Portaal:Tachtigjarige Oorlog/Tijdlijn/Overzicht

Vanaf de jaren
1550
1560
1570
1580
1590
1600
1610
1620
1630
1640

Beeldenstorm, 1566

Alva, landvoogd van de Nederlanden sinds 1567

Jaren 50

• 1555: 25 september: De Godsdienstvrede van Augsburg beëindigt de 40 jaar van religieuze twisten met protestantse Duitse vorsten met als hoogtepunt de Schmalkaldische Oorlog. De vrede gaat uit van het principe cuius regio, eius religio (van wie het land is, is ook de godsdienst). Dit houdt in dat iedere rijksvorst beslist welke godsdienst in zijn gebied opgelegd wordt. Hoewel de Nederlanden dus katholiek blijven en de vrede niet direct te maken heeft met de Nederlanden, wordt hierdoor wel heel duidelijk dat het mogelijk is af te wijken van het rooms-katholieke geloof
• 25 oktober: Karel V doet afstand van de regering over de Nederlanden. Zijn zoon Filips wordt heer der Nederlanden. Karel blijft nog koning van Spanje en Rooms keizer.

• 1556: Filips II van Spanje volgt zijn vader op als vorst van de Habsburgse landen. Filips is meer dan zijn vader geïnteresseerd in Spanje.

Jaren 60

Sinds de laatste jaren begint het calvinisme te groeien in de Nederlanden.

• 1566: 5 april: Tweehonderd edelen verzoeken Margaretha van Parma met het Smeekschrift om verzachting van de geloofsplakkaten en beperking van de Inquisitie. Zij stemt toe, maar Filips II niet.
• 3 augustus: Verbod op hagenpreken.
• 10 augustus (tot 19 januari 1567): Beeldenstorm: calvinisten dringen rooms-katholieke kerken binnen en vernielen beelden in deze kerken. Eerste plaats: Steenvoorde; laatste plaats: Hasselt (in het prinsbisdom Luik).
• 27 december: Vlaamse calvinisten en geuzen uitgemoord te Wattrelos.

• 1567: 2 januari: - Margaretha van Parma laat door de Raad van State een onvoorwaardelijke eed van trouw aan de koning vragen van alle vliesridders, ambtenaren en soldaten. Mansfeld, Egmont, Aarschot, Megen en Berlaymont geven hier gehoor aan, maar Oranje, Horne, Hoogstraten en Brederode weigeren.
• 13 maart: Slag bij Oosterweel: generaal Beauvoir verslaat het legertje van Hendrik van Brederode.
• 22 augustus: - Komst van de hertog van Alva met 16.000 soldaten, om de Nederlanden in opdracht van Filips II te straffen voor de Beeldenstorm in 1566 en de opstandigheid in het algemeen. Begin van een schrikbewind. Margaretha van Parma neemt ontslag en vertrekt naar Italië; Alva stelt onmiddellijk een rechtbank in, de Bloedraad.
• 8 september: - De gezagsgetrouwe graven van graaf Egmont en graaf Horne worden met een list gevangengenomen.
• Overig dat jaar: Uittocht van vele calvinistische leiders en edelen; velen sluiten zich aan bij de watergeuzen. Willem van Oranje voor de Bloedraad gedaagd, maar hij weigert. Zijn zoon Filips Willem wordt ontvoerd en via Brussel naar Spanje gebracht.

• 1568: Heusden wordt door de Staatse hopman Waardenburg ingenomen; Willem van Oranje en enkele familieleden beginnen hun eerste invasie.
• 23 april: - Slag bij Dalheim vlak bij Herkenbosch: begin van de Tachtigjarige Oorlog.
• april - Willem van Oranje zet de militaire aanval in met een bevrijdingsleger van huurlingen.
• 20 mei: - Jasper Adriaensz. wegens beeldenstormerij uit Den Haag verbannen.
• '23 mei: - Slag bij Heiligerlee met Lodewijk van Nassau; Adolf van Nassau sneuvelt.
• 28 mei: - Alva verbant prins Willem van Oranje.
• 1 juni: - De hertog van Alva laat achttien Nederlandse edelen in Brussel onthoofden.
• 5 juni: - De gevangen graven Egmont en Horne worden op last van Alva te Brussel onthoofd. Beschuldiging: majesteitsschennis.
• 21 juli: - In de Slag bij Jemmingen wordt Lodewijk van Nassau verslagen door Caspar de Robles en Alva.
• 23 juli: - Alva rukt Groningen binnen.
• najaar: Mislukte veldtocht onder leiding van Willem van Oranje (zie Slag op het Lanakerveld en Slag bij Geldenaken).

• 1569: De hertog van Alva voert de Tiende Penning in, een beruchte belastingmaatregel. Filips van Marnix van Sint-Aldegonde schrijft ""De Byencorf der H. Roomsche Kercke"".

