Heveskesklooster
Heveskesklooster is een wierde in de gemeente Eemsdelta in de Nederlandse provincie Groningen. De wierde ligt in de Oosterhoek, iets ten zuiden van het verdwenen dorp Heveskes aan de Kloosterlaan richting Wagenborgen.
Wierde in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Groningen
| ||
| Gemeente | Eemsdelta | ||
| Coördinaten | 53° 18′ NB, 6° 58′ OL | ||
| Woonplaats (BAG) | Farmsum | ||
| Foto's | |||
| |||
| Hunebed gevonden onder de wierde van Hevekesklooster, in het Muzeeaquarium in Delfzijl | |||
| |||
De benaming Heveskesklooster kwam pas in de 19e eeuw in zwang. De naam verwijst naar het klooster Oosterwierum dat hier tot in de 16e eeuw heeft gestaan.
Geschiedenis
bewerkenDe bewoning van de wierde kan (afgezien van de periode van het hunebed) in vier periodes worden ingedeeld:
- oudste wierdebewoning, tweede helft 1e eeuw v.Chr. - eind 4e / begin 5e eeuw na Chr.
- vroegmiddeleeuwse wierdebewoning, ca. 800 - 1300.
- laat-middeleeuwse wierdebewoning, ca. 1300 - 1610.
- jongste wierdebewoning, 1610-1975.
In de vroegste perioden werd de wierde waarschijnlijk bezet door slechts één boerderijbehuizing van het type woonstalhuis.
Hunebed
bewerkenIn het kader van de Monumentenwet werd op de wierde in de jaren 1982-1986 archeologisch onderzoek verricht door het Biologisch-Archeologisch Instituut (BAI) van de Rijksuniversiteit Groningen.[1] Daarbij werden niet alleen de fundamenten van de kloosterkerk en bijbehorende kerktoren teruggevonden, maar geheel onverwacht ook het noordelijkste hunebed in Nederland, G5[2] en een steenkist uit het neolithicum. Het stenen grafmonument was omstreeks 3400 v.Chr. gebouwd op het dekzand en omstreeks 2200 v.Chr. gedeeltelijk gesloopt. Het was van het type 'vergrote dolmen' en bevond zich twee meter diep onder lagen veen en klei.[3]
De zes zijstenen, de sluitsteen en de drie dekstenen werden naar het Muzeeaquarium Delfzijl overgebracht, gescheiden van de steenkist, die apart is te bezichtigen in het Hunebedcentrum in Borger. Dat dit archeologische monument gesloopt en gesplitst werd, is een grote uitzondering in de moderne tijd. Het bijzonder gesitueerde, unieke hunebed mocht niet blijven liggen op de vindplaats, omdat men uitging van de veronderstelling dat het oprukkende industriegebied Oosterhorn tot hier zou reiken. Uiteindelijk gebeurde dit niet, maar het hunebed was toen al verwijderd.
Klooster
bewerkenHet klooster Oosterwierum, een Johannieter commanderij, bestond uit twee omgrachte kerkelijke gebouwen.[4] Het wordt voor het eerst vermeld in 1319 en was waarschijnlijk niet veel eerder gesticht. De meeste vestigingen van de Johannieters in Nederland leken meer op welvoorziene landgoederen dan op werkelijke kloostergemeenschappen.[5] Tot het klooster behoorden boerderijen tot in Hoeksmeer bij Garrelsweer en het bezat ook een refugehuis in de stad Groningen in de Schoolstraat, het latere Ommelanderhuis. Het klooster werd in 1586 tijdens de Tachtigjarige Oorlog door brand verwoest.
- ↑ J.W. Boersma, 'Een voorlopig overzicht van het archeologisch onderzoek van de wierde Heveskesklooster (Gr.)', in: M. Bierma, A.T. Clason, E. Kramer en G.J. de Langen (red.), Terpen en wierden in het Fries-Groningse gebied, Groningen, 1988. pag. 61-87.
- ↑ Nummering-Van Giffen
- ↑ Delfzijl: de onverwachte ontdekking van een hunebed, www.archeologienet.nl
- ↑ Tom Versélewel de Witt Hamer: Commanderij Oosterwierum, 2009.
- ↑ G.F. Noordhuis, De Johannieters in Stad en Lande: geschiedenis van de Johannieters in de provincie Groningen (13de-17de eeuw), Warffum, 1990.
