Slavenarmband
Een slavenarmband, slavenband of boeiarmband is een ringvormige armband uit een stuk, meestal van metaal, die als sieraad om de pols gedragen wordt. De uiteinden van een open slavenarmband zijn vaak afgewerkt met twee bolletjes of bloemknoppen. Sommige slavenarmbanden kunnen worden gesloten doordat zij een scharnier of klikslot hebben.[1]
Metalen slavenarmbanden kunnen hol of massief zijn. Meestal zijn zij rond of ovaal van vorm, soms zijn zij versierd met zirkonia of diamanten. Behalve van metaal kan een slavenarmband ook gemaakt zijn van halfedelsteen, hout, leer, klei of schelpen.
Geschiedenis
bewerkenDe oudst bekende afbeelding van ringvormige armbanden is gevonden op een beeld van een dansende vrouw met armbanden uit 2600 voor Christus dat is gevonden in Pakistan. Op het Indisch subcontinent zijn ook dergelijke armbanden van schelpen, klei, koper, goud of brons gevonden.[2] Zij dienden als versiering en mogelijk ook als bescherming tegen onheil. Bij de Romeinen werden open armbanden gedragen die veel gelijkenis tonen met de latere slavenarmbanden.
Portugese (slaven)handelaren startten in de zestiende eeuw de productie van manilla's - metalen armringen - en gebruikten deze als betaalmiddel bij de handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen. Later volgden andere Europese slavenhandelaren dezelfde werkwijze. Manilla's worden soms onterecht bestempeld als slavenarmbanden; de door de Europeanen geproduceerde manilla's werden echter zelden als sieraad gedragen.[3]
Het Nationaal Museum van Wereldculturen heeft verschillende ijzeren slavenarmbanden uit Burkina Faso in de collectie. Deze slavenarmbanden dienden als herkenningsteken voor slaven, niet als sieraad. De inheemse naam in Burkina Faso voor deze armband is Bèrè Zan, samengesteld uit de woorden 'Bèrè', dat 'slaaf' betekent en 'Zan', dat 'armband' betekent.[4]
In de loop van de tijd heeft iedere ringvormige armband uit een stuk de benaming slavenarmband gekregen. In de jaren vijftig van de twintigste eeuw werd de slavenarmband als sieraad populair in de Verenigde Staten en later ook in Nederland. Deze armband was vrij smal en had de vorm van een ring. Hij werd vaak als symbool van verbondenheid cadeau gegeven bij een verloving.[5][6] Sindsdien wordt hij nog altijd als sieraad gebruikt.
In Suriname wordt de slavenarmband gedragen als herinnering aan het slavernijverleden. Albert Helman schrijft: Wel is het verwonderlijk dat men, bij alle bestaande afkeer van herinneringen aan de slaventijd, er toch een kennelijk genoegen in schept, dit opvallende reliek levend te houden. Overigens houden ook namen en uitdrukkingen op dit gebied deze herinneringen in stand. Want de open, met knoppen over elkaar sluitende armbanden van zilver of goud die bij deze dracht horen, maar ook anders gaarne gedragen worden, heten in Suriname nog altijd ‘boeien’. De armbanden worden hier ook wel slavenboei, boeiarmband of bombereboei genoemd.[6][7] Het boeien van slaven gebeurde vooral tijdens slaventransporten, maar slaven konden door hun eigenaren of opzichters ook in de boeien worden geslagen als strafmaatregel of bij vluchtgevaar.[8]
De boeiarmband wordt ook door Afro-Surinamers gedragen die de wintireligie belijden. De geliefde sieraden van Aisa, een grong-Winti (winti van het element aarde), zijn opgeblazen boeiarmbanden met bloemknoppen of ronde kogels aan de uiteinden.[9]
-
Romeinse armband
-
Koperen manilla uit Kameroen
-
IJzeren slavenarmband uit Burkina Faso
-
Aluminium armband uit Burkina Faso
-
Traditionele armbanden uit Ivoorkust
-
Zilveren armband met rozenknoppen uit Suriname
-
IJzeren slavenboeien in Landhuis Knip, Curaçao
-
IJzeren slavenboei van de plantage Overtoom, Suriname, mogelijk aangeschaft in 1842 op aanbeveling van de gouverneur met het oog op eventueel ingrijpen bij de afschaffing van de slavernij.[10]
Zie ook
bewerken- ↑ Slavenarmband (polsversiering). J. van Donselaar (1989), Woordenboek van het Surinaams-Nederlands, Muiderberg, in: Etymologiebank. Geraadpleegd op 28 september 2019.
- ↑ Wat is de betekenis van de slavenarmband?. Baunat. Geraadpleegd op 28 september 2019.
- ↑ Geke Burger, De betekenis van manilla's: een harde valuta. Scheepvaartmuseum (1 september 2019). Geraadpleegd op 19 juli 2020.
- ↑ IJzeren slavenarmband TMnr 3912-157 (27 november 2008). Geraadpleegd op 16 juli 2020.
- ↑ Berthold van Maris, Een speld als bescherming. NRC (22 mei 2010). Geraadpleegd op 28 september 2019.
- ↑ a b Sterre Snijders, De slavenarmband. Modemuze (2 februari 2018). Geraadpleegd op 28 september 2019.
- ↑ Albert Helman, Cultureel mozaïek van Suriname, pag. 57 (1977). Geraadpleegd op 22 juli 2020.
- ↑ Slavenboei, anoniem, 1700 - 1899. Rijksmuseum.nl. Geraadpleegd op 22 juli 2020.
- ↑ Aisa - de Aisa winti. Geraadpleegd op 7 juli 2022.
- ↑ A Slave Shackle with a Story, ((nl) Slavenboei met een verhaal, Rijksbulletin, vol 63, 2015, Maria Holtrop en Sabi Yu Rutu