Jaren 70

• 1570: 1 november: - de Allerheiligenvloed teistert de Nederlandse kusten en vernielt vele dijken en andere waterkeringen. Gevolg: honderden doden, tienduizenden daklozen, verzwolgen veestapels en wintervoorraden, zoals ook in Egmond. Begin van de ondergang van Bergen op Zoom als welvarende handelsstad. Algemene verarming van de Nederlandse bevolking, waardoor ook Alva's belastinghervormingen mislukken. Gevolg: Alva in geldnood en muitende Spaanse troepen.
• 12 december: - Herman de Ruiter neemt bezit van Slot Loevestein voor de Prins.
• Overig dat jaar: Invoering van de Criminele Ordonnantiën en de Ordonnantiën op de Stijl van Procederen in criminele zaken, de eerste geüniformeerde geschreven strafwetgeving in de Nederlanden. Johan van Oldenbarnevelt wordt advocaat bij het Hof van Holland, waar hij zich specialiseert in zaken die met dijken en drainage te maken hadden. Don Frederik bezet het Huis ter Kleef nabij Haarlem.

• 1571: In de Nederlanden bereidt men zich voor op een lange strijd. Zo wordt ongeveer een zesde deel van de eiken van het Haagse Bos (Den Haag) gekapt om een verdediging te bouwen tegen Spaanse soldaten. De eerste Synode van de Nederlandse gereformeerde Kerk wordt gehouden in Emden.
• 31 juli: - De landvoogd Alva vaardigt het decreet van de Tiende Penning uit: een soort btw.

  

  Leidens ontzet, 1574

• 1572: 1 april: - Met de inname van Den Briel begint de Geuzenopstand, gevolgd met de innames van o.a. Vlissingen, Enkhuizen, Dordrecht en Oudenaarde. In het graafschap Zutphen worden steden als Bredevoort, Doetinchem, Doesburg en Zutphen door Geuzenbendes ingenomen. De Geuzen plunderen en verwoesten kerken en kloosters. Zij vermoorden, martelen en verkrachten geestelijken.
• 9 juli: - 19 katholieke geestelijken afkomstig uit Gorcum tegen de zin van Willem van Oranje door geuzen in Brielle gemarteld en vermoord. Deze mensen raken bekend als de martelaren van Gorcum.
• 19 juli: - Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht. Twaalf steden nemen hieraan deel, waarbij de Unie van Dordrecht wordt opgericht, volgens sommigen de vroegste voorloper van de Republiek der Verenigde Nederlanden.
• 23-24 oktober: Bartholomeusnacht: Hugenootse versterkingen uit Frankrijk worden vermoord; hulp voor de Oranjes blijft uit.
• Oktober: Begin van Don Frederiks veldtocht: Don Frederik trekt ten strijde voor een strafcampagne tegen de opstandige steden. De eerste stad is Mechelen waar een bloedbad wordt aangericht. Ook in Zutphen, Naarden en Haarlem werden bloedbaden aangericht, waardoor steden als Zwolle, Kampen en Amersfoort zich zonder slag of stoot overgaven.
• Overig dat jaar: graaf Lodewijk van Nassau benoemd tot commandant van de watergeuzen, naast Lumey. De Geuzenvloot moet, na dreiging van koning Filips II van Spanje aan koningin Elizabeth I van Engeland, de Engelse kust verlaten. Amersfoort, dat in de middeleeuwen en 16e eeuw wegens zijn gunstige ligging veel te lijden heeft van oorlogshandelingen, wordt door Staatse troepen bezet. Dendermonde wordt door Spaanse troepen verwoest. Veere in Zeeland kiest de kant van de prins van Oranje en de Grote Kerk komt in handen van de Hervormden. Don Frederik (zoon van de hertog van Alva) neemt zijn intrek in Huis ter Kleef (Haarlem). Don Frederik vestigt hier het hoofdkwartier van de Spanjaarden tijdens het Beleg van Haarlem.

• 1573: 17 april: - Slag bij Vlissingen, een zeeslag tussen een Spaanse vloot onder Sancho d'Avila en een geuzenvloot onder Lieven Keersmaker.
• 22 april: - Slag bij Borsele, een zeeslag tussen een Spaanse vloot onder Sancho d'Avila en een geuzenvloot onder admiraal Worst. De meeste Spaanse schepen moeten terugkeren.
• 12 juli - Haarlem geeft zich over aan de Spanjaarden. Kapitein Ripperda en 700 manschappen worden door de Spanjolen terechtgesteld.
• 8 oktober: - Spaans beleg van Alkmaar afgeslagen ('bij Alkmaar begint de victorie'). Als dank geeft prins Willem van Oranje de stad het eeuwigdurend recht tot het houden van de Kaaswaag.
• 11 oktober: - Slag op de Zuiderzee tussen de Watergeuzen en een Spaanse vloot, die eindigt in een overwinning voor de Watergeuzen.
• Overig: Hertog Alva wil zelf het verzet in de Nederlanden breken. Alva stuurt Medina Celi, die Filips op advies van Granvelle als opvolger van Alva naar de Nederlanden gezonden had, terug; maar het succes blijft uit en Alva legt zijn ambt neer. Hij vertrekt naar Spanje waar hij in ongenade blijft tot 1578.
• 1 december: - Alva op eigen verzoek vervangen door Don Louis de Requesens.
• 18 december: - Alva verlaat de Nederlanden.
• Overig dat jaar: Het Spaanse leger onder Alva's zoon Frederik herovert bijna alle steden in Overijssel en Gelderland. Amersfoort wordt door Spaanse troepen ingenomen. Beleg van Haarlem door de Spanjaarden onder Don Frederik. Heldinnenrol van Kenau Simonsdochter Hasselaer. Don Frederik blaast Huis ter Kleef (Haarlem) op, om te voorkomen dat de Geuzen dit kasteel gebruiken als uitvalsbasis om Haarlem weer te veroveren. De abdij en het kasteel van Egmond worden verwoest door de Geuzen onder leiding van Diederik Sonoy en op bevel van Willem van Oranje. Met de bezittingen van de abdij werd de oprichting van de Universiteit Leiden gefinancierd.

