Overleg:Slavenarmband

Tot slaaf gemaakten

"De naam slavenarmband refereert aan de platte boeien die tot slaaf gemaakten uit Afrika en de Caraïben om hun armen kregen om ontsnapping te voorkomen."

Betekent dit dat alleen vrijgeborenen die later tot slaaf waren gemaakt zo'n armband kregen, in tegenstelling tot degenen die al in slavernij waren geboren? Zo nee, is de term 'slaven' dan niet beter, zowel omwille van de duidelijkheid als gezien de argumenten die onder meer hier naar voren zijn gebracht? Marrakech (overleg) 28 nov 2019 12:02 (CET)

In slavernij geboren personen worden ook 'tot slaaf gemaakt' genoemd. SrananFasi (overleg) 28 nov 2019 13:14 (CET)

Maar dat is dus nodeloos verwarrend, want daarvoor bestaat de kraakheldere term 'slaaf' al. Marrakech (overleg) 28 nov 2019 13:24 (CET)

Inderdaad verwarrend en een losse zin. De bronnen die in het artikel staan zijn sowieso dubieus. Een verkoopsite en een blog van een student. Er moet toch wel iets beters zijn vanuit de antropologis? Hannolans (overleg) 9 jan 2020 22:11 (CET)

Sterre Snijders is geen student maar een voormalig medewerker van het Centraal Museum. Kattiel (overleg) 24 jul 2020 16:04 (CEST)

Herkomst

De versie met twee knoppen en een opening (op enwiki manilla)) lijkt meer betrekking te hebben op een slavenarmband dan een boei. Zie ook "Between 1504 and 1507, Portuguese traders imported 287,813 manillas from Portugal into Guinea via the trading station of São Jorge da Mina. As the Dutch came to dominate the Africa trade, they are likely to have switched manufacture from Antwerp to Amsterdam, continuing the "brass" manillas, although, as stated, we have as yet no way to positively identify Dutch manillas." - Hannolans (overleg) 9 jan 2020 22:40 (CET)

De koperen armbanden/manilla's werden ook wel 'armringen' genoemd en door de WIC ingezet om slaven te kopen. In Afrika werden ze hoog gewaardeeerd omdat ze lieten zien hoe rijk de familie was. Het koper diende als geld en grondstof om voorwerpen van te maken. 150 stuks gladde armringen voor een slaaf. Zie http://www.amsterdam-slavernij.nl/item/het-witte-goud-van-haarlem/ Deze herkomst van 'slavenarmband' snijdt veel meer hout volgens mij dan een herkomst van ijzeren handboeien. Hannolans (overleg) 9 jan 2020 23:00 (CET)

Hannolans: Gelezen in het slavernijmuseum in Curaçao: "Volgens de traditie zeilden de schepen uit naar Afrika vol afgodsbeelden en "maneloes" (koperen armbanden)." Ik zoek verder hoe het precies zit. Groet, Kattiel (overleg) 30 jan 2020 00:37 (CET)

Ha interessant Hannolans (overleg) 30 jan 2020 01:14 (CET)

Ik heb een slavenboei uit Suriname die Rijksmuseum van het Tropenmuseum geleend heeft geplaatst. Het is waarschijnlijk eentje die echter pas aangeschaft is toen de slavernij werd afgeschaft. In Rijksbulletin 2015 heeft er een artikel over gestaan. Op facebook staat er een vertaling/samenvatting van: https://www.facebook.com/sabiyurutu/posts/vandaag-verscheen-in-een-bulletin-van-het-rijksmuseum-een-artikel-van-maria-holt/470044786494359/ Hannolans (overleg) 9 jan 2020 22:35 (CET)

Dat ze in de Caraiben en Afrika gedragen zouden worden was teruggeplaatst, ik heb het weer weggehaald omdat het zonder bronnen was toegevoegd. Het blijft ontbreken aan goede bronnen en afbakeningen. Ik heb het vermoeden dat armbanden in verschillende Afrikaanse culturen een grote rol speelden om een status uit te drukken. Hier moet toch meer informatie over te vinden zijn. Over manillas zouden we wellicht een artikel kunnen aanmaken. Misschien dat we op die manier verder komen. Hannolans (overleg) 16 jul 2020 08:15 (CEST)

Ik heb contact opgenomen met Sterre Snijders (voormalig medewerker van het Centraal Museum), zie bron 5, en Esther Doornbusch, medewerker van het Rijksmuseum. Hopelijk kan een van hen een goede bron aanvoeren. Groet, Kattiel (overleg) 16 jul 2020 16:19 (CEST)

