.004 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad 9,04% (jan. 2019)
Overige informatie
NIS-code 80000
ISO 3166 BE-WLX
Website www.province. luxembourg.be
Portaal  Portaalicoon   België
Het provinciale paleis in Aarlen.
Het Labyrint van Barvaux, een doolhof in een maisveld
kasteel van Bouillon
Grenspaal met het Groothertogdom Luxemburg
Het voormalige logo van de provincie Luxemburg
De Semois
Torgny, het zuidelijkste dorp van België

Geschiedenis

bewerken

De provincie ontstond in 1839, 9 jaar na het ontstaan van België, uit het Franstalige deel van het Groothertogdom Luxemburg.

In de jaren-1880 werden in het gebied de dolmen van Wéris en van Oppagne gevonden, alsook een aantal losse menhirs. Ze werden aangekocht en gerestaureerd, waarbij ook een Romeinse weg en Romeinse munten werden aangetroffen.

Geografie

bewerken

Topografie

bewerken

De provincie heeft een oppervlakte van 4440 km², daarmee is het naar oppervlakte de grootste provincie van zowel het Waalse Gewest als van België. De hoofdstad van Luxemburg is Aarlen, gelegen in het zuidoosten van de provincie. Het hoogste punt vormt de 651 meter hoge Baraque de Fraiture in de gemeente Vielsalm. Rond de hoogste toppen is op beperkte schaal wintersport mogelijk.

Hydrografie

bewerken

De provincie is rijk aan rivieren, zoals de Semois, Lesse, Ourthe, Lhomme en Sûre en riviertjes zoals onder andere de Rulles, Vierre, Vire, Ton. Op de Ourthe bij Nisramont en de Vierre bij Suxy zijn stuwdammen gebouwd. De Chiers vormt ter hoogte van Torgny over enkele kilometer de grens met Frankrijk. Het centraal-oosten van de provincie behoort met de Sûre en zijn bijriviertjes tot het stroombekken van de Rijn. De rest van de provincie behoort tot het bekken van de Maas. Begin 19e eeuw werd begonnen met de bouw van het Ourthekanaal dat een verbinding zou vormen tussen de Maas bij Luik en de Moezel te Wasserbillig. Bij de onafhankelijkheid van België in 1830 werden de werken stilgelegd en het kanaal werd nooit voltooid. In Bernistap op de grens met het Groothertogdom zijn resten te vinden van de kanaaltunnel die op dat ogenblik in aanbouw was.

Geografische streek

bewerken

De provincie maakt bijna geheel deel uit van de Ardennen-streek. Het zuidelijkste deel van Luxemburg heet de Gaume, ook wel Belgisch-Lotharingen genoemd. Dit gebied hoort niet meer bij de Ardennen maar bij Lotharingen. Het is een lagere streek dan de Ardennen (de toppen reiken niet verder dan zo'n vierhonderd meter) en heeft een milder klimaat. Samen met de Kempen worden hier de hoogste temperaturen van België gemeten tijdens de zomermaanden.

Administratieve indeling

bewerken
Administratieve arrondissementen
bewerken

De provincie Luxemburg heeft vijf administratieve arrondissementen:

Bevolking per arrondissement
bewerken
Arrondissement Inwoners (1/1/2024) Opp. km² Inw./km²
Aarlen 65.565 317,28 206,7
Bastenaken 50.851 1.043,00 48,8
Marche-en-Famenne 57.667 953,69 60,5
Neufchâteau 65.901 1.354,57 48,7
Virton 55.162 771,19 71,5
Provincie Luxemburg 295.146 4.439,73 66,5
Gerechtelijke arrondissementen
bewerken

De provincie Luxemburg heeft één gerechtelijke arrondissement: Gerechtelijk arrondissement Luxemburg.

Met ingang vanaf 1 april 2014 valt de provinciegrens van Luxemburg samen met de grens van het nieuwe gerechtelijk arrondissement Luxemburg. De drie voormalige gerechtelijke arrondissementen van Luxemburg (Aarlen, Marche-en-Famenne en Neufchâteau) zullen blijven verder bestaan in de vorm van gerechtelijke arrondissementsafdelingen.

