Dole (Jura)

**Dole**
Gemeente in Frankrijk
	;
Situering
Regio	Bourgogne-Franche-Comté
Departement	Jura (39)
Arrondissement	Dole
Kanton	hoofdplaats van 2 kantons: Dole-1 en Dole-2
Coördinaten	47° 6′ NB, 5° 30′ OL
Algemeen
Oppervlakte	38,38 km²
Inwoners ; (1 januari 2021)	23.775 ; (619 inw./km²)
Hoogte	196 - 341 m
Burgemeester	Jean-Baptiste Gagnoux (DVD); (2020-2026)
Overig
Postcode	39100
INSEE-code	39198
Website	doledujura.fr
Foto's
	Katholieke kerk Collégiale Notre-Dame in Dole
	Quartier des Tanneurs
	Rhône-Rijnkanaal
Portaal	Frankrijk

Dole is een plaats in Frankrijk, in het departement Jura, dat tot de regio Bourgogne-Franche-Comté behoort. De stad had op 1 januari 2021 23.775^[1] inwoners. Hiermee is het de grootste gemeente van het departement maar niet de hoofdstad (prefectuur); dat is Lons-le-Saunier. Dole is de onderprefectuur van het arrondissement Dole.

Dole ligt aan de rivier de Doubs en heeft een rijk verleden als vroegere hoofdstad van het Vrijgraafschap Bourgondië.

Naam bewerken

De naam Dole is afgeleid van het Latijnse dolla of dola. De exacte uitspraak is dɔl; dit houdt verband met de oude spelling Dôle, in 1674 gepresenteerd door Nicolas Boileau in Art poétique en gereproduceerd in veel officiële documenten. Dit bleef zo totdat het departementale decreet de naam in 1962 wijzigde in Dole.

Geografie bewerken

De oppervlakte van Dole bedroeg op 1 januari 2021 38,38 vierkante kilometer; de bevolkingsdichtheid was toen 619,5 inwoners per km².

De onderstaande kaart toont de ligging van Dole met de belangrijkste infrastructuur en aangrenzende gemeenten.

Topografie bewerken

Dole ligt op een gemiddelde hoogte van 223 meter.

Hydrografie bewerken

Dole wordt doorkruist door de Doubs en het Rhône-Rijnkanaal.

Klimaat bewerken

Dole heeft een semi-continentaal klimaat.

Geschiedenis bewerken

In de 12e eeuw werd door de graven van Bourgondië een kasteel gebouwd bij een oversteekplaats over de Doubs. Dit was op de oude Romeinse weg tussen Besançon en Chalon-sur-Saône. In de loop van de 13e eeuw ontwikkelde de stad zich langsheen deze weg. Langs de rivier werden watermolens en leerlooierijen gebouwd.

Dole was vanaf de 15e eeuw de hoofdstad van het Vrijgraafschap Bourgondië, de zetel van het Parlement van Bourgondië, hoewel Besançon groter was. Onder Filips de Goede opende in 1423 de Universiteit van Dole, die vooral gerenommeerd werd voor rechtenstudies. In 1479 werd de stad veroverd en in brand gestoken door de Franse koning Lodewijk XI. De universiteit verhuisde naar Besançon, maar kon in 1484 terugkeren. Tijdens de 16e eeuw volgde de wederopbouw van de stad. Er werd een nieuwe collegiale kerk gebouwd en verder kloosters, rijke burgerhuizen en ook het hospitaal Hôtel-Dieu.

Dole en de Franche-Comté werden vanuit Brussel bestuurd door Spaanse Habsburgers. Veel Bourgondiërs maakten carrière aan het hof. In 1636 volgde een nieuwe Franse belegering onder leiding van kardinaal de Richelieu, maar zonder succes.

Dole en Lodewijk XIV bewerken

Onder Lodewijk XIV werd Dole in februari 1668 bezet, om in juni weer onder Spaans bewind te komen. Het Parlement was te meegaand geweest en werd opgeschort. In 1674 belegerden troepen van Lodewijk XIV de stad gedurende twee weken (zie afbeelding). Dat resulteerde in de inname waardoor Dole zijn parlement (onmiddellijk) en universiteit (in 1691) verloor. Beiden verhuisden naar Besançon. Op het schilderij van Jean-Baptiste Martin zijn de kerk, Hôtel-Dieu, het jezuïetenklooster en achteraan de verdwenen Barbarossatoren te zien. Ook achteraan zijn de Doubs en zijn aftakkingen naar de stad afgebeeld die water voorzagen voor de werkhuizen van de leerlooiers.^[2]

