Overleg:Anna Petronella van Heerden

Tekst gekopieerd van overleg Ellywa, kopje Anne Petronella van Heerden. Permalink: special:Permalink/55343600#Anne Petronella van Heerden

Anne Petronella van Heerden

Elly, ek het nog 'n interassante vrou uit Suid-Afrika: [[1]], die eerste Afrikaner vrou wat as mediese dokter gekwalifiseer het! Groete! Oesjaar (overleg) 22 dec 2019 21:33 (CET)

Ik zal aan Anna Petronella van Heerden moeten beginnen, anders denken de mensen nog dat ik sporters hoger aansla dan artsen En ik wen me er maar aan dat ik naar de naam Elly moet luisteren — bertux 22 dec 2019 21:58 (CET)

Ha die Bertux, wat fijn dat je naar mijn naam gaat luisteren. Zou mooi zijn als dat artikel ook op mijn conto komt te staan :-). Maar voor een volgende Afrikaans/Nederlandse vrouw steek ik graag de handen uit mijn mouwen (of de vingers uit mijn handschoenen?). Elly (overleg) 23 dec 2019 13:21 (CET)

Voel je vrij: user:b222/Anna Petronella van Heerden mag door iedereen bewerkt worden, zeker door Elly, zeker ook door Oesjaar; vanuit Zuid-Afrika is het allicht makkelijker te begrijpen hoe deze krachtdadige dame kon wonen in Kaapstad en kon werken in Calvinia, hemelsbreed ruim 300 kilometer verder. Toevoegingen en opmerkingen in het Afrikaans brei ik wel weer om naar Nederlands.

Sommige 'vroue' staan voor niets, of is er toch iets anders aan de hand? Is er misschien een wijk, buurt of voorstad van Kaapstad die ongeveer Calvina of Kalvinia heet? De formulering in het Afrikaanse artikel doet denken aan een vergissing — bertux 23 dec 2019 17:35 (CET)

Dat lijkt mij ook bijzonder onwaarschijnlijk. In dit boek staat dat zij in Kaapstad als gynaecoloog werkte. Ik heb geen bronnen gevonden voor Calvina. Elly (overleg) 24 dec 2019 00:34 (CET)

Calvinia ligt in de provincie Noord-Kaap (in het Engels: 'Northern Cape') en wordt in Engelstalige teksten wel aangeduid als 'the Northern Cape town of Calvinia'. Hetzelfde gebeurt met andere plaatsen in de Noord-Kaap, bijvoorbeeld met Sutherland, dat hier 'the Northern Cape town of Sutherland' wordt genoemd. Een dergelijke aanduiding kun je denk ik nog het best vergelijken met 'het Utrechtse Vianen'. Het is een wilde theorie, maar het zou best zo kunnen zijn dat daar per ongeluk een keer 'Cape Town' van is gemaakt, en dat die fout in veel teksten doorettert. Die gedachte wordt nog versterkt door het feit dat Calvinia tot 1994 in de grotere Kaapprovincie lag, en toen dus waarschijnlijk 'the Cape town of Calvinia' werd genoemd. Bovendien wordt 'town' in een dergelijke constructie soms zelfs met een hoofdletter geschreven ('the Northern Cape Town of Springbok'), wat de kans op een verwarring met 'Cape Town' nog wat groter maakt.

Als mijn aanname klopt, zou dat dus betekenen dat ze woonde én werkte in Calvinia. Maar nogmaals, het is voorlopig niet meer dan een wilde theorie, die uitgaat van een fout die vergelijkbaar is met een verhaspeling van 'het Utrechtse Vianen' tot 'Utrecht'. Wellicht kan onze verre vriend Oesjaar hier iets zinnigs over zeggen? — Matroos Vos (overleg) 24 dec 2019 04:42 (CET)

Ik heb inmiddels meerdere academische publicaties gezien die stellen dat ze, als gynaecoloog, woonde en werkte in Kaapstad, en geen enkele die haar in Calvinia situeert. Dat doet mijn theorie dus geen goed. Tot voor kort stond in het lemma van onze Engelstalige collega's overigens dat ze een tijdlang huisarts (general practitioner) in Calvinia was. Op 29 oktober jl. is die informatie verwijderd, en is daar de wat onbegrijpelijke zinsnede she moved to Cape Town where she practiced as a gynaecologist in Calvinia voor in de plaats gekomen. Nog diezelfde dag heeft dezelfde collega het Afrikaanstalige artikel aangemaakt, waarin vanaf het begin de zinsnede het sy na Kaapstad verhuis waar sy as ginekoloog in Calvinia praktiseer het staat. Nieuwe wilde theorie dan maar: ze is zowel huisarts in Calvinia als gynaecoloog in Kaapstad geweest, en dat is door die collega verhaspeld tot 'gynaecoloog in Kaapstad in Calvinia'. — Matroos Vos (overleg) 24 dec 2019 07:13 (CET)

