Ecopassage

kunstwerk waar wilde dieren een obstakel kunnen kruisen

Een ecoduct, ecopassage, natuurbrug of wildwissel is een civiel kunstwerk waarover in het wild levende dieren een obstakel, zoals een verkeersweg, kunnen kruisen.

Ecoduct Kikbeek in het Nationaal Park Hoge Kempen.
Dronefilm van de Kolu ecopassage in Estland

Door een dichtbevolkt land lopen veel wegen met druk verkeer, iets wat veel dieren bij het oversteken met de dood moeten bekopen. Soms worden om veiligheidsredenen deze wegen met hekken afgerasterd, waardoor het leefgebied van veel dieren te klein wordt en door deze habitatfragmentatie het voortbestaan van diersoorten in gevaar komt. Om dieren een veilige oversteek te laten maken worden er kunstwerken aangelegd, speciaal voor dieren.

Een ecoduct is een ongelijkvloerse wildwissel. Het ecoduct is breed en wordt met beplanting zo natuurlijk mogelijk ingericht om zo een ongestoorde wildpassage mogelijk te maken.

In een ecombiduct is de passage gecombineerd met een kleinwildtunnel. De tunnel is vooral effectief voor dieren die bijvoorbeeld licht- en geluidshinder ondervinden van weg- en spoorverkeer.

Naast het ecoduct bestaan ook de ecotunnel of ecopassage, die onder een barrière zoals een weg of spoorweg doorgaat, en het eco-aquaduct, dat een passage geeft aan waterdieren.

Verder gebruikt de Nederlandse Rijkswaterstaat de term streekoduct. Dit is een combinatie van een ecoduct en een verkeersviaduct.[1]

Er zijn ook gelijkvloerse wildwissels. Aan beide zijden van de weg is de afrastering over een afstand van enkele honderden meters onderbroken. Borden waarschuwen het verkeer voor overstekend wild. Soms is er een wildrooster om te verhinderen dat de dieren de weg gaan volgen.

Ecoducten in België

bewerken

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

bewerken

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest telt anno 2020 één ecoduct op haar grondgebied:

Vlaanderen

bewerken
 
Ecoduct Kikbeek over de E314 bij de afslag Maasmechelen.

Het Vlaams Gewest telt anno 2020 zes ecoducten op haar grondgebied, maar heeft daarnaast ook andere soorten ecopassages:

  • Ecoduct De Munt over de E19 (Antwerpen-Breda) en de HSL ter hoogte van Loenhout (voltooid in het najaar 2011). Dit 60 meter brede ecoduct met een lengte van 100 meter kostte 12 miljoen euro, gefinancierd door Infrabel en de Vlaamse overheid.
  • Ecoduct De Warande is het eerste Vlaamse ecoduct en werd afgewerkt in 2005. Het 65 meter brede bouwwerk verbindt het oostelijk met het westelijk gedeelte van het Meerdaalwoud en bevindt zich op de grens tussen Bierbeek en Oud-Heverlee over de Naamsesteenweg N25.[3][4] De kostprijs liep op tot 2 miljoen euro.
  • Ecoduct Groenendaal, in het Zoniënwoud over de Brusselse ring in Groenendaal, werd in juni 2018 geopend.[5] De werken kostten 6,1 miljoen euro, inclusief een “ecoraster” langs de ring en de E411.[6][7]
  • Ecoduct Kempengrens op de Nederlands-Belgische grens bij Postel en de Kroonvense Heide over de E34 in samenwerking met de Nederlandse provincie Noord-Brabant werd in 2014 afgewerkt.[8]
  • Ecoduct Kikbeek in het Nationaal Park Hoge Kempen over de E314 in Opgrimbie (Maasmechelen). Dit in 2005 afgewerkte ecoduct kostte 4,6 miljoen euro. In de buurt zal er van de witzandgroeve aan weerszijden van de snelweg een "ecovallei" worden gemaakt, waarbij er een viaduct zal komen onder de E314.[9]
  • Ecoduct Konijnenpijp ligt eveneens in Oud-Heverlee over de N25. Dit is een tweede, kleiner ecoduct (35 meter breed) in het Meerdaalwoud.[4][10]
  • over de E19 (Antwerpen-Breda) en de HSL ter hoogte van het Peerdsbos. Dit is niet echt een ecoduct maar wat men een bermbrug gedoopt heeft, namelijk een brug die aan de zijkant een brede rij struiken draagt waarin klein wild zich hopelijk beschut genoeg voelt om naar de overkant te kruipen.
  • Ecoveloduct, eveneens in het Nationaal Park Hoge Kempen, een omgebouwde verkeersbrug op de uitsluitend nog voor voetgangers, fietsers en dienstvoertuigen toegankelijke weg (deel van de N730) van As naar Wiemesmeer, over de E314 in Zutendaal.
  • Ecostrook Hoogmolenbrug te Schoten: bij de bouw van de nieuwe, verhoogde brug over het Albertkanaal (juni 2022) werd een smalle strook met groenaanplanting voorzien, om dieren te helpen bij de oversteek van het kanaal.[11]

