VN-Vredesmacht (officieel: Vredeshandhaving door de Verenigde Naties, Engels: United Nations Peacekeeping, afgekort UNP) is een rol die wordt bekleed door het Departement Vredes Operaties (Engels: Department of Peace Operations, afgekort DPO) als een "instrument dat door de organisatie is ontwikkeld als een manier om landen te helpen die door conflicten zijn verscheurd om de voorwaarden voor duurzame vrede te creëren".[2] Het onderscheidt zich van vredesafdwinging, vredesopbouw en vredestichten, hoewel de Verenigde Naties erkennen dat alle activiteiten "elkaar wederzijds versterken" en dat overlapping tussen hen in de praktijk frequent is.

VN-Vredesmacht
United Nations Peacekeeping
UNP
UNP
Oprichting 29 mei 1945
Organisatie https://peacekeeping.un.org/
Onderdeel van Vlag van Verenigde Naties Verenigde Naties
Aantal 81.820 medewerkers[1]


Nobelprijswinnaar  VN-Vredesmacht
VN-vredesmacht
Nationaliteit Vlag van Verenigde Naties Verenigde Naties
Nobelprijs Nobelprijs voor Vrede
Jaar 1988
Reden Voor het voorkomen van gewapende botsingen en het scheppen van voorwaarden voor onderhandelingen
Voorganger(s) Óscar Arias
Opvolger(s) Tenzin Gyatso (dalai lama)

Vredeshandhavers volgen en observeren vredesprocessen in conflictgebieden en helpen ex-strijders bij het uitvoeren van de vredesakkoorden die ze mogelijk hebben ondertekend. Dergelijke bijstand is er in vele vormen, waaronder vertrouwenwekkende maatregelen, machtsdelingsregelingen, electorale steun, versterking van de rechtsstaat en economische en sociale ontwikkeling. Dienovereenkomstig kunnen VN-vredeshandhavers soldaten, politieagenten en burgerpersoneel omvatten. Soldaten die lid zijn van deze vredesmacht worden blauwhelmen of blauwe baretten genoemd.

Het Handvest van de Verenigde Naties geeft de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties de macht en verantwoordelijkheid om collectieve actie te ondernemen om de internationale vrede en veiligheid te handhaven. Om deze reden kijkt de internationale gemeenschap gewoonlijk naar de Veiligheidsraad om vredeshandhavingsoperaties goed te keuren via hoofdstuk VII-machtigingen.

De meeste van deze operaties worden opgezet en uitgevoerd door de Verenigde Naties zelf, met troepen die onder operationele controle van de VN dienen. In deze gevallen blijven vredeshandhavers lid van hun respectieve strijdkrachten en vormen ze geen onafhankelijk "VN-leger", omdat de VN niet over een dergelijke troepenmacht beschikt. In gevallen waarin directe betrokkenheid van de VN niet passend of haalbaar wordt geacht, machtigt de Raad regionale organisaties zoals de NAVO, de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten, of coalities van bereidwillige landen om vredeshandhavings- of vredeshandhavingstaken op zich te nemen.

Geschiedenis

bewerken
 
Lidstaten
 Lidstaten
 Observerende staten

De vredesmacht werd in 1948 opgericht, toen soldaten van de Verenigde Naties in het Midden-Oosten werden gelegerd om toezicht te houden op een overeenkomst tussen Israël en zijn buurlanden. Tijdens de Suezcrisis van 1956 kwam de Canadese diplomaat Lester Bowles Pearson met het idee dat de Verenigde Naties troepen zouden sturen om er zeker van te zijn dat alle partijen zich zouden houden aan het staakt-het-vuren dat in 1957 werd ingesteld. Aanvankelijk wilde hij alleen Canadese soldaten sturen, maar dit plan werd met argwaan ontvangen. De uiteindelijke legermacht die werd gestuurd bestond uit soldaten van meerdere VN-landen.

Formatie

bewerken

Zodra een vredesverdrag is onderhandeld, kunnen de betrokken partijen de Verenigde Naties vragen om een vredesmacht om toezicht te houden op verschillende elementen van het overeengekomen plan. Dit wordt vaak gedaan omdat een groep die wordt gecontroleerd door de Verenigde Naties minder geneigd is om de belangen van een partij te volgen, omdat deze zelf wordt gecontroleerd door vele groepen, namelijk de 15-koppige Veiligheidsraad en het opzettelijk diverse secretariaat van de Verenigde Naties.