Inmiddels heb ik ook het Tropenmuseum en het Surinaams Museum aangeschreven. Mogelijk is er geen eenduidig antwoord op de vraag naar de herkomst. Op internet vind ik behoorlijk wat verwijzingen naar boeien, niet naar manilla's. De woorden 'slavenboei' en 'bombereboei' lijken onder Surinamers gebruikelijk te zijn. Zie ook boei op de etymologiebank. Ik stel voor dat ik in het artikel aangeef dat het onduidelijkheid is of de slavenarmband verwijst naar de boeien die slaven om kregen om ontsnapping te voorkomen, of afstamt van de manilla's die door de WIC werden ingezet om slaven te kopen. Kattiel (overleg) 17 jul 2020 18:42 (CEST)

Omtsnapping? Die uit Burkina Faso dienden als herkenningsteken voor slaven en waren inheems gebruikelijk. Het waren dus geen boeien, meer polsbandjes zoals die nu in gebruik zijn bij festivals. Bij boeien stel ik me toch echt wat anders voor. Meestal is dat ook een paar zodat beide armen of voeten bijelkaar te binden zijn. Ik ben er niet voor om een link te leggen naar hand- of voetboeien zonder goede bronnen. Hannolans (overleg) 18 jul 2020 03:36 (CEST)

Ik citeer Donselaar: Etym.: Helman (in Helman 1977: 57) veronderstelt dat het woord teruggaat op de 'boeien' waarmee geboeid werd in de slaventijd. Helaas heb ik het boek van Helman niet in mijn bezit. Kattiel (overleg) 18 jul 2020 04:20 (CEST)

Naar welke tijd en streken wordt dan verwezen? Mogelijk is dit een Surinaamse betekenis en niet een Afrikaanse betekenis? Per streek zal ook een ander woord gebruikt worden. Een artikel over slavenboeien zou ook handig zijn. Mogelijk stammen de handboeien die tegenwoordig door de politie worden gebruikt daarvan af? Hannolans (overleg) 18 jul 2020 09:32 (CEST)

De betreffende passage staat in Helmans Cultureel mozaïek van Suriname, op pagina 57:

Wel is het verwonderlijk dat men, bij alle bestaande afkeer van herinneringen aan de slaventtijd [sic], er toch een kennelijk genoegen in schept, dit opvallende reliek levend te houden. Overigens houden ook namen en uitdrukkingen op dit gebied deze herinneringen in stand. Want de open, met knoppen over elkaar sluitende armbanden van zilver of goud die bij deze dracht horen, maar ook anders gaarne gedragen worden, heten in Suriname nog altijd ‘boeien’ en in het Sranan wordt modieus pronken meki prodo genoemd, afgeleid van het Engels ‘proud’.

Interessant onderwerp trouwens. Ik heb gek genoeg nooit een verband gelegd tussen armbanden en boeien, terwijl de link eigenlijk heel logisch is. — Matroos Vos (overleg) 22 jul 2020 06:13 (CEST)

Al zien de armbanden er anders uit, het feit dat in Suriname gesproken wordt over boeien, verwijst mijns inziens naar de platte ijzeren boeien die slaven in Afrika en de Caraïben om hun armen kregen om ontsnapping bij transport te voorkomen. Ik kan hiervoor tot nu toe echter geen goede bronnen vinden. Kattiel (overleg) 22 jul 2020 07:09 (CEST)

Die waren daar volgens mij ook niet. Slavenboeien lijken me voor transport over land totaal ongeschikt. We moeten wel een onderscheid maken in de interne slaventransporten over land in Afrika, de inheemse slaven die werkten binnen de culturen Afrika zoals in Burkina Faso en die iets droegen als kenmerk, de slavengroothandel op de eilanden zoals Elmina en de Caraiben, de transatlantische transporten, de lokale slavenmarkt, het transport van de lokale slavenmarkt naar de plantage, en slaven werkzaam op de plantages, en slaven die een overtreding begingen volgens de slavenhouder of het gouvernement (voorbeeld van een slavenhalsboei dat het gouvernement gebruikte. Qua bewaking waren er uiteraard ook wapens en de eilanden en forten zijn natuurlijke gevangenissen. Ook de plantages hadden een natuurlijke barriere in de vorm van het regenwoud. Om praktische en economische redenen zal het gebruik van boeien tot een minimum beperkt geweest zijn. Iemand die geboeid is kan bijvoorbeeld niet zelfstandig eten en naar het toilet. Op de slavenschepen is het me nog niet helemaal duidelijk hoe een en ander daar ging. Ik las dat de mannen bij de WIC geboeid waren, en de vrouwen niet. Qua logistiek lijkt dat allemaal ook niet heel handig. Hannolans (overleg) 22 jul 2020 14:15 (CEST)

