De zwaardvis is het boekenweekgeschenk van 1989, geschreven door Hugo Claus. Het kwam uit in maart 1989, op de eerste dag van de Boekenweek, die dat jaar als motto hanteerde "Boek en Film". De auteur beperkt zich tot het schrijven van een novelle in niet chronologische volgorde over de gebeurtenissen in een fictief Vlaams dorp Zavelgem.
Leeswaarschuwing: Onderstaande tekst bevat details over de inhoud of de afloop van het verhaal. De vier hoofdpersonen zijn:
- Sibylle Verheggen, tot voor 8 maanden Sibylle Ghyselen. Ze woont in Zavelgem op een totaal verbouwde boerderij op bijna 2 hectare grond. Haar man is sinds 8 maanden zijn huis ontvlucht en stuurt maandelijks contant geld.
- Maarten Ghyselen. Zoon van Sibylle en Gerard. Hij woont bij zijn moeder op de boerderij en zal ongeveer 8 jaar oud zijn. Hij maakt de nog de voor die leeftijd kenmerkende fouten met moeilijke woorden.[1] Omdat Christenen vissen zijn heeft hij besloten dat Jezus de edelste vis is, de zwaardvis.
- Richard Robion een 44-jarige veroordeelde veearts. Waarschijnlijk uit het ambt gezet wegens illegale abortussen. Hij repareert in een voortdurende staat van alcoholverslaving het dak en doet klusjes rond de boerderij van Sibylle. Hij woont samen met een eveneens aan lager wal geraakte Julia.
- Willy Goossens, de hoofdonderwijzer van Zavelgem, getrouwd met Liliane. Hij componeerde zijn Opus 1 en wil dat laten uitvoeren in het Cultuurweekend. De titel luidt: “Cybele”.
Maarten is op school een buitenbeentje want hij mag van zijn heidense ouders als enige de godsdienstlessen van meneer pastoor niet volgen. De Staat zorgt dan ook dat hij privéles krijgt in maatschappijleer. Maar hij voelt zich meer aangetrokken tot juffrouw Dora die hem het boek van kanunnik Versijp geeft met de titel: “Jezus als mens”. Hij is ervan overtuigd dat God op zijn videoschermen alles ziet. Maarten loopt rond de boerderij met een houten kruis, dat Richard voor hem heeft getimmerd, het lijden van Jezus na te spelen. Nadat hij zich te buiten is gegaan aan matse met suiker en boter moet hij overgeven. Aan zijn moeder vertelt hij dat hij dit Jodenvoedsel niet kan binnenhouden omdat de Joden Jezus hebben vermoord.
Moeder Sibylle gaat bij een verbaasde hoofdonderwijzer verhaal halen over deze plotselinge Jodenhaat van haar zoon. Willy begrijpt er niet veel van omdat Maarten juist is uitgesloten van de godsdienstlessen, maar wellicht wordt er op de speelplaats gekletst. Hij nodigt volgaarne Sibylle uit voor de repetitie van zijn Cybele.
Intussen wordt Maarten opgesloten door Richard in het oude konijnenhok op bevel van oma, maar die is daar weer minder gerust op als die twee het samen goed kunnen vinden in dat verblijf. ’s Avonds saboteert Maarten uit wraak met suiker in de benzine de auto van zijn moeder, die daardoor met haar BMW niet op de repetitie kan geraken. Op zijn Solex gaat Willy na de repetitie poolshoogte nemen op de boerderij en wordt door Sibylle uitgenodigd in het verlaten privédomein van haar man. Ze bedrijven de liefde, hetgeen de toevallig dronken passerende Richard door de gordijnen gadeslaat. Thuisgekomen bij Julia heeft hij dronken en wel voor het eerst sinds jaren weer goesting. Als Julia hem daarover kleineert, slaan de stoppen definitief door bij Richard en hij mishandelt haar.
Gedurende het boek wordt Richard op het politiebureau ondervraagd door agent Lippens en zijn commissaris. Uiteindelijk bekent Richard min of meer aan het eind hoe het gegaan is. Voor hij dronken in slaap viel bloedde en leefde Julia echter nog. De lezer is dan ook al te weten gekomen waarom Gerard is verdwenen. Ook hij was op een avond dronken van de champagne en hij werd door Sibylle[2] voor de grap maar ook wegens zijn onafbreekbare arrogantie omgekleed tot een vrouwelijke SM-slaaf. Gerard schrok zo erg van zijn metamorfose in de spiegel dat hij zijn fantasierijke echtgenote ontvluchtte wegens dit ene incident.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑ Zoals “eland” in plaats van “heiland”; “Berg Goliath” in plaats van Berg Golgota” en “president” in plaats van ‘’precedent”.