De inmiddels alweer verwijderde informatie dat Van Heerden huisarts in Calvinia is geweest, is in maart dit jaar toegevoegd door een anoniem die voor de rest nauwelijks heeft bijgedragen, en het valt me nu pas op dat die informatie eigenlijk over heel iemand anders ('Katharina FE van der Merwe') gaat. Buiten sites die hun informatie van Wikipedia kopiëren kan ik ook nergens een publicatie vinden die haar überhaupt in verband brengt met Calvinia. Het lijkt me dus dat je die plaatsnaam geheel uit het lemma kunt schrappen, en dat je op grond van de bronnen gerust kunt schrijven dat ze in Kaapstad woonde en werkte als gynaecoloog. — Matroos Vos (overleg) 24 dec 2019 09:34 (CET)

Ik heb Calvinia in alle taalversies verwijderd. Het lijkt me dat iemand verkeerd gelezen moet hebben, misschien gaat het wel om een spelfout in een specialisme binnen de gynaecologie, kwamen die arme kinderen met een taalfoutenknobbel ter wereld — bertux 24 dec 2019 13:22 (CET)

Ik denk dat het dat inderdaad is. — Matroos Vos (overleg) 24 dec 2019 18:00 (CET)

ROFL. Dank jullie, wat wordt het een goed artikel. Elly (overleg) 24 dec 2019 21:29 (CET)

Ek stem saam met julle; die Calvinia inligting is bes moontlik verkeerd. Dit is die regte ding om dit te verwyder. Groete! Oesjaar (overleg) 27 dec 2019 07:27 (CET)

Afronding

Behoudens de bronvermelding en de infobox begint het artikel richting publicatie te groeien. Toch ik heb wat zorgen en vragen, want het bronartikel bevatte naar mijn zin veel te veel fouten en twijfelachtige beweringen:

• Ze wordt Anna genoemd, maar blijkens haar proefschrift moet het Anne zijn. Heeft iemand een geboorteakte of ander onomstotelijk bewijsstuk gezien? Een grafsteen misschien? Beide zijn correct.
• Dorothy Garrod groef niet op een bergtop in Noord-Israël maar in de ietwat gelijknamige wadi (rivierbedding) in het zuiden van de Sinaï. Dat scheelt hemelsbreed 520 kilometer en te voet meer dan 900. Zo'n vergissing riekt naar origineel en slordig eigen onderzoek. Oeps, te haastig. Garrod groef op beide locaties, maar Van Heerden wel degelijk bij de Karmel.
• OverCalvinia hebben we het al gehad, maar ik lees in sommige bronnen dat ze na haar werkzame leven op een boerderij leefde en werkte. Mogelijk samen met Irene Heseltine? Waar kan dat geweest zijn? Allicht niet in Kaapstad, misschien niet in Calvinia, maar toch in de buurt of zo?
• De titel van haar proefschrift bestaat uit zes woorden en twee daarvan zijn verkeerd geschreven. De grootste van die twee fouten is te vinden in de bron Women Marching Into the 21st Century vermelding en is dus niet al te erg verwijtbaar, maar meer wantrouwen jegens bronnen was gepast geweest, temeer omdat het proefschrift zelf makkelijk te vinden is.

Mijn vraag aan Ellywa en Matroos Vos is dus: hebben jullie goede bronnen gevonden voor de schoolloopbaan, de namen van de familieleden en de politieke betrokkenheid? Wat mij betreft is ieder feit uit het Zuid-Afrikaanse artikel verdacht.

Een laatste punt waar ik twijfels bij heb is de bebronde vertaling van Kerssnuitsels met Kerstversieringen. Engelse bronnen vertalen kers steeds met candle en zelf denk ik dat kaarsensnuiterijen juist is. Een kaarsensnuiter is een soort schaar waarmee je het roetpropje van een kaarsenpit afknipt terwijl je de kaars dooft. Een praktisch en efficiënt gereedschap dus, geen versiering.

