Departementen van Frankrijk

bestuurslaag tussen regio's en gemeentes

Het departement (Frans: département) is de derde bestuurslaag in Frankrijk, te vergelijken met provincies in België en Nederland, na het nationale niveau (État) en het (recentere, hogere) niveau van de regio's (régions). Departementen zijn op hun beurt weer onderverdeeld in arrondissementen (arrondissements) en kantons (cantons), die weer bestaan uit de gemeenten (communes). Voorheen was elk kanton steeds deel van een enkel arrondissement, dit is na de herindeling van de kantons, besloten in 2013 en van kracht sinds 2015, niet langer altijd zo.

Overzicht van de bestuurlijke indeling Frankrijk

Frankrijk telt 101 departementen: 96 "metropolitane" departementen (die behoren tot de Métropole, het 'moederland' Europees Frankrijk) en 5 overzeese departementen, op eilanden die ver buiten Europa liggen (Franse Antillen en Indische Oceaan nabij Madagaskar) en in Zuid-Amerika.

Oorspronkelijk vervulden de departementen zowel een administratieve als een electorale rol, maar daar zijn in de 21ste eeuw een aantal veranderingen in gekomen:

In elk departement is de prefect de vertegenwoordiger van de nationale regering. Naar hem worden het administratief bestuur van het departement, evenals zijn zetel en de hoofdplaats, préfecture (prefectuur) genoemd. Het politiek bestuur van het departement wordt door de voorzitter van de Conseil départemental geleid.

Geschiedenis

bewerken
 
Departementale indeling gezien ten opzichte van de historische provincies

Frankrijk werd in de tijd van de Franse Revolutie op deze manier ingedeeld om de oude, feodale indeling te vervangen. Daarvoor was Frankrijk een overlappende structuur van gouvernementen en generaliteiten met sterk verschillende statuten en privileges en van zeer ongelijke grootte (de oude provincies van Frankrijk). De indeling in departementen zorgde voor gebieden die rekening hielden met de geografische omstandigheden en de bereikbaarheid voor de burgers maar die tegelijk toch min of meer grenzen van de oude indeling respecteerden. Bij de naamgeving van de departementen is wel bewust afgeweken van de oude provincienamen: de meeste departementen, behalve de eilanden, zijn genoemd naar waterlopen of gebergten. Op 22 december 1789 werd een wet aangenomen die de nieuwe indeling van kracht verklaarde. Oorspronkelijk waren er 83 departementen. In die tijd had ieder departement 36 leden in een eigen gekozen vertegenwoordiging, die op hun beurt een permanent uitvoerend bestuur aanstelden.

Al op 28 pluviôse van het jaar VIII (17 februari 1800) werd deze opzet gewijzigd en stelde het centraal gezag in Parijs prefecten aan. Bij de wet van 10 augustus 1871 werd de Commission départementale ingesteld. Deze organisatie zou tot 1982 ongewijzigd blijven. In dat jaar werd een wet op de decentralisatie aangenomen, die de departementen een grotere zeggenschap gaf, vooral in economische zaken. Ten slotte werd bij de wet van 2 maart 1985 het uitvoerend gezag, tot dan in handen van de benoemde prefect, overgedragen aan de voorzitter van de verkozen Algemene Raad.

Door gebiedsuitbreiding en splitsingen is het aantal Europese departementen sindsdien uitgebreid tot de huidige 96.

Nummering

bewerken

De Franse departementen werden in 1922 in alfabetische volgorde genummerd.

De nummering komt onder andere voor op de kentekenplaten van auto's (op kentekenplaten uitgegeven voor 15 april 2009 als de laatste twee cijfers van het kenteken, op kentekenplaten uitgegeven vanaf 15 april 2009 als vermelding op het blauwe randje rechtsonder op de plaat), en als de eerste twee cijfers van de postcodes.

 
Overzichtskaart van Franse departementen (2008) met de regio's toen in gebruik

Lijst van departementen

bewerken

De nummering is alfabetisch op het deel van de naam dat vet is.