  

  Slag op de Mookerheide, 1574

• 1574: 29 januari: - Slag bij Reimerswaal tussen de Spaanse hoofdvloot onder Glimes en Romero en de geuzenvloot onder Lodewijk van Boisot en Joost de Moor. De Spaanse vloot wordt verslagen.
• 8 februari: - Middelburg capituleert en sluit zich bij de Prins aan.
• 14 april: - In de Slag op de Mookerheide leiden de staatse troepen zware verliezen.
• 3 oktober: - De Spanjaarden geven het beleg van Leiden op, nadat het gebied rond de stad op bevel van Willem van Oranje onder water is gezet (Leidens ontzet).
• Overig dat jaar: Vlaardingen wordt door de Geuzen platgebrand om te voorkomen dat de stad in handen valt van de Spanjaarden.

• 1575: 8 februari: - Leiden krijgt een universiteit, de eerste van Nederland. Willem van Oranje betuigt hiermee zijn erkentelijkheid aan de Leidenaren, die het beleg door de Spanjaarden hebben weerstaan (Leids Ontzet, 1574).
• 6 november: - Het "Verbond der Edelen" opgericht.
• Overig dat jaar: Johan van Oldenbarnevelt trouwt met Maria van Utrecht.

• 1576: 16 april: - Willem van Oranje ondertekent de "Akte van Redemptie", volgens welke geen boom meer mag worden gekapt in het Haagse Bos, en dit nooit mag worden verkocht.
• 21 juni: - Val van Zierikzee na Spaans beleg onder leiding van Mondragón.
• 4 september: - Er vindt een staatsgreep plaats als de leden van de Raad van State tijdens een vergadering worden gearresteerd door baljuw Jacques van Glymes. Berlaymont, Mansfeld, Sasbout, Assonleville en Croÿ worden opgesloten in het Broodhuis. De niet op de vergadering aanwezige voorzitter Viglius krijgt huisarrest, net als de hertog van Aarschot. 's Avonds worden drie leden van de Geheime Raad opgepakt, Jan Fonck, Jean de Boisschot en Louis del Rio. Hoewel het hoogste gezag officieel in handen is van de Raad van State, is dit hierna feitelijk in handen van de Staten van Brabant en al snel daarna de Staten-Generaal.
• Midden september: - De Staten van Henegouwen en Brabant roepen tegen de zin van Filips II de Staten-Generaal bijeen en knopen onderhandelingen aan met de opstandige gewesten Holland en Zeeland.
• Eind oktober: - In Gent worden afspraken gemaakt tussen de opstandige en de koningsgetrouwe gewesten over het verdrijven van de muitende Spaanse troepen. De godsdienstige meningsverschillen hoopt men later op te lossen
• 4 november: - Gewelddadige plundering van Antwerpen door muitende Spaanse soldaten. De gebeurtenis staat bekend als de Spaanse Furie.
• 8 november: - Ondertekening van de Pacificatie van Gent, de onderlinge vrede tussen de noordelijke en zuidelijke gewesten van de Nederlanden, ook bekend als de zogenaamde Eerste Unie, in januari 1577 bekrachtigd door de Staten-Generaal te Brussel.

• 1577: 7 januari: - Ratificatie van de Pacificatie van Gent, de onderlinge vrede tussen de noordelijke en zuidelijke gewesten van de Nederlanden, ook bekend als de zg. Eerste Unie door de Staten-Generaal te Brussel.
• 17 februari: - Don Juan vaardigt het Eeuwig Edict uit. De Spaanse troepen zullen worden teruggeroepen en de Staten zullen zelf het katholicisme handhaven.
• 6 april: - Filips II ondertekent de Unie van Brussel, een vredesverdrag van alle Nederlandse gewesten, na onderhandelingen tussen Willem van Oranje en aartshertog Matthias van Oostenrijk, die door de Zuidelijke Nederlanden als hun landvoogd benoemd was.
• 24 juli: - Don Juan valt Namen aan, waarmee een einde komt aan de Unie van Brussel. Na deze aanval erkennen de gewesten niet langer Don Juan als hun landvoogd en vragen ze Matthias van Oostenrijk zijn plaats in te nemen.
• Overig dat jaar: Graaf van Rennenberg wordt op voordracht van Willem van Oranje benoemd als stadhouder van de Noordelijke gewesten Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel.