- ↑ Willy heeft Sibylle later terloops uitgelegd dat Cybele dat ook van haar priesters kon eisen.
| 1930-1939: | 1930: De uitgever en zijn bedrijf (Johan Tersteeg) · 1931 · 1932: Bijdragen van Nederlandsche schrijvers en schrijfsters (A.M.E. van Dishoeck, C. Veth, C.J. Kelk ) · 1933: Herinneringen aan Nederlandsche Schrijvers (C.J. Kelk) · 1934: 12 portretten van Nederlandsche auteurs (C.J. Kelk) · 1935: Rondom het Boek 1935 (Roel Houwink) · 1936: Rondom het Boek 1936 (Roel Houwink) · 1937: Rondom het Boek 1937 (Eduard Elias) · 1938: Huis te Huur, Het Friesche goud - Anno 1656, De Koningsweg (F. Bordewijk, Marie Koenen, Marianne Philips) · 1939: Huwelijk, Liefde en geweld langs den Barito, Afgesloten balans (Antoon Coolen, Augusta de Wit, Johan van der Woude) |
| 1940-1949: | 1940: De Getuige, Deez' kleine Hand, Onweer (Egbert Eewijck, Jan Campert, M. Vasalis) · 1941: Novellen en gedichten (Emmy van Lokhorst, Victor E. van Vriesland) · 1942 · 1943 ·1944 · 1945 · 1946: Het Kleine Geschenk (René Radermacher Schorer, Dick Binnendijk, Dirk van Gelder, G.H. 's-Gravesande) · 1947: De ontmoeting (Antoon Coolen) · 1948: Oeroeg (Hella S. Haasse) · 1949: Twee Negerpopjes (Clare Lennart) |
| 1950-1959: | 1950: De zaak Beukenoot (Marianne Philips) · 1951: De porseleintafel (Olaf J. de Landell) · 1952: Insecten in plastic (Manuel van Loggem) · 1953: Tien verhalen (Anthonie Donker) · 1954: Goed geboekt (Jacques den Haan, Adriaan Morriën, Charles Boost) · 1955: Op schrijversvoeten door Nederland (Clare Lennart) · 1956: Ontmoetingen met schrijvers (P.H. Ritter jr.) · 1957: De nacht der Girondijnen (Jacques Presser) · 1958: Het gehucht (August Defresne) · 1959: Dat weet ik zelf niet (Hella S. Haasse) |
| 1960-1969: | 1960: De zalenman (Elisabeth Keesing) · 1961: De onbekende uren (Agaath van Ree) · 1962: Een schot in de lucht (Anton Koolhaas) · 1963: Europa in een boek (Jacques Presser) · 1964: Vier vingers (Robert van Gulik) · 1965: De geuzen (Harry Paape) · 1966: Het zwaard, de zee en het valse hart (Theun de Vries) · 1967: Herinneringen van een bramzijgertje (Jan de Hartog) · 1968: Kom eens om een keizer (Max Dendermonde) · 1969: De goden moeten hun getal hebben (Hubert Lampo) |
| 1970-1979: | 1970: Kasteel in Ierland (Jan Gerhard Toonder) · 1971: Protest per prent (D.H. Couvée) · 1972: Poësie (Peter van Lindonk) · 1973: Een lampion voor een blinde (Bertus Aafjes) · 1974: Als ik, bijvoorbeeld de geest van mijn moeder op den rand van mijn bed... (Louis Couperus) · 1975: Een bericht aan de reizigers (Cees Buddingh') · 1976: Snikken en smartlapjes (Hermine Heijermans) · 1977: Even geduld AUB (Mies Bouhuys, Herman van Run, Nico Scheepmaker) · 1978: Overkomst dringend gewenst (Marnix Gijsen) · 1979: Mooi kado (Simon Carmiggelt, Peter van Straaten) |
| 1980-1989: | 1980: De verdachte Verheugt (Janwillem van de Wetering) · 1981: De ronde van '43 (Henri Knap) · 1982: De Andere Wereld (Marten Toonder) · 1983: Soms denk ik wel eens bij mezelf... (Wim Kan) · 1984: De ortolaan (Maarten 't Hart) · 1985: Somberman's actie (Remco Campert) · 1986: De glazen brug (Marga Minco) · 1987: Het rookoffer (Tessa de Loo) · 1988: Een overtollig mens (Maarten Biesheuvel) · 1989: De zwaardvis (Hugo Claus) |
| 1990-1999: | 1990: Sterremeer (F. Springer) · 1991: Het volgende verhaal (Cees Nooteboom) · 1992: Weerborstels (A.F.Th. van der Heijden) · 1993: In de mist van het schimmenrijk (Willem Frederik Hermans) · 1994: Transit (Hella S. Haasse) · 1995: Serenade (Leon de Winter) · 1996: Palmwijn (Adriaan van Dis) · 1997: Want dit is mijn lichaam (Renate Dorrestein) · 1998: De heilige Antonio (Arnon Grunberg) · 1999: De erfenis (Connie Palmen) |
| 2000-2009: | 2000: Het theater, de brief en de waarheid (Harry Mulisch) · 2001: Woede (Salman Rushdie) · 2002: De ijsdragers (Anna Enquist) · 2003: Gala (Ronald Giphart) · 2004: Spitzen (Thomas Rosenboom) · 2005: Zomerhitte (Jan Wolkers) · 2006: De grote wereld (Arthur Japin) · 2007: De brug (Geert Mak) · 2008: De pianoman (J. Bernlef) · 2009: Een tafel vol vlinders (Tim Krabbé) |
| 2010-2019: | 2010: Duel (Joost Zwagerman) · 2011: De kraai (Kader Abdolah) · 2012: Heldere hemel (Tom Lanoye) · 2013: De verrekijker (Kees van Kooten) · 2014: Een mooie jonge vrouw (Tommy Wieringa) · 2015: De zomer hou je ook niet tegen (Dimitri Verhulst) · 2016: Broer (Esther Gerritsen) · 2017: Makkelijk leven (Herman Koch) · 2018: Gezien de feiten (Griet Op de Beeck) · 2019: Jas van belofte (Jan Siebelink) |