Gemeenten

bewerken

Gemeenten met een stadstitel hebben "(stad)" achter de naam

Gemeente Inwoners (1/1/2024) Arrondissement
1. Aarlen - Arlon (stad) 31.310 Aarlen
2. Attert 5.797 Aarlen
3. Aubange (stad) 17.845 Aarlen
4. Bastenaken - Bastogne (stad) 16.921 Bastenaken
5. Bertogne 3.767 Bastenaken
6. Bertrix 9.017 Neufchâteau
7. Bouillon (stad) 5.377 Neufchâteau
8. Chiny (stad) 5.308 Virton
9. Daverdisse 1.426 Neufchâteau
10. Durbuy (stad) 11.506 Marche-en-Famenne
11. Érezée 3.345 Marche-en-Famenne
12. Étalle 6.024 Virton
13. Fauvillers 2.453 Bastenaken
14. Florenville (stad) 5.787 Virton
15. Gouvy 5.474 Bastenaken
16. Habay 8.723 Virton
17. Herbeumont 1.750 Neufchâteau
18. Hotton 5.706 Marche-en-Famenne
19. Houffalize (stad) 5.307 Bastenaken
20. La Roche-en-Ardenne (stad) 4.100 Marche-en-Famenne
21. Léglise 5.839 Neufchâteau
22. Libin 5.351 Neufchâteau
23. Libramont-Chevigny 11.972 Neufchâteau
24. Manhay 3.715 Marche-en-Famenne
25. Marche-en-Famenne (stad) 17.972 Marche-en-Famenne
26. Martelange 2.064 Aarlen
27. Meix-devant-Virton 2.819 Virton
28. Messancy 8.549 Aarlen
29. Musson 4.668 Virton
30. Nassogne 5.735 Marche-en-Famenne
31. Neufchâteau (stad) 8.260 Neufchâteau
32. Paliseul 5.530 Neufchâteau
33. Rendeux 2.707 Marche-en-Famenne
34. Rouvroy 2.144 Virton
35. Sainte-Ode 2.720 Bastenaken
36. Saint-Hubert (stad) 5.693 Neufchâteau
37. Saint-Léger 3.716 Virton
38. Tellin 2.539 Neufchâteau
39. Tenneville 2.881 Marche-en-Famenne
40. Tintigny 4.605 Virton
41. Vaux-sur-Sûre 6.269 Bastenaken
42. Vielsalm 7.940 Bastenaken
43. Virton (stad) 11.368 Virton
44. Wellin 3.147 Neufchâteau

 

Aangrenzende provincies

bewerken

In het westen grenst Luxemburg aan de provincie Namen en in het noorden aan de provincie Luik. In het oosten aan het Groothertogdom Luxemburg en in het zuiden aan de Franse regio Grand Est.

   Aangrenzende provincies   
        Luik        
             
 Namen   Luxemburg (LU) 
           
 Champagne-Ardenne (FR)       Lotharingen (Lorraine) (FR)        

Demografie

bewerken

Hoewel Luxemburg de grootste provincie van België is telt ze (op 1 januari 2018) "slechts" 283.227 inwoners. Hiermee is ze qua inwonertal en bevolkingsdichtheid de kleinste. De bevolkingsgroei is in de negentiende en tot het einde van de twintigste eeuw beperkt gebleven en lag zowat vijf maal lager dan het nationaal gemiddelde over deze periode. Vanaf 1980 treedt een kentering op en neemt de bevolking snel toe. Gedurende de laatste 30 jaar kwamen er 56.000 inwoners bij, meer dan tijdens de vorige 150 jaar. Het arrondissement Aarlen behoort zelfs tot de snelst groeiende regio's van het land. Deze evolutie is grotendeels toe te schrijven aan arbeidsmigratie te wijten aan de invloed van het economisch welvarende en nabijgelegen Groothertogdom Luxemburg. Toch zijn er ook nu nog een aantal gemeenten waar het aantal inwoners lager ligt dan het geval was midden 19e eeuw.

Bevolkingsontwikkeling

bewerken

Inwoneraantal × 1000

  • Bron:NIS - Opm:1806 t/m 1980=volkstellingen; vanaf 1990= inwoneraantal op 1 januari
  • 1839:afscheiding van het oostelijk deel dat het latere Groothertogdom Luxemburg wordt
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden
Jaar Aantal[2] Index (1992=100)
1992 234.664 100,0
1993 236.850 100,9
1994 238.134 101,5
1995 240.281 102,4
1996 241.338 102,8
1997 242.526 103,4
1998 243.790 103,9
1999 245.140 104,5
2000 246.820 105,2
2001 248.750 106,0
2002 250.406 106,7
2003 252.295 107,5
2004 254.120 108,3
2005 256.004 109,1
2006 258.547 110,2
2007 261.178 111,3
2008 264.110 112,5
2009 266.950 113,8
2010 269.023 114,6
2011 271.352 115,6
2012 273.638 116,6
2013 275.594 117,4
2014 276.846 118,0
2015 278.748 118,8
2016 280.327 119,5
2017 281.972 120,2
2018 283.227 120,7
2019 284.638 121,3
2020 286.752 122,2
2021 288.772 123,0
2022 291.143 124,1
2023 293.967 125,3
2024 295.146 125,8