  

  Unies van Atrecht en Utrecht

• 1578: Alexander Farnese wordt landvoogd van de Nederlanden.
• 1 augustus: - Te Rijmenam heeft een gewapend treffen plaats dat wordt uitgevochten tussen de Spaanse landvoogd Juan van Oostenrijk en de versterkte Staatse legers die zich met 17.000 manschappen hebben verschanst in de Dijlevallei aan de grens met Muizen. Alexander Farnese voert het bevel over het leger van de koning.
• 4 oktober: - Jacob Hessels, lid van de Bloedraad, wordt in Gent opgehangen.
• Overig dat jaar: Er wordt een eerste complete kerkorde gemaakt, op de 'Nationalen Synodi der Nederlandischen Duytschen ende Walschen Kerkcken', gehouden in Dordrecht.
• 1579: 6 januari: - Verklaring van de Unie van Atrecht (trouw aan de Spaanse koning en het rooms-katholicisme) door vooral Waalse gewesten.
• 23 januari: - Verklaring van de Unie van Utrecht (doorgaand verzet tegen de Spaanse overheersing) door calvinistische Noord-Nederlandse gewesten onder leiding van Jan van Nassau
• 12 maart - 1 juli: Beleg van Maastricht. De hertog van Parma neemt Maastricht in.
• Overig dat jaar: Decreet van koning Filips II van Spanje: RK en Filips, òf excommunicatie en opstand. De katholieke landvoogd van Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel, graaf van Rennenberg, kiest voor het katholicisme en Filips, maar krijgt, na diplomatie van Willem van Oranje alleen Groningen mee. Begin van een guerrillaoorlog. Friesland kiest definitief voor het calvinisme. Keizer Rudolf II bemiddelt tussen de koning en de opstandelingen in de Nederlanden.

Jaren 80

• 1580: 3 maart: - De graaf van Rennenberg loopt over naar de koning (het verraad van Rennenberg).
• 9 april: - De protestanten veroveren onder leiding van Olivier van den Tympel de stad Mechelen.
• 15 juni: - Willem van Oranje wordt door Kardinaal Granvelle op last van Filips II in de ban gedaan en er wordt een geldprijs op zijn hoofd gezet. De prins beantwoordt met de Apologie ofte verantwoordinghe van den Prince van Orangien aan de Staten-Generaal.

  

  De graaf van Leicester, landvoogd der Nederlanden in 1586

• 1581: Hertog Frans van Anjou wordt aangesteld als vorst over de Nederlanden; hij loopt een blauwtje bij koningin Elizabeth I van Engeland.
• 28 juni: - De stad Breda wordt bij verrassing door het Leger van Vlaanderen ingenomen.
• 5 juli: - De Staten-Generaal benoemen Willem van Oranje tot stadhouder van alle zeven provinciën.
• 23 juli: - De Spaansgezinde stadhouder Rennenberg overlijdt te Groningen op ruim 40-jarige leeftijd.
• 26 juli: - het Plakkaat van Verlatinghe ('het volk is er niet voor een vorst, maar een vorst voor het volk') verklaart Filips II vervallen van de troon van de Nederlanden en is in feite de onafhankelijkheidsverklaring.
• 29 november: - Parma dwingt na een langdurig beleg Doornik tot overgave, de enige Waalse stad die trouw was gebleven aan de Staten-Generaal.
• Overig dat jaar: De Nederlanden worden in het Latijn Belgica Confoederata genoemd, een verwijzing naar de oude Romeinse aanduiding van het gebied.

• 1582: 19 januari: - Na huwelijksonderhandelingen met koningin Elizabeth I, komt Frans van Anjou met in zijn gevolg ook de graaf van Leicester, uit Engeland naar de Nederlanden en doet zijn intocht in Antwerpen.
• 18 maart: - Eerste, mislukte, aanslag op Willem van Oranje door de twintigjarige Jean de Jaureguy. Als gevolg van de zware verzorging overlijdt zijn derde echtgenote, Charlotte van Bourbon, aan uitputting.
• 5 mei: - Charlotte van Bourbon, sinds 12 juli 1575 gehuwd met Willem van Oranje, overlijdt te Antwerpen op ongeveer 35-jarige leeftijd.
• 5 juli: Na een beleg van bijna drie maanden capituleert Oudenaarde voor de troepen van Parma.
• 2 augustus: Lier gaat door verraad in Spaanse handen over.
• 17 september: Steenwijk wordt bij verrassing door Spaanse troepen ingenomen.
• Overig dat jaar: Mislukte putsch van Frans van Anjou in Antwerpen. De zilveren carolus komt in omloop. Deze munt zal tot 1680 als (eerste) eenheidsmunt voor de Zeventien Provinciën fungeren. Deze munt was de eerste met een 'kop' (van de keizer).

• 1583: 17 januari: - De door de opstandelingen aangestelde landsheer van de Nederlanden, Frans van Anjou, ontketent de Franse Furie in Antwerpen. De stedelingen slaan zijn aanval af en zijn positie in de Lage Landen is verloren.
• 12 april: - Willem van Oranje huwt na de dood van Charlotte van Bourbon zijn vierde echtgenote, de Franse hugenote Louise de Coligny.
• Overig dat jaar: De hertog van Parma verovert tot in 1585 alle steden in de Zuidelijke Nederlanden; de Noordelijke Nederlanden ondernemen geen actie.

