Hipposideros diadema

Hipposideros diadema; IUCN-status: Niet bedreigd (2008)
	Onderzijde van een geprepareerd exemplaar uit de collectie van Naturalis Biodiversity Center
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Mammalia (Zoogdieren)
Orde:	Chiroptera (Vleermuizen)
Familie:	Hipposideridae (Bladneusvleermuizen van de Oude Wereld)
Geslacht:	Hipposideros
	Soort
	Hipposideros diadema; É. Geoffroy, 1813
	Afbeeldingen Hipposideros diadema op Wikimedia Commons
	Hipposideros diadema op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Zoogdieren

Hipposideros diadema is een vleermuis uit het geslacht Hipposideros die voorkomt in Zuidoost-Azië, Melanesië en Noordoost-Australië. Het is een van de meest wijdverbreide soorten van zijn familie, de bladneusvleermuizen van de Oude Wereld (Hipposideridae).^[2]

Het dier onderscheidt zich van andere Hipposideriae door de vorm van het neusblad, de grote puntige oren en de kleine ogen. Hij voedt zich vooral met grotere insecten en foerageert in diverse omgevingen. De soort Hipposideros diadema omvat een groot aantal ondersoorten; de geldigheid van veel van deze ondersoorten is echter onduidelijk.

Inhoud

1 Naamgeving
2 Uiterlijke kenmerken
- 2.1 Afmetingen en lichaamsgewicht
- 2.2 Karyotype
3 Leefwijze en gedrag
4 Verspreidingsgebied
5 Taxonomie
- 5.1 Ondersoorten
- 5.2 Afmetingen en lichaamsgewicht naar gebied
6 Bronvermelding
- 6.1 Referenties
- 6.2 Literatuur

NaamgevingBewerken

De geslachtsnaam Hipposideros komt van de Griekse woorden voor "paard" (ἳππος, hippos) en "ijzer" (σίδηρος, sideros) en betekent "hoefijzer", een verwijzing naar het ingewikkelde neusblad waar soorten van dit geslacht door gekenmerkt worden. De soortnaam diadema is Latijn voor "hoofdband" of "diadeem".^[3]

Uiterlijke kenmerkenBewerken

Hipposideros diadema is een zeer grote bladneusvleermuis; in veel delen van zijn verspreidingsgebied is H. diadema de grootste van alle daar voorkomende Hipposideridae. De vorm van het neusblad verschilt van die van andere soorten: er zitten drie kleine neusbladen aan de zijkant en in het midden is een grote ronde knop te zien.^[3] Bij volwassen exemplaren zijn mannetjes meestal wat groter dan vrouwtjes.^[4] De rug is veelal donker- of goudbruin, zoals in de Filipijnen; de Australische exemplaren hebben daarentegen een lichtbruine rug. De onderkant van de vleermuis is wit of lichtbruin. Op de schouders en de rug komen vaak witte vlekken voor. De H. diadema heeft grote, puntige oren en zeer kleine ogen.^[5]^[6]

Afmetingen en lichaamsgewichtBewerken

In onderstaande tabel zijn minimale en maximale waarden vermeld van de lengtematen en het lichaamsgewicht van H. diadema; de meetwaarden zijn afgerond op hele eenheden. Een gedetailleerde opgave naar verspreidingsgebied is opgenomen onder het kopje "Taxonomie".

Kop-romplengte	Staartlengte	Voorarmlengte	Tibialengte	Oorlengte	Lichaamsgewicht
74–96 mm	41–60 mm	65–93 mm	31–36 mm	23–35 mm	31-53 g

KaryotypeBewerken

Exemplaren van Hipposideros diadema uit zowel Borneo als Leyte hebben een karyotype (rangschikking van chromosomen) van 2n=32, FN=60, net als veel andere Hipposideros-soorten.^[7]

Leefwijze en gedragBewerken

Net als veel andere vleermuizen is Hipposideros diadema 's nachts actief.