Dole als Franse stad bewerken

In 1676 vond de definitieve verovering van de Franche-Comté door Frankrijk plaats. Het verlies van de Franche-Comté werd door de Habsburgers erkend in de Vrede van Nijmegen van 1678. De Fransen gingen over tot de ontmanteling van de stadsmuren van Dole en daarna kon de stad zich verder uitbreiden. Dit proces werd versneld in de 19e eeuw met de bloei van de metallurgie in Dole en het naburige Fraisans. De stad groeide met fabrieksterreinen ten noorden en ten zuiden van het centrum^[3] en met de bouw van de wijk bij het station en van arbeiderswijken. In 1917 kwam er een kaasfabriek (Graf) in de stad waar gesmolten kaas werd geproduceerd. Sinds 1960 is deze fabriek onderdeel van Le Groupe Bel. In 1967 werd het stadscentrum, een gebied van 114 ha, als geheel beschermd.^[4]

Belegering van Dole in 1674 door de troepen van Lodewijk XIV

Demografie bewerken

Het onderstaande figuur toont het verloop van het inwonertal (bron: INSEE-tellingen).

Grafiek inwonertal gemeente

Bezienswaardigheden bewerken

De Collegiale Onze-Lieve-Vrouw van Dole, een gotische kerk (1509-1596) met kunstwerken uit de renaissancetijd
Het huis van Louis Pasteur, museum sinds 1923
Hôtel-Dieu (renaissance, 1613)
Halles (overdekte markt uit 1883)
Justitiepaleis, voormalig Cordeliersklooster
Hôtel de Froissard, een adellijke residentie in renaissancestijl
Collège de l'Arc, voormalig Jezuïetencollege. Deze heeft een typisch booggebouw uit de 16e eeuw.

Sport bewerken

Dole was vier keer etappeplaats in de wielerwedstrijd Tour de France. Drie keer was Dole startplaats en één keer was het aankomstplaats. Dat was in 1939 toen de Luxemburger François Neuens er het eerste deel van de 17e etappe won. Het tweede deel van de 17e etappe, gewonnen door Maurice Archambaud, vertrok diezelfde dag nog uit Dole. In 2017 vertrok de 8e etappe van de Tour in Dole, ritwinnaar werd Lilian Calmejane. De Tour was in 2022 voor het laatst te gast in Dole. De etappe naar Lausanne werd gewonnen door de Belg Wout van Aert.

Verkeer en vervoer bewerken

Dole heeft een station, een luchthaven (Dole-Jura op 15 km in Tavaux, met nationale en internationale bestemmingen), het Rhône-Rijnkanaal, en in de nabijheid twee snelwegen (A31, A39).

De fietsroute Constanţa naar Saint-Nazaire voert ook langs Dole.

Stedenbanden bewerken

Northwich (Engeland), sinds 1959
Lahr/Schwarzwald (Duitsland), sinds 1962
Carlow (Ierland), sinds 1982
Sestri Levante (Italië), sinds 1983
Kostroma (Rusland), sinds 1993
Tabor (Tsjechië), sinds 1997
Taza (Marokko), sinds 2007
Chaohu (China), onderhandelen sinds 2011.

Geboren bewerken

Jean de Vienne (1321-1396), admiraal van Frankrijk
Jan I Carondelet (1428-1502), Bourgondisch jurist en staatsman
Claude Carondelet (1467-1518), jurist en adviseur van keizer Karel V
Jan II Carondelet (1469-1544), kanselier van Vlaanderen en Bourgondië, adviseur Keizer Karel V, aartsbisschop van Palermo
Jean Lallemand (1470-1560), secretaris en adviseur van Keizer Karel V
Jean Boyvin (1575-1650), architect, voorzitter van het Parlement van Dole, en held van de verdediging van de stad in 1636
Claude François de Malet (1754-1812), generaal (Franse Revolutie)
Antoine-René de Terrier de Monciel (1757-1831), minister van Binnenlandse Zaken
Louis Pasteur (1822-1895), scheikundige en bioloog
Joseph Thoret (1892-1971), pionier van de luchtvaart
Michel Chapuis (1930-2017), organist en muziekpedagoog
Édouard Butin (1988), voetballer

Externe links bewerken

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b Populations légales 2021.
↑ Maesschalck, Edward de (2008), De Bourgondische vorsten: 1315-1530. Davidsfonds, Leuven. ISBN 978-90-5826-551-7.
↑ (fr) La fresque des Dolois. doledujura.fr. Geraadpleegd op 22 september 2023.
↑ (fr) Dole, toute une histoire. doledujura.fr. Gearchiveerd op 20 september 2022. Geraadpleegd op 17 september 2022.

Zie de categorie Dole (Jura) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[wikidata-839b19097adb24488a1be41ea6797e9943facde4-v3-1] Populations légales 2021.

[2] Maesschalck, Edward de (2008), De Bourgondische vorsten: 1315-1530. Davidsfonds, Leuven. ISBN 978-90-5826-551-7.

[3] (fr) La fresque des Dolois. doledujura.fr. Geraadpleegd op 22 september 2023.

[4] (fr) Dole, toute une histoire. doledujura.fr. Gearchiveerd op 20 september 2022. Geraadpleegd op 17 september 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]