  

  Universiteitsbibliotheek Leiden

• 1584: 10 juli: - Willem van Oranje wordt in de hal van de Prinsenhof in Delft door een pistoolschot vermoord. Hij werd 51 jaar oud. Dader: Balthasar Gerards.
• Overig dat jaar: Formering van de Raad van State in de Noordelijke Nederlanden. Berchem wordt door de Staatse troepen met de grond gelijk gemaakt, met uitzondering van het kasteel.

• 1585: 29 juli: - De Friese stadhouder Willem Lodewijk sticht te Franeker een universiteit, die in feite een theologische hogeschool is.
• 27 augustus: - De Val van Antwerpen: Alexander Farnese, hertog van Parma, verovert het laatste zuidelijke bolwerk Antwerpen. Hij forceert hiermee een definitieve scheiding van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Na de val verlaten 60.000 van de 100.000 inwoners de stad.
• 1 november: - Maurits van Oranje wordt stadhouder van Holland en Zeeland.
• Overig dat jaar: Nijmegen valt in Spaanse handen.

• 1586: 17 juli: Prins Maurits verovert de stad Axel op de Spaanse troepen.
• Overig dat jaar: Komst van Robert Dudley, graaf van Leicester, als vertegenwoordiger van koningin Elizabeth I van Engeland, die gevraagd was soeverein vorst over de Noordelijke Nederlanden te zijn. Johan van Oldenbarnevelt wordt landsadvocaat van de Staten van Holland.

• 1587: De graaf van Leicester wordt gedwongen te vertrekken.
• 8 februari: - Onthoofding op het kasteel Fortheringhay van de Schotse koningin Maria Stuart op beschuldiging van hoogverraad. De Engelse koningin Elizabeth I ondertekende het vonnis met tegenzin.
• 31 oktober: - De Universiteitsbibliotheek Leiden opent haar deuren na haar oprichting in 1575.
• Overig dat jaar: Stadsbrand in Helmond.

• 1588: De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden wordt uitgeroepen. Johan van Oldenbarnevelt heeft hier op de achtergrond toe bijgedragen door geleidelijk aan de buitenlandse invloeden in de Nederlandse politiek terug te brengen.
• Overig dat jaar: De Spaanse Armada verslagen door een Engelse vloot onder leiding van admiraal Francis Drake, terwijl Hollandse watergeuzen de hertog van Parma verhinderden zich vanuit Vlaanderen bij de Armada aan te sluiten. De Spaanse Armada verliest de drie opeenvolgende confrontaties met de Engelsen.

• 1589: Hervormingen van het leger van prins Maurits.

Jaren 90

• 1590: 4 maart: Maurits van Oranje verovert Breda dankzij zijn list met een turfschip, zie Turfschip van Breda.
• Overig dat jaar: De hertog van Parma krijgt het bevel om het leger Parijs binnen te trekken, waardoor prins Maurits de tijd kreeg om het Nederlandse leger te hervormen.

• 1591: Nijmegen wordt door Maurits veroverd.

• 1592: Coevorden en Steenwijk worden op de Spanjaarden veroverd.

• 1593: Herovering van Geertruidenberg en Westerwolde op de Spanjaarden.

  

  Turfschip van Breda, 1590

• 1594: 3 juni: - Twee vaartuigen zeilen van Texel uit, met Jan Huygen van Lindschoten, zeevaarder en reisbeschrijver, ter verkenning van de noordelijke zeeweg naar China en Indië.
• 22 juli: - Groningen wordt veroverd en sluit zich aan bij de Republiek, bekend als de Reductie van Groningen.
• Overig dat jaar: Als militair adviseur van prins Maurits schrijft Simon Stevin De Stercktenbouwing, waarin hij militaire versterkingen opnieuw ontwierp om aangepast te zijn aan de projectielbanen van de nieuwe vuurwapens in plaats van de oude kruisboog. De vesting Bourtange wordt een grensverdediging van de drie noordelijke provincies Groningen, Friesland en Drenthe. Ernst van Oostenrijk volgt Peter Ernst I van Mansfeld op als landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden. In Amsterdam wordt de Compagnie van Verre opgericht, een voorloper van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie.

• 1595: maart - Menso Alting roept de bevolking van Emden (Oost-Friesland) op om in opstand te komen tegen graaf Edzard II.
• Overig dat jaar: De Unie zendt troepen naar Emden om de stad te steunen in de strijd tegen graaf Edzard II. Maurits herovert Nijmegen. Pedro Henriquez de Acevedo volgt Ernst van Oostenrijk op als landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden.

  

  Maurits van Oranje, prins van Oranje en stadhouder

• 1596: oktober - Johan van Oldenbarnevelt sluit het Drievoudig Verbond met Engeland en Frankrijk tegen Spanje.

• 1597: - Prins Maurits onderneemt dit jaar een veldtocht in het oosten van de republiek en verovert meerdere vestingen, onder welke Turnhout, Grol, Bredevoort, Oldenzaal en Lingen.

• Overig dat jaar: Keizer Rudolf II erkent Emden als semi-onafhankelijke stad.