Zelfs bronnen die anderszins betrouwbaar zijn, vertalen soms maar een eind weg, zo zag ik ook al dat Die sestiende koppie The sixteenth cup was geworden, terwijl het natuurlijk niet over porseleinen kopjes maar over granieten inselbergen gaat. Kort en goed: hebben we de feiten goed? — bertux 27 dec 2019 20:21 (CET)

Enkele reacties:

Dat Kerstsnuitsels kerstversieringen zijn had ik uit het Ned. Tijdschr. voor Geneeskunde, die bron heb ik daar ook bijgezet. Maar zij hebben het wellicht verkeerd, een snuitsel is een snutsel van een kaars. Een kringredenering. Kerstsnuitsel zou misschien kerstkaarsen-snot kunnen betekenen, een druppel die van een kaars afdruipt met kerst. Zie ook dit woordenboek? Ik denk dat haar term Kerstnuitsels een literair woord is dat zij zelf bedacht heeft.

De naam Anna heb ik het meest gevonden, maar ook Anne, bijvoorbeeld hier, in een boek tijdens haar leven. Ik denk dat het niet ongebruikelijk was een geboortenaam Anna in Anne te veranderen. Ze gebruikte ook Nel en Petronella

Afrikaanse kranten kan ik niet vinden, maar Het Algemeen Handelsblad schrijft in 1928 wel over een toespraak die zij hield over vrouwenkiesrecht en geeft haar alle credits om mensen te overtuigen van haar standpunt daarover.

Er is een biografie over haar, maar niet te downloaden helaas. Bevindt zich in Z.A.

Tot zover, Elly (overleg) 27 dec 2019 22:38 (CET)

Die bron had ik gezien, het is dan ook niet als kritiek bedoeld dat die vertaling er stond, ik denk alleen dat hij onjuist is. Tijdens het schrijven van deze reactie ben ik gaan zoeken en ik vond! Ik zat er niet ver naast. Zal straks ook de anekdote citeren over de brieven die zij in zee gooide — bertux 27 dec 2019 23:09 (CET)

Een kleine bijdrage: zij werd volgens het doopboek van de Nederduitse Gereformeerde Kerk van Bethlehem (Oranje Vrijstaat) geboren op 26 april 1887 en gedoopt op 5 juni 1887 als Anna Petronella. Gouwenaar (overleg) 27 dec 2019 23:17 (CET)

Dank, Gouwenaar! Mijn wantrouwen jegens de Afrikaanse tekst was niet overdreven: ook de naam van de moeder bleek verkeerd gespeld — bertux 28 dec 2019 01:10 (CET)

Verkeerd gespeld? Er is een scala aan spellingen; wel denk ik, dat ze een vrij onwaarschijnlijke variant hadden gekozen.

Afijn, het artikel lijkt mij klaar voor de artikelruimte, ik heb zowat alle feiten nagelopen. Elly, wil jij hernoemen naar (toch maar) haar doopnaam, Anna Petronella van Heerden, zodat het op jouw naam komt? Het was niet mijn bedoeling het artikel voor jouw neus weg te kapen. Er mogen nog wel wat categorieën bij, jij hebt de feministische categorieboom allicht beter in je hoofd dan ik — bertux 28 dec 2019 19:04 (CET)

Beste Bertux, zal ik doen, maar ik ervaar dit helemaal niet als "kapen". Dit is samenwerken! Wat zou het fijn zijn als het altijd zo ging.... Bovendien, de gendergap wordt alleen maar opgevuld als zowel mannen als vrouwen zich daarvoor inzetten. Dat handjevol vrouwen gaat het niet lukken. Hulde dus! Ik meen dat er geen feministische categorieboom is. Vrouwen zijn ook mensen ;-). Wel is er een categorie eerste feministische golf waar ze denk ik in past. Ik zal dit overleg ook kopiëren naar de OP bij het artikel. Elly (overleg) 28 dec 2019 22:54 (CET)

