Elseya

geslacht uit de onderfamilie Chelodininae

Elseya is een geslacht van schildpadden uit de familie slangenhalsschildpadden (Chelidae).

Elseya
Elseya lavarackorum
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Orde:Testudines (Schildpadden)
Onderorde:Pleurodira (Halswenders)
Familie:Chelidae (Slangenhalsschildpadden)
Geslacht
Elseya
Gray, 1867
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Elseya op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

Naam en indeling

bewerken

De soorten worden in andere talen wel Australische bijtschildpadden genoemd, maar ze zijn niet verwant aan de familie bijtschildpadden (Chelydridae). De wetenschappelijke naam van de groep werd voor het eerst voorgesteld door John Edward Gray in 1867.[1] De geslachtsnaam Elseya is een eerbetoon aan de Britse arts en natuuronderzoeker Joseph Ravenscroft Elsey (1834 – 1857).

Er zijn vijftien moderne soorten, er zijn ook verschillende uitgestorven soorten bekend zoals Elseya uberima en Elseya nadibajagu. De oudts fossielen stammen uit het Pleistoceen en zijn gevonden in Australië. De nog levende soort Elseya lavarackorum werd oorspronkelijk zelfs beschreven op basis van fossiele resten tot later bleek dat de schildpad nog steeds rondzwom. Van de nog levende soorten zijn er een aantal vrij recentelijk voor het eerst wetenschappelijk beschreven. Vier soorten zijn pas bekend sinds 2022 en twee soorten werden voor het eerst erkend in 2019. In de literatuur wordt daardoor vaak een lager soortenaantal aangegeven. Een aantal soorten dat vroeger tot dit geslacht behoorde, wordt tegenwoordig tot Myuchelys gerekend, zoals Myuchelys latisternum.

De verschillende soorten worden wel verdeeld in drie ondergeslachten; Elseya, Pelocomastes, Hanwarachelys en Solomonemys.[2]

Uiterlijke kenmerken

bewerken

De schildpadden hebben een bruine tot donkerbruine schildkleur. De schildpadden kunnen uitstekend zwemmen, en hebben een vrij plat, iets koepelvormig schild en goed ontwikkelde zwemvliezen tussen de tenen. Sommige soorten hebben een opvallen lichte tot witte kop. De juvenielen hebben vaak doorn-achtige uitsteeksels aan de rugplaten. De schildlengte kan oplopen tot ongeveer 24 centimeter.

Levenswijze

bewerken

De soorten zijn relatief sterk aan water gebonden en komen er zelden uit. De schildpadden zijn herbivoor of omnivoor, de juvenielen echter zijn voornamelijk vleeseters. Op het menu van de volwassen dieren staan bladeren, zaden, fruit en soms worden ongewervelde dieren buitgemaakt. De verschillende soorten zijn in staat om zuurstof te onttrekken aan het water door het in- en uit de cloaca te pompen. Het zijn echter niet de enige schildpadden de dit trucje kennen om zodoende langer onder water te kunnen blijven.

De vrouwtjes produceren afhankelijk van de voort zes tot 21 eieren worden afgezet. De schildpadden zijn voornamelijk overdag actief, sommige soorten kunnen een leeftijd bereiken van 21 jaar.[2]

Verspreiding en habitat

bewerken

De schildpadden komen voor in delen van Azië (Indonesië en Papoea-Nieuw-Guinea) en Australië (in de staten Noordelijk Territorium, Queensland en West-Australië).[1] De habitat bestaat uit poelen, rivieren, meren en andere grotere wateren.

Beschermingsstatus

bewerken

Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN is aan drie soorten een beschermingsstatus toegewezen. Twee soorten worden beschouwd als 'veilig' (Least Concern of LC) en een soort wordt gezien als 'kwetsbaar' (Vulnerable of VU).[3]

Soorten

bewerken

Het geslacht omvat de volgende soorten, met de indeling in ondergeslachten, de auteur en het verspreidingsgebied.

Naam Auteur Verspreidingsgebied
Ondergeslacht Elseya
Elseya branderhorsti Ouwens, 1914 Azië; Nieuw-Guinea
Australische bijtschildpad
(Elseya dentata)
Gray, 1863 Australië; Noordelijk Territorium, West-Australië
Elseya flaviventralis Thomson & Georges, 2016 Australië; Noordelijk Territorium
Ondergeslacht Pelocomastes
Elseya albagula Thomson, Georges & Limpus, 2006 Australië; Queensland
Elseya irwini Cann, 1997 Australië; Queensland
Elseya lavarackorum White & Archer, 1994 Australië; Queensland
Ondergeslacht Hanwarachelys
Elseya caelatus Joseph-Ouni & McCord, 2022 Azië; Indonesië
Elseya nabire Joseph-Ouni & McCord, 2022 Azië; Indonesië
Elseya novaeguineae Meyer, 1874 Azië; Papoea-Nieuw-Guinea
Elseya orestiad Joseph-Ouni & McCord, 2022 Azië; Indonesië
Elseya papua Joseph-Ouni & McCord, 2022 Azië; Indonesië
Elseya rhodini Thomson, Amepou, Anamiato & Georges, 2015 Azië; Papoea-Nieuw-Guinea
Elseya schultzei Vogt, 1911 Azië; Papoea-Nieuw-Guinea
Ondergeslacht Solomonemys
Elseya auramemoria Joseph-Ouni, McCord & Dwyer, 2022 Salomonseilanden
Elseya eidolon Joseph-Ouni, McCord & Dwyer, 2022 Salomonseilanden

Bronvermelding

bewerken