• 1598: Albrecht van Oostenrijk wordt met zijn vrouw Isabella van Spanje vorst over de Zuidelijke Nederlanden. Filips III wordt koning van Spanje. Frankrijk sluit met Spanje de Vrede van Vervins. Piet Hein raakt in Spaanse gevangenschap en wordt galeislaaf.

• 1599: -

Jaren 00

• 1600: 2 juli: - Slag bij Nieuwpoort: Beide partijen incasseren forse verliezen.

• 1601: 4 juli: - Begin van het beleg van Oostende door het Leger van Vlaanderen (de 'Spanjaarden').
• Overig dat jaar: De "Oude Compagnie" fuseert met de "Nieuwe Brabantse Compagnie" tot "Verenigde Amsterdamse Compagnie".

  

  Ambrogio Spinola, Spaans veldheer

• 1602: In Oost-Friesland probeert graaf Enno met steun van de keizer en de Spaanse koning de Nederlanders te verdrijven, maar hij wordt teruggedreven. Ambrogio Spinola komt met een leger van 9000 man aan in de Zuidelijke Nederlanden, om het gezag van Albrecht van Oostenrijk te herstellen.

• 1603: 26 mei: - Slag bij Sluis, tussen de Spaanse vloot onder Frederik Spinola en de Zeeuwen onder Joost de Moor.
• Overig dat jaar: Met de graaf van Oost-Friesland wordt een nieuw verdrag gesloten, waarin hij de Nederlandse bezetting (en de kerkelijke gevolgen) voor onbepaalde tijd moet aanvaarden. De Nederlandse admiraal Jacob van Heemskerk verovert in de Straat Malakka een rijk beladen Portugese koopvaarder. Portugal was toen deel van het Spaanse koninkrijk. Deze gebeurtenis inspireerde Hugo de Groot tot zijn verhandeling over het buitrecht (1604).

• 1604: 22 september: - Oostende valt na het driejarig beleg en wordt weer Spaans.

• 1605: Oldenzaal wordt ingenomen door Ambrogio Spinola.

• 1606: Bredevoort wordt op 14 maart overrompeld door een Spaanse bende onder leiding van Guielmo Verdugo die via een list de stad weet in te nemen. Op 22 maart wordt de stad ontzet door Frederik Hendrik van Oranje die de bende onder zeer gunstige voorwaarden laat gaan.

• 1606: Na Oldenzaal wordt ook Groenlo in het graafschap Zutphen ingenomen door de Spanjaarden. Willem Lodewijk wordt graaf van Nassau.

  

  Slag bij Gibraltar, 1607

• 1607: 25 april: - Nederlandse oorlogsschepen vernielen onder leiding van Jacob van Heemskerck een Spaanse vloot in de haven van Cádiz. Deze zeeslag is gekend als de Slag bij Gibraltar.

• 1608: Het verloop van de Slag bij Gibraltar leidde tot vredesbesprekingen in Den Haag na buitenlandse bemiddeling. Deze vredesoverhandelingen mislukken.

• 1609: 9 april: - Begin van het Twaalfjarig Bestand tussen Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog, getekend in Antwerpen.

Jaren 10

Dankzij het Twaalfjarig Bestand kreeg de Republiek de rol van een feitelijk erkende onafhankelijke mogendheid. In deze tijd begint de Gouden Eeuw en de meeste kolonisaties in het Verre Oosten.

• 1610: Filips Willem van Oranje neemt na 25 jaar zijn plaats in als heer van Breda. Hij herstelt de Roomse Kerk, maar respecteert de machtspositie van de gereformeerde kerk.

• 1611: Het derde jaar van het Twaalfjarig Bestand gaat in.

• 1612: -

  

  VOC

• 1613: Piet Hein wordt kapitein bij de VOC.

• 1614: Groningen krijgt een universiteit.

• 1615: 2 maart: - In opdracht van de Staten van Groningen en Drenthe hebben de landmeters Pieter de la Haye en Pieter Sems de grens vastgesteld tussen beide provinciën. Groningen accepteert de uitkomst niet, omdat Ter Apel daarin Drents wordt.

• 1616: -

• 1617: 4 augustus: De Staten van Holland namen de 'Scherpe Resolutie' aan, waarin de steden de vrijheid kregen op te treden tegen de contraremonstranten.

  

  Johan van Oldenbarnevelt

• 1618: 20 februari: - Maurits van Nassau erft bij het overlijden van zijn oudere halfbroer Filips Willem de titel prins van Oranje. Dit komt hem goed van pas in zijn machtsstrijd met Johan van Oldenbarnevelt.
• 25 juni: - Zeeslag tussen Nederland en Spanje in de Middellandse Zee.
• 26 of 29 augustus: - Johan van Oldenbarnevelt, Hugo de Groot en Hoogerbeets worden gevangengenomen.

• 1619: 12 mei: Oldenbarnevelt, Hogerbeets en de Groot worden veroordeeld van hoogverraad.
• 13 mei: Johan van Oldenbarnevelt wordt op het Binnenhof onthoofd. Met de dood van Van Oldenbarnevelt en het verbod op de remonstrantse leer was de strijd in het voordeel van Maurits beslist.