Dit schrijft Wereldculturen aan de hand van Vrijman: "Het boeien van slaven gebeurde vooral tijdens slaventransporten. Alle mannelijke slaven werden, zodra ze aan boord van een schip waren, twee aan twee geboeid en in partijen van 50 aan één zware keten geklonken. Slaven werden ook geboeid door hun eigenaren c.q. opzichters als strafmaatregel of bij vluchtgevaar (Vrijman, 1927:94)." Hannolans (overleg) 22 jul 2020 14:30 (CEST)

Er werd zonder context een afbeelding van een slavenboei bijgeplaatst. Ik heb er een link met de context bij geplaatst, er zit een heel verhaal achter, maar dit hoort meer ruimte te hebben vind ik zelf dan een gallery en eigenlijk niet in dit artikel omdat het nogal suggestief is. Overtoom was een houtplantage en daar werden zeer waarschijnlijk nooit boeien gebruikt, maar de boeien werden preventief aangeschaft om te voldoen aan het Reglement op het onderhoud, den arbeid, de huisvesting en de tucht der slaven op de plantaadjen en gronden in de kolonie Suriname om bij onrust rond de afschaffing eventueel in te kunnen grijpen. Hannolans (overleg) 22 jul 2020 22:20 (CEST)

De afbeelding is mijns inziens niet meer suggestief dan die van de manilla, die ook in de gallery staat. Beide zijn geen sieraden, en de foto's dienen als illustratie bij de tekst. Op Commons zijn verscheidene afbeeldingen van slavenboeien te vinden maar geen andere close ups van een enkele boei. De context van deze specifieke boei vind ik niet relevant, feit is dat dergelijke boeien gebruikt werden in de slavenhandel. Kattiel (overleg) 24 jul 2020 06:35 (CEST)

Laten we op Wikipedia wat voorzichtig zijn met aannames. Je kan niet stellen op basis van een gevonden plaatje dat dit type boei gebruikt werd in de slavenhandel. Door die plantage erbij te vermelden en er bij te zetten 'gedateerd 1700 - 1899' suggereer je dat een dergelijke slavenboei op Overtoom werd gebruikt in die periode. Die plantage Overtoom is in 1856 aangekocht door F.G. Caupain een voormalige slaaf en waarschijnlijk is deze boei rond die periode aangekocht om te voldoen aan het reglement en kwam in de eeuw daarvoor niet terug in de inventaris. Die datering is ook echt heel vreemd: 1899 is na de emancipatie.... Hannolans (overleg) 24 jul 2020 09:24 (CEST)

Hanno, ik begrijp echt je bezwaar niet. In het artikel staat dat de slavenarmband in Suriname gedragen wordt als herinnering aan het slavernijverleden en daar slavenboei, boeiarmband of bombereboei genoemd wordt. Alles wat de afbeelding aangeeft, is hoe een historische Surinaamse slavenboei eruit ziet. Dat deze niet erg afwijkt van veel andere slavenboeien, blijkt uit de volgende afbeeldingen. Kattiel (overleg) 24 jul 2020 16:00 (CEST)

• 
  Beeld van een slavin in M - Museum Leuven, België
• 
  Beeld van Kwakoe, Suriname
• 
  Monument ter nagedachtenis aan de Curaçaose slavenopstand van 1795
• 
  Nationaal monument van Curaçao
• 
  Beeld van een Nigeriaanse slaaf
• 
  Monument ter nagedachtenis aan de afschaffing van de slavernij in Senegal
• 
  Emancipation memorial, Washington DC