Net als veel andere vleermuizen zijn ook de leden van deze soort 's nachts actief. In Australië brengt de vleermuis de dag door in grotten, mijnen of gebouwen; in de Filipijnen gebruikt hij grotten, boomholtes en tunnels.^[5]^[8] Op Nieuw-Ierland en Nieuw-Brittannië is deze soort in grotten gevonden. De dieren hangen daar apart, op 30 tot 50 centimeter van elkaar; vaak zijn ze de enige vleermuissoort in een grot.^[3]

Vanuit zijn slaapplaats vliegt het dier maximaal 10 kilometer naar het gebied waar het foerageert.^[9] Zoals de meeste vleermuizen eet H. diadema vliegende insecten, die op de vleugel worden gevangen.^[5] Hij voedt zich vooral met grotere insecten, als sprinkhanen, nachtvlinders en kevers.^[10] Het dier kan de gevangen prooi in zijn wangzakken opslaan.^[9] In Australië zoekt en vindt de vleermuis voedsel in allerlei habitats, van regenwoud tot eucalyptusstruiken.^[5] In de Filipijnen is het dier actief in diverse omgevingen; het foerageert zowel in de bergen als in laaglandbossen, zelfs in de meest door de mens verstoorde gebieden, en ook in landbouwgebieden.^[4]

Per nest wordt er één jong geboren. In Australië komt het in november of december ter wereld.^[5] In Maleisië verzamelen de vrouwtjes zich in maart en april voor de geboorte van hun jongen.^[11] In de Filipijnen zijn in maart en mei zwangere vrouwtjes gevonden.^[4]

VerspreidingsgebiedBewerken

Verspreidingsgebied binnen Azië en Australië in het rood.

Hipposideros diadema komt voor van Myanmar en Vietnam tot de Filipijnen, de Soenda-eilanden, Nieuw-Guinea, de Salomonseilanden en Noordoost-Australië. In sommige landen is de soort algemeen, zoals in en rondom Nieuw-Guinea en in de Filipijnen; in Australië is de soort minder algemeen.^[3]^[5]^[8]^[9] Over sommige verspreidingsgebieden is gedetailleerde informatie gepubliceerd.

In Nieuw-Guinea is de soort gevonden op een groot aantal locaties over het hele eiland heen.^[9] In de omgeving van Nieuw-Guinea is de soort aangetroffen op Batjan, Batanta, Biak en Supiori, Bougainville, Buka, Buru, Ceram, Choiseul, Fauro, Guadalcanal, Halmahera, Japen, de Kei-eilanden, de Talaudeilanden, Kiriwina (Kiriwina-eilanden), Malaita, Manus, Misima, Nieuw-Brittannië, Nieuw-Ierland, de Florida-eilanden, Rennell, Sanana, Sangihe-eilanden, San Jorge, Santa Isabel, Vella Lavella en Waigeo.^[3]

In de Filipijnen komt de H. diadema voor op Bohol, Busuanga, Calauit, Catanduanes, Cebu, Dinagat, Guimaras, Leyte, Luzon, Mindanao, Mindoro, Negros, Palawan, Panay, Polillo, Samar en Siquijor.^[8] In Australië is deze vleermuis alleen aangetroffen in het noordoostelijke deel, vanaf het Kaap York-schiereiland tot Townsville.^[5] In Vietnam is deze soort gezien in de provincies Quảng Trị en Lâm Đồng, op de archipel Côn Đảo en op het eiland Phú Quốc.^[6] Verder is de soort onder andere aangetroffen op de Soenda-eilanden Bali, Borneo, Celebes, Java, de Tanimbar-eilanden en Timor.^[12]^[13]

TaxonomieBewerken

Bladneusvleermuizen, hier een Schneiders rondbladneus (Hipposideros speoris), danken hun naam aan de bladvormige aanhangsels van de huid rond de neusgaten.

Hipposideros diadema is waarschijnlijk het nauwste verwant aan H. demissus uit San Cristóbal in de Salomonseilanden en H. inornatus uit het Australische Noordelijk Territorium, twee vormen die voorheen als ondersoorten van H. diadema werden gezien.^[2] Volgens een fylogenetische analyse van morfologische kenmerken is de soort daarnaast het nauwst verwant aan H. lylei, H. pratti en H. turpis, die allemaal in Zuidoost-Azië voorkomen. Deze groep was verwant aan een grote clade die andere grote Aziatische, Australische en Afrikaanse Hipposideros-soorten, de drietandbladneusvleermuis (Asellia tridens) en leden van de fossiele geslachten Palaeophyllophora en Pseudorhinolophus omvatte.^[14]

OndersoortenBewerken

De soort Hipposideros diadema omvat een groot aantal ondersoorten, onderstaand opgesomd met auteur en verspreidingsgebied:^[2]^[3]^[9]