Ik was er met de kerst een paar daagjes tussenuit, maar om nog even terug te komen op die kerssnuitsels: de letterlijke vertaling van het Afrikaanse kerssnuitsel is waarschijnlijk gewoon 'kaarssnuitsel', en 'verkoolde pit van een kaars' is waarschijnlijk de beste omschrijvende vertaling. Een kers is inderdaad een kaars, en daarmee is het Afrikaans dichter bij het Middelnederlandse 'kerse' gebleven dan wij Hollanders. En 'snuitsel' betekent, in elk geval in het Nederlands, al zeker twee eeuwen 'verkoolde pit'. Het woord staat reeds in het oudste woordenboek dat ik hier in de kast heb staan, het tweede deel van het Nieuw Néderduitsch en Engelsch woorden-boek van Johannes Holtrop, uit 1801. In de lemma's 'Kaerssnuitsel' en 'Snuitsel' is te lezen dat het Engelsche woord voor deze beide woorden snuff is, en in het nieuwste woordenboek Engels-Nederlands van Van Dale wordt snuff o.a. vertaald met "verkoolde pit (van kaars), snuitsel". Ook de eerste Van Dale, uit 1864, geeft 'kaarssnuitsel' de betekenis "verbrande (gesnoten) pit". En het woord 'snuitsel' staat nog steeds in de Dikke Van Dale, met de betekenis "wat bij het snuiten van een kaars wordt afgenomen", waarbij 'snuiten' volgens diezelfde Van Dale o.a. "(mbt. kaarsen) er de verkoolde pit afknippen" betekent.

En dan de figuurlijke betekenis. Het door Bertux hierboven reeds aangehaalde artikel in de Nieuwe Leidsche Courant vertaalt Denk jy ek gaan vir kerssnuitsels sit? als "Denk je dat ik mij als oud vuil laat behandelen?". Deze publicatie vertaalt de uitdrukking echter net een slagje anders, nl. als "Do you think that I am going to sit here for useless things". Van useless is het maar een kleine stap naar 'Piet Snot', en dat maakt het cirkeltje met 'snuiten' natuurlijk wel heel mooi rond. "Denk je dat ik mij als Piet Snot laat behandelen?", of "Denk je dat ik er voor Piet Snot bij zit?", lijkt me in dit geval dus een nog net wat betere vertaling van die Afrikaanse uitdrukking. Temeer daar Van Heerden zich nu juist verzette tegen het feit dat een vrouw in haar tijd in de eerste plaats moeder en huisvrouw diende te zijn, en op de arbeidsmarkt meestal nog een nutteloos, overbodig, vrijwel onbetekenend wezen, oftewel een Piet Snot, was. Maar wellicht kan Oesjaar hier nog iets zinnigs over zeggen? — Matroos Vos (overleg) 30 dec 2019 02:22 (CET)

Einde kopie

Nog wat gaten

Vooropgesteld dat ik tevreden ben, ik mis nog wel wat:

• Haar levenslange strijd voor de Afrikaanse taal wordt nog niet belicht. Haar proefschrift in het Afrikaans was niet wegens onvermogen: haar Engels was uitstekend.
• Er is een interessante tweespalt in haar: ze streed voor vrouwenrechten en tegen de apartheid, maar in de voorbeelden die ik zag, koos ze steeds voor de vrouwen. Zo bepleitte zij het stemrecht voor vrouwen, vermoedelijk wel wetende dat dit alleen voor blanke vrouwen ging gelden en dat de conservatieven dit steunden om zo de toch al minimale politieke invloed van de zwarten te halveren: Die hadden in de Kaapprovincie twintig procent van de stemmen in het parlement, maar doordat het blanke electoraat ineens ruimschoots verdubbeld werd, zakte dit naar tien procent, terwijl ze zo'n tachtig procent van de bevolking uitgemaakt zullen hebben, misschien nog meer, dat weet ik niet.

Ik kan me een pragmatische afweging voorstellen, overwegende dat de positie van de zwarten zou toch niet langs parlementaire weg te verbeteren zijn, maar ik heb geen idee of ze zo redeneerde.

Het moet gezegd, dat ze waarschuwde dat het verder inperken van de rechten van de zwarten tot geweld en een fascistoïde samenleving zou leiden, wat maar al te waar gebleken is. En kort voor de Tweede Wereldoorlog, enkele jaren na het verkrijgen van het stemrecht, stapte ze uit de Nasionale Party vanwege de fascistische tendensen — bertux 29 dec 2019 00:09 (CET)

Levensterreinen, lesbienne

Het is overduidelijk dat Van Heerden lesbisch was en gelukkig hebben we een bron die dat zo stelt. Anderzijds zijn er geen uitspraken van haar bekend waarin ze zichzelf als zodanig identificeert.

Ik zou graag iets over haar persoonlijke identiteit opnemen in de inleiding, voorzichtigheidshalve zonder het woord lesbienne te gebruiken. Ik stel iets voor in de trant van: Ze begaf zich op levensgebieden die traditioneel aan mannen voorbehouden waren. Ze trouwde niet en had met twee vrouwen jarenlange relaties.

Ik heb het gevoel dat ik hierover met @Ellywa gesproken heb; inbreng is in elk geval welkom  →bertux 21 nov 2021 18:19 (CET)