Trap (gebouw)

constructie die hoogte overbrugt door op te delen in kleinere stukken

Een trap is een constructie, die een verbinding vormt tussen twee op verschillend niveau gelegen vlakken, zoals vloeren of terrassen. Via deze verbinding verplaatst men zich lopend zowel horizontaal als verticaal, om zo van het ene niveau naar een ander te komen (door klimmen of dalen). Een trap is meestal een vast onderdeel van een gebouw, maar er bestaan ook verplaatsbare trappen, zoals een vliegtuigtrap of een keukentrapje.

Een trap met rechte steken en tussenbordes
Dwarsdoorsnede trap, 1=optrede, 2=wel, 3=aantrede, 4=voorhout, 5=achterhout, 6=wellat, 7=trapboom, 8=stootbord

Opbouw van een trap bewerken

Een trap is meestal opgebouwd uit traptreden, stootborden en trapbomen die samen een stabiel geheel vormen. Een traptrede is het deel van de trap waar men de voet op zet bij het traplopen. Een steek is een ononderbroken opeenvolging van ten minste drie treden bij een rechte trap. De weltree is de bovenste trede van een houten trap, die bij een rechte steektrap meestal half zo breed is als de overige treden. De horizontale afstand tussen twee opeenvolgende traptreden heet de aantrede; de verticale afstand de optrede. Het overstek van de aantrede heet wel.

De trapboom is de zijkant van een trap waarin of waarop de treden en eventuele stootborden bevestigd zijn. Een trap heeft meestal twee trapbomen. Bij een houten trap is de trapboom ingefreesd zodat de treden en stootborden er stevig in verankerd zijn. Een trap waarvan alle treden evenwijdig aan elkaar lopen en haaks op de bomen staan en de beide bomen dezelfde vorm hebben, heet een rechte steektrap. Hebben de bomen niet dezelfde vorm dan spreken we van een scheluwe trap.

Veel trappen hebben een leuning voor houvast bij het beklimmen van de trap. Wanneer zich aan de zijkant van de trap geen muur bevindt, is er vaak een balustrade voor de veiligheid, soms met versierde spijlen of balusters. Bij gezinnen met kleine kinderen of huisdieren wordt de toegang tot de trap vaak afgesloten door middel van een traphekje.

Binnenshuis bevindt een trap zich vrijwel altijd in het trapgat, een uitsparing in de vloer van de hoger gelegen verdieping. Een buitentrap leidt meestal naar een bordes, waarvandaan men een gebouw kan betreden. Ook een platform dat halverwege een trap twee steken of traparmen onderbreekt – en waar de trap vaak van richting verandert – wordt bordes genoemd. Het schalmgat is het open gedeelte in een trappenhuis dat zich binnen de binnenbomen van een rondlopende bordestrap bevindt.

Veiligheid bewerken

In het Nederlandse Bouwbesluit[1] worden aan trappen in woningen en openbare gebouwen eisen gesteld. Deze betreffen onder meer de minimumbreedte, de vrije hoogte boven de trap, de maat van de aantrede ter plaatse van de klimlijn loodrecht op de voorkant van de trede gemeten, de hoogte van de optrede, de plaats van de klimlijn, de noodzaak van een leuning. Al deze verschillende zaken zijn in tabellen vastgelegd, zodat de ontwerper van een trap deze gemakkelijk kan raadplegen. Door aan deze eisen te voldoen kunnen trappen relatief veilig gebruikt worden.

Om een goed beloopbare trap te krijgen moeten de optrede en de aantrede in de juiste verhouding tot elkaar staan, hieruit ontstaat de helling van de trap en die kan per functie verschillen, in een openbare ruimte zal de helling flauwer zijn dan in een woning. Als vuistregel geldt de trapformule: 2 × optrede + 1 × aantrede = 570-630 mm.

De comfortabele loop- of klimlijn van een trap is de denkbeeldige lijn waarop de trap het prettigst en veiligst wordt belopen. Bij een rechte steektrap geldt deze lijn over de hele breedte van de trap en bij voldoende breedte is deze trap geschikt voor dalend en stijgend verkeer. Bij een spiltrap of een trap met onder- of bovenkwart ligt de klimlijn uit het midden en moet ongeveer 300 mm vanaf de buitenkant liggen. De looplijn ligt daar waar de aantreden aan elkaar gelijk zijn en voldoet aan de trapformule.

 
Eindeloze trap in München, kunstwerk van Olafur Eliasson, 2004

Trappen en kunst bewerken

Zoals vele gebruiksvoorwerpen worden ook trappen gebruikt om kunst van te maken. Een voorbeeld is de 'Eindeloze Trap' van Olafur Eliasson (rechts afgebeeld). Maurits Cornelis Escher maakte een aantal kunstwerken gebaseerd op de Penrose-trap. Een aantal daarvan is 'Trappehuis', 'Klimmen en dalen' en 'Relativity'.

Soorten trappen bewerken

Naar vorm bewerken

  • Open trap: een trap zonder stootborden;
  • Dichte trap: een trap met stootborden;
  • Rechte of steektrap: een trap met een rechte looplijn;
  • Scheluwe trap: trap met in lengte verschillende trapbomen;
  • Trap met onderkwart: een trap met een kwartdraai onderaan de trap;
  • Trap met bovenkwart, een trap met een kwartdraai bovenaan de trap;
  • Trap met twee kwarten, een combinatie van;
  • Spiltrap: een spiraalvormige, rondgaande trap die om een vaste, centrale spil loopt, de treden zijn aan de spil bevestigd;
  • Wenteltrap: een spiraalvormige, rondgaande trap zonder spil, maar met een open ruimte in het midden, de treden zijn aan de gebogen boom bevestigd;
  • Trap met bordes;
  • Dubbele trap: twee trappen die op een bordes uitkomen; vaak bedoeld als statussymbool;
  • Keizerlijke trap;
  • Luie trap: een trap waarvan de helling gering is (kleine optrede en grote aantrede);
  • Pianotrap: een trap waarvan de treden aan de ene kant normaal beloopbaar zijn en aan de andere kant de dubbele breedte en hoogte hebben;
  • Ganzentrap: een zeer steile vaste trap waarvan de aantreden op een bepaalde wijze om-en-om een verschillende breedte hebben;
  • Vlizotrap: een uitschuifbare trap, meestal bedoeld om via een beperkte ruimte een zolder te bereiken;
  • Molenaarstrap: een smalle trap voor smalle ruimtes.

Naar gebruik bewerken

  • Brandtrap: een trap die gebruikt wordt in geval van nood, meestal in een openbaar gebouw. In sommige landen met veel houten huizen (bijvoorbeeld in Canada) moeten ook particuliere huizen voorzien van brandtrappen;
  • Roltrap: een gemotoriseerde, "bewegende" trap;
  • Vistrap: een trapvormige constructie in een rivier of beek, meestal bij een obstakel zoals een stuw of een waterkrachtcentrale, met een mogelijkheid voor vissen om langs de hindernis te zwemmen;
  • Multifunctionele trap: een trap waarop men ook kan zitten, bijvoorbeeld in een openluchttheater.

Beroemde trappen bewerken

In Nederland bewerken

In België bewerken

Elders bewerken

Zie ook bewerken

Zie de categorie Trappen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.