Jaren 20

• 1620: Willem Lodewijk, stadhouder van Groningen en Drenthe, overlijdt. Hij wordt opgevolgd door zijn jongere broer Ernst Casimir.

• 1621: In de Tachtigjarige Oorlog hernemen de vijandelijkheden tussen de Nederlanden en Spanje na het Twaalfjarig Bestand. De vestingstad Sluis in Vlaanderen doorstaat opnieuw een Spaanse aanval. Wanneer Maurits aan de macht komt, zijn de betrekkingen met Frankrijk behoorlijk bekoeld en ontvangt de Republiek geen steun meer. Ook in Duitsland gaat het niet goed met de protestantse zaak.

• 1622: Spinola wordt gedwongen het beleg van Bergen-op-Zoom op te geven.

• 1623: -

• 1624: 28 augustus: - Ambrogio Spinola belegert Breda (Beleg van Breda)

  

  Beleg van Breda, 1624

• 1625: 23 april: Frederik Hendrik volgt zijn halfbroer Maurits op als stadhouder en kapitein-generaal van de Staatse troepen. Hij probeert Breda te redden tijdens het Beleg van Breda, maar de stad is gedwongen zich in Spaanse handen over te geven (25 juni:). Noordwest-Brabant is nu weer onder Spaans gezag. Engeland is nu ook in oorlog met Spanje.

• 1626: Frederik Hendrik en Ernst Casimir beginnen een militaire campagne.
• 22 juli: - De Friese stadhouder Ernst Casimir van Nassau-Dietz herovert voor de Republiek de stad van Oldenzaal.

• 1627: Frederik Hendrik belegert Grol (Groenlo) en neemt de stad in.

  

  Piet Hein, veroverde de Spaanse zilvervloot

• 1628: De vloot van de West-Indische Compagnie onder Piet Hein boekt een spectaculaire overwinning in de Slag in de Baai van Matanzas voor de kust van het eiland Cuba. Hij onderschept de Zilvervloot. Dit laat 11 miljoen gulden in handen vallen van de Republiek. (Dit vertegenwoordigt zo'n driekwart jaar oorlogsuitgaven). Er breekt een opvolgingsstrijd uit tussen Frankrijk en Spanje over Mantua, die rampzalige gevolgen voor Spanje heeft. Er dreigt een inval in Groningen vanuit Oost-Friesland. Olivares probeert vanuit Madrid daar een gezamenlijk leger van de Spanjaarden en de Duitse keizer op de been te brengen.

• 1629: 14 september: 's-Hertogenbosch geeft zich gewonnen. Dit is in deze streken de zwaarste klap voor Spanje sinds de ondergang van de Armada in 1588. Frederik Hendrik voert het Beleg van 's-Hertogenbosch uit. Als afleiding vallen de troepen van de keizer Gelderland binnen. Zij nemen Amersfoort en herstellen er de katholieke diensten. De Unietroepen nemen echter Wesel in waardoor 's keizers troepen afgesneden worden van alle versterkingen. Zij trekken zich terug naar de IJssel.

Jaren 30

• 1630: -

• 1631: -

• 1632: Hendrik Casimir volgt zijn vader op als stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe ondanks pogingen van Frederik Hendrik om stadhouder van alle zeven gewesten te worden.

Frederik Hendrik probeert de katholieke graaf Hendrik van den Bergh aan te zetten de adel in het zuiden in opstand te brengen tegen wat een manifesto van de Staten-Generaal van de Republiek het zware en ondraaglijke juk van de Spanjaarden noemt. Brussel is bijzonder bezorgd. Vanuit Luik roept van den Bergh openlijk tot opstand op, maar de ontevreden adel in het zuiden is toch niet bereid om met het ketterse noorden in zee te gaan. Zij stellen hun hoop meer op kardinaal Richelieu. Venlo, Roermond en Sittard vallen in handen van Frederik Hendrik. Hij begint een beleg van Maastricht. De stad geeft zich uiteindelijk gewonnen, maar bedingt het recht katholiek te blijven. De Infanta stuurt vanuit Brussel Rubens naar Maastricht om een bestand voor te stellen aan Frederik Hendrik. Deze heeft daar weinig belangstelling voor.

De Zuidelijke Staten-Generaal komen - voor het laatst onder Spaans gezag - bijeen. Zij dwingen de Infanta, tegen de wil van Filips IV, met het noorden te onderhandelen. Spanje moet nu eerst zijn gezag in het zuiden zien te herstellen.

Kardinaal de Richelieu

• 1633: De onderhandelingen tussen de Republiek en het Zuiden staan op instorten. Frederik Hendrik stelt voor de besprekingen te beëindigen. Er ontstaat grote onenigheid tussen de Hollandse steden. Uiteindelijk willen Holland en Overijssel doorgaan maar zij worden overstemd door de andere vijf gewesten. De onderhandelingen worden afgebroken. Lodewijk XIII van Frankrijk biedt de Republiek een bondgenootschap aan.
• 1634: 4 november: Ferdinand van Oostenrijk wordt landvoogd van de Nederlanden.
• Overig dat jaar: In het nieuwe verdrag tussen de Republiek en Frankrijk nemen zij zich voor de Zuidelijke Nederlanden de kans te geven zelf in opstand te komen. In dat geval mogen zij een confederatie worden. Zo niet, dan zullen de Republiek en Frankrijk het gebied verdelen. De Waalse gewesten worden deel van Frankrijk, met inbegrip van het Franstalige deel van Vlaanderen. De rest komt bij de Republiek.