Om de impact van de ecoducten te monitoren werd door het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de Vlaamse overheid een studiebureau aangesteld. Met filmmateriaal, zandbedden, inktplaten en bodemvallen voor de kleinste passanten werd de inventaris opgebouwd. De Kikbeek wordt gebruikt door everzwijnen, vossen, hazen, reeën, hermelijnen en bunzingen, naast heel wat vleermuizen, reptielen, amfibieën en ongewervelden zoals de franjestaart, de watervleermuis, de gladde slang, de heidekikker en de rugstreeppad. Bij de Warande werden onder meer steenmarters, bosvleermuizen, reeën, vossen, everzwijnen, bunzingen, de hazelworm, de levendbarende hagedis en zelfs wasberen geregistreerd. Daarnaast werden ook zeldzame reptielen en insecten waargenomen, zoals de in Vlaanderen bedreigde lederloopkever.[3]

In de legislatuur 2019-2024 bestaan er plannen voor twaalf nieuwe ecoducten. Twee van deze projecten waren in maart 2020 reeds aanbesteed en in uitvoering.[12]

Ecoducten in Nederland

bewerken
  Zie Lijst van ecoducten in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
Ecoduct Laarderhoogt over de A1.
 
Ecoduct Dr. Harm van de Veen over de A1.
 
Bouw van Eco-aquaduct Zweth en Slinksloot over de A4.
 
Bovenaanzicht van Ecoduct Mollebos over de A12.
 
Ecoduct Zwaluwenberg over de A27.
 
Bovenaanzicht Ecoduct Leusderheide, over de A28.
 
Bouw van wildpassage de Doorbraak onder de A35.
 
Wildwissel Woeste Hoeve over de A50.
 
Wildwissel Terlet over de A50.
 
Natuurbrug Zanderij Crailoo over de N524.
 
Ecoduct Treeker Wissel over de N227
 
Ecoducten Lutrapassage en Natrixpassage over de N236.
 
Ecoduct Zwaluwenberg over de spoorlijn Hilversum-Utrecht

In Nederland zijn ecoducten onderdeel van de ecologische hoofdstructuur, bedoeld om de biodiversiteit te bevorderen. Nederland telt per 2015 66 ecoducten. Het aanleggen wordt gecoördineerd door het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO). Het programma loopt van 2005 tot 2018 in het kader van de ecologische hoofdstructuur.

Rijkswegen

bewerken

Provinciale wegen

bewerken

Spoorwegen

bewerken
  • Natuurbrug Zanderij Crailoo - Oosterspoorweg, tussen Amsterdam en Hilversum. Ook over de N524. Geopend in 2006.
  • Ecoduct Mollebos - Rhijnspoorweg, tussen Utrecht en Arnhem. Ook over de A12. Geopend in 2013.
  • Ecoduct Rumelaar - Rhijnspoorweg, tussen Utrecht en Arnhem. Ook over de A12. Geopend in 2013.
  • Ecoduct Hulshorst - Centraalspoorweg, tussen Amersfoort en Zwolle. Ook over de A28. Geopend in 2011.
  • Ecopassage Twilhaar - Spoorlijn Zwolle - Almelo, tussen Raalte en Nijverdal. Tunnel onder de spoorlijn en ecoduct over de N35. Geopend in 2011.
  • Natuurbrug Zwaluwenberg - Spoorlijn Hilversum - Lunetten, tussen Hilversum en Utrecht. Ook over de A27 en N417. Geopend in 2013.
  • Ecoduct Op Hees - Centraalspoorweg, tussen Den Dolder en Amersfoort. Geopend in 2013.
  • Faunapassage De Vloedgraaf - Staatslijn E, tussen Sittard en Roermond. Geopend in 2010.
  • Natuurbrug Weerterbergen - Spoorlijn Eindhoven - Weert, tussen Eindhoven en Weert. Ook over de A2. Geopend in 2013.
  • Faunapassage Kootwijkerzand - Oosterspoorweg, tussen Amersfoort - Apeldoorn, faunatunnel onder het spoor en natuurbrug over de A1. Geopend in 2018.
  • Natuurbrug Duinpoort - Spoorlijn Haarlem - Zandvoort, verbinding binnen Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Geopend in 2018.
  • Natuurbrug De Mortelen - Staatslijn E, tussen Boxtel en Best. Gereed begin 2020.
  • Ecoduct Waterloo - Staatslijn E, tussen Venlo en Roermond. Ook over de A73. Gereed in 2007.

Eco-aquaduct

bewerken
  • Op 22 oktober 2014 is onder de Conradsweg tussen Rouveen en Zwartsluis in het Land van Vollenhove een eco-aquaduct geopend voor waterdieren zoals otters, slangen, kikkers en vissen. Het is de eerste passage van deze soort.
bewerken
Zie de categorie Wildlife crossings van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Zoek ecoduct op in het WikiWoordenboek.