Wetenschappelijke naam	Auteur	Verspreidingsgebied
Hipposideros diadema ceramensis	Laurie & Hill, 1954	Ceram en Buru
Hipposideros diadema custos	K. Andersen, 1918	Kai-eilanden
Hipposideros diadema diadema	É. Geoffroy, 1813	oostelijke Kleine Soenda-eilanden
Hipposideros diadema euotis	K. Andersen, 1905	Halmahera en omliggende eilanden
Hipposideros diadema griseus	Meyen, 1833	Nieuw-Guinea en de Filipijnen
Hipposideros diadema masoni	Dobson, 1872	Zuidoost-Azië
Hipposideros diadema mirandus	Thomas, 1914	Manus
Hipposideros diadema natunensis	Chasen, 1940	Natuna en Bungaran
Hipposideros diadema nicobarensis	Dobson, 1871	Nicobaren
Hipposideros diadema nobilis	Horsfield, 1823	Borneo, Java, Bali en westelijke Kleine Soenda-eilanden
Hipposideros diadema oceanitis	Andersen, 1905	Salomonseilanden, Bismarck-archipel
Hipposideros diadema reginae	Troughton, 1937	Queensland
Hipposideros diadema speculator	K. Andersen, 1918	Celebes
Hipposideros diadema trobrius	Troughton, 1937	Trobriand-eilanden

De geldigheid van veel van deze ondersoorten (bijvoorbeeld H. d. trobrius) is echter onduidelijk, en sommige populaties (zoals die uit Sumatra en Misima) zijn niet in een ondersoort geplaatst.^[2]^[15]

Afmetingen en lichaamsgewicht naar gebiedBewerken

In onderstaande tabel zijn de lengtematen en het lichaamsgewicht van H. diadema uit verschillende gebieden opgenomen; ter vergelijking zijn ook gegevens over de verwante soorten H. demissus en H. inornatus in de tabel geplaatst. Het gemiddelde wordt tussen haakjes na de extremen gegeven. Voor de meetwaarden uit Nieuw-Guinea en Nieuw-Brittannië en voor H. demissus zijn de gemiddelden voor mannetjes en vrouwtjes apart aangegeven. Enkele waarden zijn niet in de tabel opgenomen omdat er onvoldoende gegevens beschikbaar zijn. Dat geldt voor de lichaamslengte, die alleen voor H. d. natunensis is gepubliceerd (144 mm) en de achtervoetlengte, die alleen voor Nieuw-Guinese populaties (10,8-17,7, gemiddelde voor vrouwtjes 15,4 en voor mannetjes 14,6) en de populatie op Mount Isarog op Luzon is gepubliceerd (17-19, gemiddeld 18).

Populatie	Aantal exemplaren	Kop-romplengte (mm)	Staartlengte (mm)	Voorarm- lengte (mm)	Tibialengte (mm)	Oorlengte (mm)	Lichaamsgewicht (g)
Natuna (H. d. natunensis)^[16]	1 (holotype)	-	48	88	33,5	23	-
Borneo (H. d. nobilis)^[17]	1	-	-	81	33	-	-
Bali (H. d. nobilis)^[12]	7	-	-	87,5-93,0 (90,3)	-	-	-
Java (H. d. nobilis)^[13]	24	-	-	80,0-90,7	-	-	-
Timor (H. d. diadema)^[12]	2	81-95	54-55	82,3-86,2	-	30-31	-
Tanimbar-eilanden (H. d. diadema)^[13]	7	-	-	77,4-83,4	-	-	39,0-42,0
Noord-Celebes (H. d. speculator)^[13]	2	-	-	85,3-86,5	-	33,4-34,3	31,5
Sangihe-eilanden (H. d. speculator)^[13]	1	-	-	79,1	-	32,4	-
Talaud-eilanden (H. d. speculator)^[13]	1	-	-	85,1	-	33,0	-
Nieuw-Guinea (H. d. griseus)^[9]	7 (2 ♀ en 5 ♂)	81-89 (♀: 84,4; ♂: 82,2)	41-52,4 (♀: 51,8; ♂: 48,8)	75,4-81,2 (♀: 81,1; ♂: 77,7)	-	26-29,8 (♀: 29,1; ♂: 28,1)	33,5-43 (♀: 38,8; ♂: 36,5)
Luzon (H. d. griseus)^[18]	3	-	45-50 (47)	78-83 (81)	-	28-30 (29)	31-50 (39,7)
Australië (H. d. reginae)^[5]	-	74-96 (84)	-	77-85 (82)	-	25-30 (26)	34-53 (44)
Misima (H. d. ssp.)^[15]	8	-	-	65-72	-	-	-
Kiriwina (H. d. trobrius)^[15]	3	-	-	72-75	-	-	-
Nieuw-Brittannië (H. d. oceanitis)^[3]	10 (5 ♀ en 5 ♂)	77,1-90,5 (♀: 84,4; ♂: 82,2)	46,0-59,8 (♀: 50,5; ♂: 58,7)	72,5-92,0 (♀: 76,3; ♂: 78,0)	31,2-36,0 (♀: 33,5; ♂: 34,2)	25,2-29,0 (♀: 27,4; ♂: 27,7)	34,0-42,0 (♀: 38,6; ♂: 34,8)