  

  De Zuidelijke Nederlanden

• 1635: 8 februari: - Frederik Hendrik en Richelieu sluiten een verdrag dat de Zuidelijke Nederlanden verdeeld tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Frankrijk.
• 19 mei: - Frankrijk verklaart de oorlog aan Spanje nadat Spanje de steden Sierck-les-Bains en Trier veroverde.
• Overig dat jaar: Spanje kiest voor verdediging tegen Frankrijk, maar aanval tegen de Republiek. De Zuidelijke Nederlanden bleken veel moeilijker te veroveren dan gedacht. Spaanse troepen van Gelderen nemen bij verrassing de Schenckenschans op een eiland in de Rijn boven Lobith in. Ook Kleef valt in handen van de Spaans-keizerlijke troepen.

• 1636: Frederik Hendrik van Oranje neemt de uiterst strategische Schenckenschans terug, maar zijn veroveringsplannen van het Zuiden liggen in duigen. Opnieuw mislukken de vredesoverhandelingen.

• 1637: Breda valt opnieuw in handen van de Republiek, nadat Frederik-Hendrik van de Spanjaarden verloor bij Hulst. Don Ferdinand begint een campagne in Spaans Gelre: hij verovert op 7 augustus Venlo en op 4 september Roermond.

  

  Slag bij Duins, 1639

• 1638: Op 20 juni: probeerde een leger onder leiding van Willem van Nassau Antwerpen te veroveren: het leger werd echter door de Spanjaarden verpletterend verslagen.

• 1639: 21 oktober: - Zeeslag bij Duins. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden voert inmiddels zeventig jaar een vrijheidsoorlog tegen het Spaanse imperium. Omdat de weg over land door een oorlog met Frankrijk is afgesloten, zijn de Spanjaarden gedwongen om troepenversterkingen over zee naar de Nederlanden te vervoeren. Deze 'tweede Armada' wordt echter in Het Kanaal door de Nederlandse admiraal Tromp opgewacht en ingesloten. Het kost de Spanjaarden 43 schepen en zesduizend manschappen.

Jaren 40

• 1640: Na de dood van Hendrik Casimir besluit de Staten-Generaal een afvaardiging naar Friesland en Groningen te sturen om er op aan de dringen Frederik Hendrik als stadhouder te benoemen. Friesland benoemt snel Hendriks broer Willem Frederik voor de afvaardiging arriveert. Groningen en Drenthe besluiten Frederik Hendrik tot stadhouder te benoemen en niet Willem Frederik, zijn schoonzoon. De Staten-Generaal benoemen de prins van Oranje ook tot stadhouder van de generaliteitslanden Wedde en Westerwolde. Frankrijk annexeert Artesië en delen van Luxemburg, de steden Montmé en Thionville.

• 1641: Francisco de Melo wordt landvoogd van de Nederlanden. Gennep wordt ingenomen door Frederik-Hendrik.

  

  Willem Frederik van Nassau-Dietz, stadhouder

• 1642: Verschillende aanboden tot vredesonderhandelingen worden door Frederik-Hendrik afgewezen. Spanje behaalt overwinningen op Frankrijk. Een rustig jaar voor de Nederlanden.

• 1643: Echter, werden de Spanjaarden onder leiding van Francisco de Melo die vorig jaar grote overwinningen behaalden, vernietigend verslagen door de Fransen, bij Rocroi, op 16 mei. Dat werd het einde voor Francisco's loopbaan.

• 1644: Manuel de Castel Rodrigo volgt Francisco op als landvoogd der Nederlanden. Intussen veroverden de Fransen Grevelingen op de Spanjaarden, en de Nederlanders Sas van Gent op Spanje.

  

  Vrede van Münster, einde van de Tachtigjarige Oorlog, 1648

• 1645: Fransen veroveren nog meer steden, Frederik-Hendrik neemt Hulst in.

• 1646: januari - in Munster arriveert een delegatie van acht Statenleden uit de Nederlanden onder leiding van Adriaan Pauw, om met de Spanjaarden te onderhandelen over vrede (de Vrede van Münster). Frederik-Hendrik slaat opnieuw het beleg rondom Antwerpen op. De Fransen blijven aanvallen en Duinkerke en Kortrijk vallen in hun handen.

• 1647: Frederik-Hendrik overlijdt. Willem II volgt zijn vader op als stadhouder. Leopold van Oostenrijk wordt landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden.

• 1648: De Staten besloten om vrede te sluiten met Spanje. Op 30 januari werd de vredestekst vastgesteld. Deze werd ter ondertekening naar Den Haag en Madrid gestuurd. Op 15 mei werd de vrede definitief getekend.
• Einde van de Tachtigjarige Oorlog, de Republiek blijft onafhankelijk, de Zuidelijke Nederlanden blijven onder de Spaanse Habsburgers.