01 Ain 26 Drôme 51 Marne 76 Seine-Maritime (voorheen Seine-Inférieure)
02 Aisne 27 Eure 52 Haute-Marne 77 Seine-et-Marne
03 Allier 28 Eure-et-Loir 53 Mayenne 78 Yvelines (afgesplitst van 78 Seine-et-Oise)
04 Alpes-de-Haute-Provence (voorheen Basses-Alpes) 29 Finistère 54 Meurthe-et-Moselle 79 Deux-Sèvres
05 Hautes-Alpes 30 Gard 55 Meuse 80 Somme
06 Alpes-Maritimes 31 Haute-Garonne 56 Morbihan 81 Tarn
07 Ardèche 32 Gers 57 Moselle 82 Tarn-et-Garonne
08 Ardennes 33 Gironde 58 Nièvre 83 Var
09 Ariège 34 Hérault 59 Nord 84 Vaucluse
10 Aube 35 Ille-et-Vilaine 60 Oise 85 Vendée
11 Aude 36 Indre 61 Orne 86 Vienne
12 Aveyron 37 Indre-et-Loire 62 Pas-de-Calais 87 Haute-Vienne
13 Bouches-du-Rhône 38 Isère 63 Puy-de-Dôme 88 Vosges
14 Calvados 39 Jura 64 Pyrénées-Atlantiques (voorheen Basses-Pyrénées) 89 Yonne
15 Cantal 40 Landes 65 Hautes-Pyrénées 90 Territoire de Belfort
16 Charente 41 Loir-et-Cher 66 Pyrénées-Orientales 91 Essonne (afgesplitst van 78 Seine-et-Oise)
17 Charente-Maritime (voorheen Charente-Inférieure) 42 Loire 67 Bas-Rhin 92 Hauts-de-Seine (afgesplitst van 75 Seine en 78 Seine-et-Oise)
18 Cher 43 Haute-Loire 68 Haut-Rhin 93 Seine-Saint-Denis (afgesplitst van 75 Seine en 78 Seine-et-Oise)
19 Corrèze 44 Loire-Atlantique (voorheen Loire-Inférieure) 69D Rhône (afgesplitst van 69 Rhône) 94 Val-de-Marne (afgesplitst van 75 Seine en 78 Seine-et-Oise)
2A Corse-du-Sud (Zuid-Corsica, afgesplitst van 20 Corse) 45 Loiret 69M Métropole de Lyon (afgesplitst van 69 Rhône) 95 Val-d'Oise (afgesplitst van 78 Seine-et-Oise)
2B Haute-Corse (Opper-Corsica, afgesplitst van 20 Corse) 46 Lot 70 Haute-Saône 971 Guadeloupe (Antillen)
21 Côte-d'Or 47 Lot-et-Garonne 71 Saône-et-Loire 972 Martinique (Antillen)
22 Côtes-d'Armor (voorheen Côtes-du-Nord) 48 Lozère 72 Sarthe 973 Guyane (Zuid-Amerika)
23 Creuse 49 Maine-et-Loire 73 Savoie 974 Réunion (Indische Oceaan)
24 Dordogne 50 Manche 74 Haute-Savoie 976 Mayotte (Indische Oceaan)
25 Doubs 75 Paris (afgesplitst van 75 Seine, tot 1795 Paris geheten)

Genummerde gebieden buiten Frankrijk

bewerken
Gebied
980 Monaco In gebruik als postcode bij de Franse posterijen
09999 Andorra Door de Franse posterijen als postcode voorgesteld maar door Andorra geweigerd. De code ligt voor de hand omdat Andorra grenst aan Ariège, waarvan de postcodes met 09 beginnen.
986 Wallis en Futuna Overzees territorium
987 Frans-Polynesië
988 Nieuw-Caledonië

Opgeheven Franse departementen

bewerken
Departement Prefectuur Periode
Corsica Bastia 1790-1793
Rhône-et-Loire Lyon
Mont-Blanc Chambéry 1792-1815
75 Seine tot 1795 Paris geheten Parijs 1792-1968
78 Seine-et-Oise Versailles
Golo Bastia 1793-1811
Liamone Ajaccio
Alpes-Maritimes Nice 1793-1814
20 Corsica Ajaccio 1811-1975
91 Algiers 1943-1962
92 Oran
93 Constantine
94 Territoires du Sud
95 Marokko 1943-1956
96 Tunesië
975 Saint-Pierre en Miquelon Saint-Pierre 1976-1985