H. demissus^[3]	10 (5 ♀ en 5 ♂)	64,8-70,3 (♀: 67,6; ♂: 68,2)	34,1-42,6 (♀: 38,4; ♂: 36,9)	64,0-67,6 (♀: 65,2; ♂: 66,3)	26,5-28,1 (♀: 27,1; ♂: 27,6)	20,6-24,5 (♀: 23,1; ♂: 22,7)	22,3-27,0 (♀: 24,8; ♂: 24,9)
H. inornatus^[5]	-	75-79 (77)	-	68-73 (71)	-	23-27 (25)	22-35 (26,5)

BronvermeldingBewerken

Referenties

↑ (en) Hipposideros diadema op de IUCN Red List of Threatened Species.
↑ ^a ^b ^c ^d Simmons, N.B. 2005. Order Chiroptera. Pp. 312-529 in Wilson, D.E. & Reeder, D.M. (eds.). Mammal Species of the World: a taxonomic and geographic reference. 3rd ed. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2 vols., 2142 pp. ISBN 978-0-8018-8221-0
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Flannery, T.F. 1995. Mammals of the South-West Pacific & Moluccan Islands. Chatswood: Reed Books, 464 pp. ISBN 0-7301-0417-6
↑ ^a ^b ^c Heaney, L.R., Tabaranza, B.R., Jr., Rickart, E.A., Balete, D.S. & Ingle, N.R. 2006. The mammals of Mt. Kitanglad Nature Park, Mindanao, Philippines. Fieldiana Zoology 112:1-63.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Menkhorst, P. & Knight, F. 2001. A Field Guide to the Mammals of Australia. South Melbourne: Oxford University Press, x+269 pp. ISBN 0-19-550870-X
↑ ^a ^b Borissenko, A.V. & Kruskop, S.V. 2003. Bats of Vietnam and adjacent territories. An identification manual. Moscow: Zoological Museum of Moscow M. V. Lomonosov State University, 212 pp.
↑ Rickart, E.A., Mercier, J.A. & Heaney, L.R. 1999. Cytogeography of Philippine bats (Mammalia: Chiroptera). Proceedings of the Biological Society of Washington 112(3):453-469.
↑ ^a ^b ^c Hipposideros diadema of Philippine Mamillian Fauna
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Flannery, T.F. 1995. Mammals of New Guinea. Chatswood: Reed Books, 568 pp. ISBN 0-7301-0411-7
↑ (en) Arkive.org: Diadem roundleaf bat (Hipposideros diadema)
↑ Nowak, R.M. (ed.) 1999. Walkers Mammals of the World. 6th ed. Baltimore en Londen: The Johns Hopkins University Press, 2 vols., 1936 pp. ISBN 0-8018-5789-9
↑ ^a ^b ^c Goodwin, R.E. 1979. The bats of Timor: systematics and ecology. Bulletin of the American Museum of Natural History 163:73-122.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Hill, J.E. & Roozendaal, F.G. 1989. Records of bats (Microchiroptera) from Wallacea. Zoologische Mededelingen 63:97-122.
↑ Hand, S.J. & Kirsch, J.A.W. 2003. Archerops, a new annectent hipposiderid genus (Mammalia: Microchiroptera) from the Australian Miocene. Journal of Paleontology 77(6):1139-1151.
↑ ^a ^b ^c Koopman, K.F. 1982. Bats from eastern Papua and the East Papuan islands. American Museum Novitates 2747:1-34.
↑ Chasen, F.N. 1940. A handlist of Malaysian mammals. Bulletin of the Raffles Museum 15:i-xx+1-209.
↑ Chasen, F.N. & Kloss, C.B. 1931. On a collection of mammals from the lowlands and islands of North Borneo. Bulletin of the Raffles Museum 6:1-82.
↑ Heaney, L.R., Balete, D.S., Rickart, E.A., Utzurrum, R.C.B. & Gonzales, P.C. 1999. Mammalian diversity on Mount Isarog, a threatened center of endemism on southern Luzon Island, Philippines. Fieldiana Zoology (n.s.) 95:1-62.