Als de Veiligheidsraad de oprichting van een missie goedkeurt, begint het Department of Peacekeeping Operations (DPO) met het plannen van de benodigde elementen. Op dit punt wordt het senior leiderschapsteam geselecteerd. Het departement zal dan bijdragen van de lidstaten vragen. Aangezien de VN geen vaste troepenmacht of voorraden heeft, moet zij ad hoc coalities vormen voor elke taak die wordt ondernomen. Terwijl de vredesmacht wordt samengesteld, worden verschillende diplomatieke activiteiten ondernomen door VN-medewerkers. De exacte omvang en sterkte van de strijdmacht moet worden goedgekeurd door de regering van de natie op wiens grondgebied het conflict zich bevindt. De Rules of Engagement moeten worden ontwikkeld en goedgekeurd door zowel de betrokken partijen als de Veiligheidsraad. Deze geven het specifieke mandaat en de reikwijdte van de missie (bijvoorbeeld wanneer mogen de vredeshandhavers, indien bewapend, geweld gebruiken en waar mogen ze binnen het gastland naartoe). Vaak zal het verplicht zijn dat vredeshandhavers gastheer zijn wanneer ze hun basis verlaten. Deze complexiteit heeft problemen veroorzaakt in het veld. Wanneer alle afspraken er zijn, het benodigde personeel is samengesteld en de Veiligheidsraad definitief toestemming heeft gegeven, worden de vredeshandhavers ingezet in de betreffende regio.

Missies

bewerken
 
Missies van de VN-vredesmacht
 Lopende missie
 Missie beëindigd

Initiatieven voor vredesoperaties door de VN-vredesmacht verschillen van kleine, diplomatieke of politieke delegaties tot grote mobilisaties van vredestroepen. Het VN-Handvest bepaalt dat om te helpen bij het handhaven van vrede en veiligheid over de hele wereld, alle lidstaten van de VN de nodige strijdkrachten en faciliteiten ter beschikking van de Veiligheidsraad moeten stellen. Sinds 1948 hebben bijna 130 landen militair en civiel politiepersoneel bijgedragen aan vredesoperaties. Hoewel gedetailleerde gegevens van al het personeel dat sinds 1948 in vredesmissies heeft gediend niet beschikbaar zijn, wordt geschat dat tot een miljoen soldaten, politieagenten en burgers in de afgelopen 56 jaar onder de VN-vlag hebben gediend. Vanaf juni 2013 droegen 114 landen in totaal 91.216 militaire waarnemers, politie en troepen bij aan vredeshandhavingsoperaties van de Verenigde Naties.

Op 31 augustus 2020 droegen 120 landen in totaal 81.820 personeelsleden bij aan vredeshandhavingsoperaties, waarbij Bangladesh de telling aanvoerde (6.731), gevolgd door Ethiopië (6.662) en Rwanda (6.322).[1] Vanaf maart 2008 werkten naast militair en politiepersoneel 5.187 internationale civiele personeelsleden, 2.031 VN-vrijwilligers en 12.036 lokale civiele personeelsleden in VN-vredeshandhavingsmissies. Ongeveer 4,5% van de troepen en civiele politie die worden ingezet bij VN-Vredesmissies komt uit de Europese Unie en minder dan één procent uit de Verenigde Staten (VS).

Tot oktober 2018 waren 3.767 mensen uit meer dan 100 landen gedood tijdens het dienen op vredesmissies. Veel van hen kwamen uit India (163), Nigeria (153), Pakistan (150), Bangladesh (146) en Ghana (138). De eerste soldaat die tijdens een VN-operatie om het leven kwam was de Fransman René de Labarrière.

Behalve het stoppen van conflicten, probeert de VN-vredesmacht ook te voorkomen dat gespannen situaties escaleren tot vuurgevechten. Tevens helpen ze bij de wederopbouw van een door oorlog verscheurd gebied. Dit wordt "peacebuilding" genoemd. Hierbij gaat aandacht naar de heropbouw van de burgerlijke maatschappij en een minimaal herstel van de sociale cohesie, noodzakelijke voorwaarden voor een duurzame vrede. Kernbegrippen in deze denkoefening zijn dan ook "institution building", "réhabilitation socio-économique" en "justice transitionnelle".