Oude Franse departementen, nu buiten Frankrijk

bewerken

Nederlanden

bewerken
 
Departement[2] Prefectuur[2] Periode
Dyle (Dijle) Bruxelles (Brussel) 1795-1814
Escaut (Schelde) Gand (Gent)
Forêts (Wouden) Luxembourg (Luxemburg)
Jemmape, later Jemappes Mons (Bergen)
Lys (Leie) Bruges (Brugge)
Meuse-Inférieure (Nedermaas) Maëstricht (Maastricht)
Deux-Nèthes (Twee Neten) Anvers (Antwerpen)
Ourt(h)e Liège (Luik)
Sambre-et-Meuse (Samber en Maas) Namur (Namen)
Bouches-du-Rhin (Monden van de Rijn) Bois-le-Duc ('s-Hertogenbosch) 1810-1814
Bouches-de-l'Escaut (Monden van de Schelde) Middelbourg (Middelburg)
Bouches-de-la-Meuse (Monden van de Maas) La Haye (Den Haag) 1811-1814
Bouches-de-l'Yssel (Monden van de IJssel) Zwolle
Ems-Occidental (Westereems) Groningue (Groningen)
Frise (Friesland) Leeuwarden
Yssel-Supérieur (Boven-IJssel) Arnhem
Zuyderzée (Zuiderzee) Amsterdam

Duitsland

bewerken
Departement[2] Prefectuur[2] Periode
Mont-Tonnerre (Donnersberg) Mayence (Mainz) 1798-1814
Rhin-et-Moselle (Rijn en Moezel) Coblence (Koblenz)
Roër (Roer) Aix-la-Chapelle (Aken)
Sarre (Saar) Trèves (Trier)
Bouches-de-l'Elbe (Monden van de Elbe) Hambourg (Hamburg) 1811-1814
Bouches-du-Weser (Monden van de Weser) Brême (Bremen)
Ems-Supérieur (Boven-Eems) Osnabrück
Ems-Oriental (Oostereems) Aurich
Lippe Münster

Italië

bewerken
 
Departement[2] Prefectuur[2] Periode
Doire (Dor(i)a Baltea) Ivrée (Ivrea) 1802-1814
Marengo Alexandrië (Alessandria)
Pô (Po) Turin (Turijn)
Sésia Verceil (Vercelli)
Stura Coni (Cuneo)
Tanaro Asti 1802-1805
Apennins (Apennijnen) Chiavari 1805-1814
Gênes (Genua) Gênes (Genua)
Montenotte Savone (Savona)
Arno Florence (Firenze) 1808-1814
Méditerranée (Middellandse Zee) Livourne (Livorno)
Ombrone Sienne (Siena)
Taro Parme (Parma)
Rome Rome 1809-1814
Trasimène Spolète (Spoleto)

Zwitserland

bewerken
Departement[2] Prefectuur[2] Periode
Léman Genève 1798-1813
Mont-Terrible Porrentruy (in Bern) 1793-1800
Simplon Sion (Sitten, in Vallais=Wallis) 1810-1813

Griekenland

bewerken
Departement[2] Prefectuur[2] Periode
Corcyre (Korkyra) Corfou (Korfoe) 1797-1799
Ithaque (Ithaka) Argostoli 1797-1798
Mer-Égée (Egeïsche Zee) Zante (Zakynthos) 1797-1798
Departement[2] Prefectuur[2] Periode Departement[2] Prefectuur[2] Periode
Bouches-de-l'Èbre Lerida 1812-1813 Bouches-de-l'Èbre-Montserrat Barcelone (Barcelona) 1813-1814
Montserrat Barcelone (Barcelona)
Sègre Puigcerda Sègre-Ter Gérone (Gerona)
Ter Gérone (Gerona)

Ook in sommige grote overzeese bezittingen (koloniaal imperium buiten Europa), meer speficiek in de volkskolonie Algerije, waren er nog Franse departementen.

Koloniaal Algerije

bewerken
Departement[2] Prefectuur[2] Periode Departement[2] Prefectuur[2] Vanaf Departement[2] Prefectuur[2] Periode
Alger (Algiers) Alger (Algiers) 1848- 1962
Médéa Médéa 1957- 1962
Aumale Aumale 1958-1959
Orléansville Orléansville (Chlef) 1957-1962
Tizi-Ouzou Tizi Ouzou 1957-1962
Oran Oran 1848- 1962
Mostaganem Mostaganem 1957-1962
Tiaret Tiaret 1957-1962
Tlemcen Tlemcen 1957-1962
Saïda Saïda 1958-1962
Constantine Constantine 1848- 1962
Bône Bône 1955-1957
Sétif Sétif 1957- 1962
Bougie Bougie 1958-1959
Batna Batna 1957-1962
Territoires du Sud (Zuidelijk woestijngebied) 1902-1957 Oasis Ouargla 1957-1962
Saoura Colomb-Béchar 1957-1962

Zie ook

bewerken