Vanaf het begin van de aanmaak kom je steeds terug op de these van Fokko Juweliers: "Er wordt gezegd dat de naam slavenarmband ontleend is aan de boeien die slaven om hun armen kregen. Dat was een gladde stijve armband, vaak zonder sluiting om ontsnapping te voorkomen. Volgens de geschiedenis waren het de Romeinen die hier sieraden van maakten, al voor onze jaartelling. Veel Surinamers dragen platgeslagen armbanden. Dit stamt af van het dragen van de oude slavenarmband en is een herinnering aan het slavernijverleden. De armband was oorspronkelijk plat, maar is onder invloed van Indiase meesters een holle bolle armband geworden.". Deze stelling is al eerder verwijderd maar komt steeds terug in dit artikel en ook nu weer. Let wel, dit is een blog op een verkoopsite. In deze blog wordt aangegeven 'er wordt gezegd' en 'volgens de geschiedenis'. Ik heb het niet zo op van horen zeggen. Wat ik uit literatuur tot dusver lees is dat in Suriname slaven geketend noch opgesloten werden, maar eenvoudigweg geen kant op konden omdat ze geen burgerrechten hadden en straffen werden uitgedeeld bij overtreding. In het midden van de 19e eeuw werd wel geexperimenteerd om bij straf in plaats van lijfstraf vrijheidsbeperking op te leggen als humaner alternatief, waarbij boeien gebruikt konden worden. Experimenten daarmee waren positief. Wat 'de oude slavenarmband' zou moeten inhouden vraag ik me sterk af, behalve dat in Afrika bij bepaalde groepen armbanden door slaven als herkenningsteken werden gebruikt zoals eerder aangegeven. En mogelijk worden de boeien bedoeld die gebruikt worden bij het internationale transport, maar suggereren dat in Suriname slaven geketend ware zonder heel betrouwbare bronnen vind ik suggestief. We moeten lezers een beschrijving van de Surinaamse geschiedenis bieden gebaseerd op betrouwbare bronnen. Ik ben er voor dat we het bestraffen, transporteren, verhandelen en leven van slaven in Afrika en Amerika beter te omschrijven en daaruit volgt als het goed is in welke vorm er sprake was van boeien. Tot zover ga ik er vanuit dat de boei in Suriname vooral een 'iconisch symbool van de slavernij is en vaak wordt gebruikt in de afbeeldingen van de afschaffing ervan'. Dat er slechts een handvol boeien bekend zijn zegt ook iets. Dat Romeinen sieraden maakten van ijzeren boeien van 340 gram tot 1,2 kg zoals het voorbeeld van het Rijksmuseum lijkt me zo onwaarschijnlijk om ze dan als 'sieraad' te gebruiken. Bij armbanden is het gewicht iets van 20-30 gram. Overigens spreekt het blog van 'platgeslagen armbanden' in Suriname, die dan rond zouden zijn geworden door mensen uit India. Tja. Hannolans (overleg) 29 jul 2020 10:20 (CEST)

Ik weet niet of ik mijn vinger precies erop kan leggen waar de problematiek zit, maar ik vind ook de foto van de slavenboei enigszins vreemd in het rijtje van deze armbanden passen. Als ik het artikel lees is me niet duidelijk waar dit artikel nu over gaat of hoort te gaan: armbanden (om pols en/of bovenarm) die gebruikt werden als herkenningsteken of sieraad voor slaven (in Afrika), de gesloten armband (met of zonder sluiting) of armband met twee knoppen die wij slavenarmband noemen. Het lijken mij twee verschillende onderwerpen te zijn. Daarnaast mis ik eerlijk gezegd ook informatie over armbanden voor slaven in de BDSM context; een derde betekenis van slavenarmband?

Ik begrijp uit het artikel dat in Suriname de armband die wij slavenarmband noemen daar 'slavenboei, boeiarmband of bombereboei' genoemd worden. Die armbanden worden in Suriname blijkbaar als herinnering aan de slavernij gedragen. Is er een duidelijke bron die aangeeft dat dit soort armbanden daadwerkelijk van boeien zoals die geportretteerd worden afkomstig zijn? Groet, Ecritures (overleg) 27 jul 2020 22:43 (CEST)

Dank voor het meedenken Ecritures. Mijn bedoeling was een artikel te schrijven over het sieraad, en daar hoort een stukje geschiedenis bij. De foto van de slavenboei is misschien geen gelukkige keuze; ik heb hem toegevoegd om de desbetreffende tekst te illustreren (net als de afbeelding van de manilla en de slavenarmband (Bèrè Zan) uit Burkina Faso, wat ook geen sieraden waren). Ik heb geen bron gevonden die aangeeft dat slavenarmbanden daadwerkelijk afkomstig zijn van dergelijke boeien; volgens Helman worden ze in Suriname slavenboei genoemd om de herinnering aan de slaventijd levend te houden. Op Modemuze staat: "In een interview vertelt sieradenhistoricus Marjan Unger dat moderne sieraden vaak teruggrijpen op ‘vormen die de tijd doorstaan hebben, die vertrouwen en andere emoties oproepen, maar waarvan de oorspronkelijke betekenis vaak niet meer bekend is en hooguit vermoed kan worden’". Ik kan me vinden in de veronderstelling van Hanno dat de boei in Suriname vooral een 'iconisch symbool van de slavernij is en vaak wordt gebruikt in de afbeeldingen van de afschaffing ervan'. Het zou inderdaad goed zijn als er gedegen een artikel Slavenboei komt. In de collectie Wereldculturen zijn verscheidene slavenboeien opgenomen; de afgebeelde boei komt daar ook vandaan. SrananFasi zette mij op het spoor van de "kromboei", die nek en enkels met elkaar verbond. Op de grote Suriname tentoonstelling was een kromboei van de plantage Bakkie te zien (zie hier). Kattiel (overleg) 8 aug 2020 19:39 (CEST)