De VN-vredesmacht wordt over het algemeen alleen ingezet indien beide partijen van een conflict hun aanwezigheid accepteren. De troepen die deelnemen zijn onder te verdelen in twee soorten: observators en militairen. De observators zijn ongewapend. De militaire troepen mogen hun wapens alleen ter zelfverdediging gebruiken.

Huidige missies

bewerken

De actuele missie zijn (2022):[3]

Start Naam Afkorting Locatie Conflict
05-1948 United Nations Truce Supervision Organization UNTSO Midden-Oosten Monitort brandhaarden en ondersteunt UNDOF en UNIFIL
01-1949 United Nations Military Observer Group in India and Pakistan UNMOGIP   India
  Pakistan
Kasjmirconflict
03-1964 United Nations Peacekeeping Force in Cyprus UNFICYP   Cyprus Conflict om Cyprus
05-1974 United Nations Disengagement Observer Force UNDOF   Israël
  Syrië
Conflict om de Golanhoogten
03-1978 United Nations Interim Force in Lebanon UNIFIL   Libanon Invasie door Israël en Israëlisch-Libanese Oorlog
04-1991 United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara (territory of Morocco) MINURSO   Westelijke Sahara/SADR Strijd tussen Marokko en Polisario
06-1999 United Nations Interim Administration Mission in Kosovo UNMIK   Servië Kosovo-oorlog
07-2010 United Nations Organization Stabilization Mission in the Democratic Republic of the Congo MONUSCO   Congo-Kinshasa Tweede Congo-oorlog
07-2011 United Nations Mission in the South Sudan UNMISS   Soedan Burgeroorlog in Zuid Soedan
07-2011 United Nations Interim Security Force for Abyei UNISFA   Soedan Veiligheid van Abyei (regio)
04-2013 United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission in Mali MINUSMA   Mali Stabiliseren veiligheid in Mali
04-2014 United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission in the Central African Republic MINUSCA   Centraal-Afrikaanse Republiek Burgeroorlog Centraal-Afrikaanse Republiek

Missies in het verleden

bewerken

Missies die zijn afgesloten zijn (2021):[4]

Start Eind Naam Afkorting Locatie Conflict
11-1956 06-1967 First United Nations Emergency Force UNEF I   Egypte
  Israël
Suezcrisis, Zesdaagse Oorlog
06-1958 12-1958 United Nations Observation Group in Lebanon UNOGIL   Libanon Libanoncrisis (1958)
07-1960 06-1964 United Nations Operation in the Congo ONUC   Congo-Leopoldstad Congocrisis
10-1962 04-1963 United Nations Security Force in West New Guinea UNSF   Indonesië Indonesische overname van West Nieuw-Guinea van kolonisator Nederland
06-1963 09-1964 United Nations Yemen Observation Mission UNYOM   Jemen Burgeroorlog in Jemen
05-1965 10-1966 Mission of the Representative of the Secretary-General in the Dominican Republic DOMREP   Dominicaanse Republiek Amerikaanse bezetting van de Dominicaanse Republiek
09-1965 03-1966 United Nations India-Pakistan Observation Mission UNIPOM   India
  Pakistan
Oorlog tussen Pakistan en India in 1965
10-1973 07-1979 Second United Nations Emergency Force UNEF II   Egypte
  Israël
Jom Kipoeroorlog
05-1988 03-1990 United Nations Good Offices Mission in Afghanistan and Pakistan UNGOMAP   Afghanistan
  Pakistan
Afghaanse Oorlog (1979-1989)
08-1988 02-1991 United Nations Iran-Iraq Military Observer Group UNIIMOG   Iran
  Irak
Oorlog Iran-Irak
04-1989 03-1990 United Nations Transition Assistance Group UNTAG   Zuidwest-Afrika Onafhankelijkheidsoorlog Namibië
11-1989 01-1992 United Nations Observer Group in Central America ONUCA   Costa Rica
  El Salvador
  Guatemala
  Honduras
  Nicaragua
Burgeroorlog in Nicaragua
12-1989 06-1991 United Nations Angola Verification Mission I UNAVEM I   Angola Angolese Burgeroorlog
10-1991 03-1992 United Nations Advance Mission in Cambodia UNAMIC   Cambodja Vietnamese bezetting van Cambodja (1979-1989)
04-1991 10-2003 United Nations Iraq-Kuwait Observation Mission UNIKOM   Irak