Literatuur

Simmons, N.B. 2005. Order Chiroptera. Pp. 312-529 in Wilson, D.E. & Reeder, D.M. (eds.). Mammal Species of the World: a taxonomic and geographic reference. 3rd ed. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2 vols., 2142 pp. ISBN 978-0-8018-8221-0
Flannery, T.F. 1995. Mammals of the South-West Pacific & Moluccan Islands. Chatswood: Reed Books, 464 pp. ISBN 0-7301-0417-6
Flannery, T.F. 1995. Mammals of New Guinea. Chatswood: Reed Books, 568 pp. ISBN 0-7301-0411-7
Menkhorst, P. & Knight, F. 2001. A Field Guide to the Mammals of Australia. South Melbourne: Oxford University Press, x+269 pp. ISBN 0-19-550870-X
Hill, J.E. & Roozendaal, F.G. 1989. Records of bats (Microchiroptera) from Wallacea. Zoologische Mededelingen 63:97-122. PDF

Soorten van Hipposideros

Dit artikel is op 21 oktober 2006 in deze versie opgenomen in de etalage.

[IUCN-1] (en) Hipposideros diadema op de IUCN Red List of Threatened Species.

[Simmons2005-2] Simmons, N.B. 2005. Order Chiroptera. Pp. 312-529 in Wilson, D.E. & Reeder, D.M. (eds.). Mammal Species of the World: a taxonomic and geographic reference. 3rd ed. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2 vols., 2142 pp. ISBN 978-0-8018-8221-0

[Flannery1995SWPM-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Flannery, T.F. 1995. Mammals of the South-West Pacific & Moluccan Islands. Chatswood: Reed Books, 464 pp. ISBN 0-7301-0417-6

[Heaneyetal2006-4] Heaney, L.R., Tabaranza, B.R., Jr., Rickart, E.A., Balete, D.S. & Ingle, N.R. 2006. The mammals of Mt. Kitanglad Nature Park, Mindanao, Philippines. Fieldiana Zoology 112:1-63.

[MnK2001-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Menkhorst, P. & Knight, F. 2001. A Field Guide to the Mammals of Australia. South Melbourne: Oxford University Press, x+269 pp. ISBN 0-19-550870-X

[B&K2003-6] Borissenko, A.V. & Kruskop, S.V. 2003. Bats of Vietnam and adjacent territories. An identification manual. Moscow: Zoological Museum of Moscow M. V. Lomonosov State University, 212 pp.

[Rickartetal1999-7] Rickart, E.A., Mercier, J.A. & Heaney, L.R. 1999. Cytogeography of Philippine bats (Mammalia: Chiroptera). Proceedings of the Biological Society of Washington 112(3):453-469.

[PMF-8] Hipposideros diadema of Philippine Mamillian Fauna

[Flannery1995NG-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Flannery, T.F. 1995. Mammals of New Guinea. Chatswood: Reed Books, 568 pp. ISBN 0-7301-0411-7

[ark-10] (en) Arkive.org: Diadem roundleaf bat (Hipposideros diadema)

[Nowak1999-11] Nowak, R.M. (ed.) 1999. Walkers Mammals of the World. 6th ed. Baltimore en Londen: The Johns Hopkins University Press, 2 vols., 1936 pp. ISBN 0-8018-5789-9

[Goodwin1979-12] Goodwin, R.E. 1979. The bats of Timor: systematics and ecology. Bulletin of the American Museum of Natural History 163:73-122.

[H&R1989-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Hill, J.E. & Roozendaal, F.G. 1989. Records of bats (Microchiroptera) from Wallacea. Zoologische Mededelingen 63:97-122.

[H&K2003-14] Hand, S.J. & Kirsch, J.A.W. 2003. Archerops, a new annectent hipposiderid genus (Mammalia: Microchiroptera) from the Australian Miocene. Journal of Paleontology 77(6):1139-1151.

[Koopman1982-15] Koopman, K.F. 1982. Bats from eastern Papua and the East Papuan islands. American Museum Novitates 2747:1-34.

[Chasen1940-16] Chasen, F.N. 1940. A handlist of Malaysian mammals. Bulletin of the Raffles Museum 15:i-xx+1-209.

[C&K1931-17] Chasen, F.N. & Kloss, C.B. 1931. On a collection of mammals from the lowlands and islands of North Borneo. Bulletin of the Raffles Museum 6:1-82.

[Heaneyetal.1999-18] Heaney, L.R., Balete, D.S., Rickart, E.A., Utzurrum, R.C.B. & Gonzales, P.C. 1999. Mammalian diversity on Mount Isarog, a threatened center of endemism on southern Luzon Island, Philippines. Fieldiana Zoology (n.s.) 95:1-62.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]