   

Bevolkingsdichtheid

bewerken

De bevolkingsdichtheid van de provincie bedraagt 64 inw. per km² (2018), wat ongeveer één zesde is van het getal voor België (373 inw/km²) en ongeveer één derde van het getal voor Wallonië (215 inw./km²). De gemeente Daverdisse heeft met 24,9 inw./km²> de geringste bevolkingsdichtheid van het hele land. Enkel in de zuid-oost rand, bij de grens met het Groothertogdom Luxemburg en Frankrijk, die eind 19e eeuw een sterke ontwikkeling kende door de staalindustrie en de keuze voor Aarlen als provinciehoofdstad, ligt de dichtheid gevoelig hoger.

 

Leeftijdsopbouw

bewerken
 
Bevolkingspiramide

Onderwijs

bewerken

Anders dan in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het onderwijs van het Nederlands in Wallonië niet verplicht. Op de meeste lagere scholen kunnen de leerlingen ervoor kiezen vanaf de vijfde klas. In het middelbaar moet vanaf het eerste jaar minstens één vreemde taal worden gekozen. In de regel geldt hoe verder van de taalgrens, hoe minder Nederlands er wordt gesproken. In Luxemburg leert elf procent van de scholieren Nederlands, in de provincie Luik is dat - ter vergelijking - achttien procent en in Waals-Brabant zelfs 70,5 procent.[3][4]

Overigens daalt de populariteit van het Nederlands fors: gemiddeld min negen procent in vergelijking met 2009-2010. Uit onderzoek blijkt dat de motivatie om Nederlands te leren wel redelijk blijft, maar het probleem zit in de negatieve taalattitudes. De motivatie is louter verbonden met economische en werkgelegenheidsaspecten. Vanwege de ligging van Luxemburg bij Frankrijk, Luxemburg en Duitsland zijn de economische motieven om Nederlands te leren minder belangrijk dan in de andere provincies.

Cultuur

bewerken

(Streek)talen

bewerken

Luxemburg is overwegend Romaanstalig. Men spreekt er hoofdzakelijk Frans en daarnaast - in zoverre ze nog wordt gebezigd - de streektaal Waals. De Gaumestreek vormt hierop een uitzondering, daar heeft men als streektaal het Gaumais, dat deel uitmaakt van het Lotharings.
Het land van Aarlen valt onder de tongval van de Duitse talen en dialecten, daar bediende men zich oorspronkelijk van het Luxemburgs, dat ondertussen ook een van de officiële talen van het naburige Groothertogdom Luxemburg is. Bij de onafhankelijkheid van België werd de cultuurtaal er echter het Frans en hoewel het Luxemburgs er tot het midden van de 20e eeuw nog sterk aanwezig was als omgangstaal (vooral in de dorpen) is het als dusdanig na de Tweede Wereldoorlog sterk teruggelopen en nu vrijwel verdwenen. Bij de vastlegging van de taalgrens in 1963 kregen de gemeenten van het land van Aarlen, in tegenstelling tot deze van de Oostkantons geen speciaal statuut met taalfaciliteiten maar werden ze ingedeeld bij het officieel eentalig Franssprekend taalgebied.

De provincie Luxemburg is niet sterk vertegenwoordigd in de topsport. Zo heeft in het voetbal nog nooit een club in Eerste klasse gespeeld. Excelsior Virton is de hoogst spelende voetbalclub uit de provincie, dat ligt in het uiterste zuiden tegen de grens met Frankrijk. Het speelde tot dusverre twaalf seizoenen lang op het tweede niveau na de eeuwwisseling.

Politiek

bewerken

Provincieraad: zetelverdeling

bewerken

De provincieraad bestaat sinds 2019 uit 37 leden:

Vóór de verkiezingen van 2012 bestond de provincieraad uit 47 leden.

In Luxemburg doet CDH het goed, tegenover andere Waalse provincies waar PS en MR een belangrijkere plaats hebben.

Het provinciecollege bestaat uit een coalitie van CDH en PS.

Gouverneurs van Luxemburg

bewerken

Verkiezingsresultaten

bewerken
  Zie Kieskring Luxemburg voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie ook

bewerken
bewerken
  • (fr) Website van de provincie Luxemburg
  • (en) Flags of the World
Zie de categorie provincie Luxemburg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.