  Koeweit

Golfoorlog
05-1991 02-1995 United Nations Angola Verification Mission II UNAVEM II   Angola Angolese Burgeroorlog
05-1991 05-1995 United Nations Observer Mission in El Salvador ONUSAL   El Salvador Burgeroorlog in El Salvador
02-1992 09-1993 United Nations Transitional Authority in Cambodia UNTAC   Cambodja Vietnamese bezetting van Cambodja (1979-1989)
02-1992 03-1995 United Nations Protection Force UNPROFOR   Bosnië en Herzegovina
  Kroatië
  Macedonië
  Joegoslavië
Bosnische Burgeroorlog
04-1992 03-1993 United Nations Operation in Somalia I UNOSOM I   Somalië Burgeroorlog in Somalië
12-1992 12-1994 United Nations Operation in Mozambique ONUMOZ   Mozambique Burgeroorlog in Mozambique
03-1993 03-1995 United Nations Operation in Somalia II UNOSOM II   Somalië Burgeroorlog in Somalië
06-1993 09-1994 United Nations Observer Mission Uganda-Rwanda UNOMUR   Rwanda
  Oeganda
Burgeroorlog in Rwanda
08-1993 06-2009 United Nations Observer Mission in Georgia UNOMIG   GEO Georgisch-Abchazisch conflict
09-1993 06-1996 United Nations Mission in Haiti UNMIH   Haïti Coup van 1991 en militaire overheersing van Haïti
09-1993 09-1997 United Nations Observer Mission in Liberia UNOMIL   Liberia Eerste Liberiaanse Burgeroorlog
10-1993 03-1996 United Nations Assistance Mission for Rwanda UNAMIR   Rwanda Burgeroorlog in Rwanda
05-1994 06-1994 United Nations Aouzou Strip Observer Group UNASOG   Tsjaad
  Libië
Grensgeschil Libië-Tsjaad (Aouzou Strip)
12-1994 05-2000 United Nations Mission of Observers in Tajikistan UNMOT   Tadzjikistan Burgeroorlog Tajikistan
02-1995 06-1997 United Nations Angola Verification Mission III UNAVEM III   Angola Angolese Burgeroorlog
03-1995 01-1996 United Nations Confidence Restoration Operation UNCRO   Kroatië Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog
03-1995 02-1999 United Nations Preventive Deployment Force UNPREDEP   Macedonië Bosnische Oorlog
12-1995 12-2002 United Nations Mission in Bosnia and Herzegovina UNMIBH   Bosnië en Herzegovina Bosnische Oorlog
01-1996 01-1998 United Nations Transitional Authority in Eastern Slavonia, Baranja and Western Sirmium UNTAES   Kroatië Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog
02-1996 12-2002 United Nations Mission of Observers in Prevlaka UNMOP   Kroatië
  Joegoslavië
Conflict Joegoslavië en Kroatië over Prevlaka
06-1996 07-1997 United Nations Support Mission in Haiti UNSMIH   Haïti Stabilisatie van Haïti's nieuwe democratie
01-1997 05-1997 United Nations Verification Mission in Guatemala MINUGUA   Guatemala Burgeroorlog in Guatemala
06-1997 02-1999 United Nations Observer Mission in Angola MONUA   Angola Angolese Burgeroorlog
07-1997 11-1997 United Nations Transition Mission in Haiti UNTMIH   Haïti Trainen van de Haïtiaanse Nationale Politie
11-1997 03-2000 United Nations Civilian Police Mission in Haiti MIPONUH   Haïti Trainen van de Haïtiaanse Nationale Politie
01-1998 10-1998 United Nations Civilian Police Support Group UNCPSG   Kroatië Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog
03-1998 02-2000 United Nations Mission in the Central African Republic MINURCA   Centraal-Afrikaanse Republiek Conflict in de Centraal-Afrikaanse Republiek
07-1998 10-1999 United Nations Observer Mission in Sierra Leone UNOMSIL   Sierra Leone Sierra Leoonse Burgeroorlog
06-1999 10-1999 United Nations Mission in East Timor UNAMET   Oost-Timor Indonesische bezetting van Oost-Timor
10-1999 05-2002 The United Nations Transitional Administration in East Timor UNTAET   Oost-Timor Indonesische bezetting van Oost-Timor
10-1999 12-2005 United Nations Mission in Sierra Leone UNAMSIL   Sierra Leone Sierra Leoonse Burgeroorlog
11-1999 06-2010 United Nations Organization Mission in the Democratic Republic of the Congo MONUC   Congo-Kinshasa Tweede Congo-oorlog
03-2000 03-2001 United Nations General Assembly International Civilian Support Mission in Haiti MICAH   Haïti Trainen van de Haïtiaanse Nationale Politie
07-2000 07-2008 United Nations Mission in Ethiopia and Eritrea UNMEE   Eritrea
  Ethiopië
Oorlog tussen Eritrea en Ethiopië
03-2002 03-2022 United Nations Assistance Mission in Afghanistan UNAMA   Afghanistan Oorlog in Afghanistan
05-2002 05-2005 United Nations Mission of Support in East Timor UNMISET   Oost-Timor Indonesische bezetting van Oost-Timor
05-2003 04-2004 United Nations Operation in Côte d'Ivoire MINUCI   Ivoorkust Burgeroorlog in Ivoorkust
09-2003 03-2018 United Nations Mission in Liberia UNMIL   Liberia Burgeroorlog in Liberia
04-2004 06-2017 United Nations Operation in Côte d'Ivoire UNOCI   Ivoorkust Burgeroorlog in Ivoorkust
05-2004 12-2006 United Nations Operation in Burundi ONUB   Burundi Burgeroorlog in Burundi
06-2004 10-2017 United Nations Stabilization Mission in Haiti MINUSTAH   Haïti Rebellie op Haïti (2004)
03-2005 07-2011 United Nations Mission in the Sudan UNMIS   Soedan Burgeroorlog in Soedan
08-2006 12-2012 United Nations Integrated Mission in Timor-Leste UNMIT   Oost-Timor Crisis op Oost-Timor (2006)
07-2007 12-2020 United Nations/African Union Mission in Darfur UNAMID   Soedan Conflict in Darfoer
09-2007 12-2010 United Nations Mission in the Central African Republic and Chad MINURCAT   Tsjaad
  Centraal-Afrikaanse Republiek
Darfur conflict en Tsjadische Burgeroorlog (2005-2010)
04-2012 08-2012 United Nations Supervision Mission in Syria UNSMIS   Syrië
10-2017 10-2019 United Nations Mission for Justice Support in Haiti MINUJUSTH   Haïti

Onderscheidingen

bewerken
  • In 1988 werd de Nobelprijs voor de Vrede toegekend aan de VN-vredesmacht: "Voor het voorkomen van gewapende botsingen en het scheppen van voorwaarden voor onderhandelingen".[5][6]
  • De Vredesoperatie van de Verenigde Naties werd onder leiding van Secretaris-generaal Javier Pérez de Cuéllar in 1988 beloond met de Olof Palme-prijs.[7]
    De Olof Palme Memorial Prize eert de mannen en vrouwen in de vredesoperaties die de zaak van de vrede met grote moed hebben gediend en nu dienen. Zelfs in donkere tijden en onder moeilijke omstandigheden hebben ze de levensvatbaarheid aangetoond van het idee van collectieve veiligheid zoals vastgelegd in het Handvest van de Verenigde Naties, en de mogelijkheid van gemeenschappelijke veiligheid.

Misdaden door vredeshandhavers

bewerken
  • Verslaggevers waren getuige van een snelle toename van prostitutie in Cambodja en Mozambique nadat VN-vredestroepen waren binnengetrokken. In de VN-studie "The Impact of Armed Conflict on Children" uit 1996 documenteerde de voormalige first lady van Mozambique Graça Machel: "In 6 van de 12 landenstudies over seksuele uitbuiting van kinderen in situaties van gewapend conflict die voor dit rapport zijn opgesteld, is de komst van vredestroepen in verband gebracht met een snelle toename van kinderprostitutie".[8]
  • Gita Sahgal sprak zich in 2004 uit over het feit dat prostitutie en seksueel misbruik overal opduiken waar humanitaire interventie-inspanningen worden opgezet. Ze merkte op: "Het probleem met de VN is dat vredeshandhavingsoperaties helaas hetzelfde lijken te doen als andere legers. Zelfs de voogden moeten bewaakt worden".[9]
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina United Nations Peacekeeping op Wikimedia Commons.