Wijk bij Duurstede

gemeente in de provincie Utrecht, Nederland

Wijk bij Duurstede (uitspraak) is een vestingstad en gemeente in het zuiden van de Nederlandse provincie Utrecht.

Wijk bij Duurstede
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Locatie van de gemeente Wijk bij Duurstede (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Vlag Utrecht (provincie) Utrecht
Coördinaten 51° 59′ NB, 5° 20′ OL
Algemeen
Oppervlakte 50,40 km²
- land 47,62 km²
- water 2,78 km²
Inwoners
(1 januari 2024)
23.953?
(503 inw./km²)
Bestuurs­centrum Wijk bij Duurstede
Kernen Cothen, Langbroek
Naam inwoners Wijkenaren
Belangrijke verkeersaders N227 N229
Politiek
Burgemeester (lijst) I.P. Meerts (PvdA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 28.900 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 273.000
WW-uitkeringen (2014) 38 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 3945, 3947, 3960-3962
Netnummer(s) 0343
CBS-code 0352
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Amsterdamse code 10760
Website www.wijkbijduurstede.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Wijk bij Duurstede
Bevolkingspiramide (2023)
Topografische kaart
Kaart van Wijk bij Duurstede
Topografische gemeentekaart van Wijk bij Duurstede, september 2022.
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Centrumkaart van Wijk bij Duurstede.
Straatbeeld met de oude Sint-Jan de Doperkerk op de achtergrond.

De gemeente telt 23.953 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) op een oppervlakte van 50,3 km² waarvan 2,68 km² water. Door en langs Wijk bij Duurstede stromen de waterwegen Nederrijn, Lek, Kromme Rijn en het Amsterdam-Rijnkanaal.

De gemeente grenst aan de gemeenten Houten, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug, Culemborg en Buren.

Wijk bij Duurstede had een stedenband met Jičín (Tsjechië).

Naamsverklaring

bewerken

Voor het naamdeel Wijk worden verschillende verklaringen gegeven, zoals dat het onder meer herleid zou kunnen worden tot het Romeinse vicus, of het Germaanse wik wat weer "bocht" of "inham" betekent.[1] Het naamdeel Duurstede laat zich herleiden tot de vroegere handelsplaats Dorestad, die op zijn minst deels van Keltische oorsprong is.[2]

Geschiedenis

bewerken
  Zie ook: Dorestad

Tijdens de Romeinse tijd bevond zich op de plek van het huidige Wijk bij Duurstede aan de Rijn een Romeins castellum, wellicht Levefanum. Ook liep de noordelijke grens (limes) van het Romeinse Rijk dwars door Wijk bij Duurstede.

 
Kasteel Duurstede.

In de vroege middeleeuwen lag hier een van de belangrijkste handelsplaatsen van Noordwest-Europa: Dorestad. Lange tijd is aangenomen dat Dorestad rond 850 viel door aanvallen van de Vikingen. Inmiddels wordt er echter ernstig rekening mee gehouden dat natuurlijke en (kerk)politieke factoren tezamen met de verschuivende machtsverhoudingen waarschijnlijk een belangrijkere rol speelden. De Rijnbedding zou zich wat verplaatst hebben, de haven zou op dat moment ook zijn begonnen te verzanden en daarenboven kwam er een waterstijging. Het verval van Dorestad betekende een periode van bloei voor Tiel, Deventer en later Utrecht. Er zijn vele vondsten gedaan in en rond Wijk bij Duurstede uit deze geschiedenisperiodes, die te zien zijn in Museum Dorestad.

Wijk bij Duurstede kreeg in 1300 stadsrechten van Gijsbrecht van Abcoude. De plaats was gebouwd aan een in 1270 gebouwde woontoren die zou groeien tot Kasteel Duurstede. Waarschijnlijk is kort daarop ter verdediging van de stad begonnen met het aanbrengen van een aarden omwalling en omgrachting waarbij voor de omgrachting deels gebruik werd gemaakt van de oude rivierbeddingen.

Midden 14e eeuw werd de stad in oostelijke richting uitgebreid en vermoedelijk werd in dezelfde periode de stad voorzien van een stadsmuur met stadspoorten (zoals de Veldpoort) en versterkingstorens. De stadsmuur en omgrachting werden rond 1445 vernieuwd.[3]

 
Tussen 1885 en 1931 was Wijk bij Duurstede bereikbaar per stoomtram vanuit Doorn.

Ligging

bewerken

De gemeente Wijk bij Duurstede is landelijk gelegen in het midden van Nederland, direct ten noorden van de grote rivieren. Ze ligt aan de kruising van het Amsterdam-Rijnkanaal met de Lek en de splitsing van de Nederrijn in de Lek en de Kromme Rijn.

Aangrenzende gemeenten

bewerken
   Aangrenzende gemeenten   
   Bunnik                Utrechtse Heuvelrug 
             
   Houten    
           
   Culemborg (Gld)                Buren (Gld) 

Indeling

bewerken

De gemeente bestaat uit de stad Wijk bij Duurstede (18.205 inwoners) en is op 1 januari 1996 samengevoegd met de gemeenten Cothen (3.280 inwoners) en Langbroek (2.510 inwoners).[4]

Voor de wijkindeling zie wijken en buurten in Wijk bij Duurstede.

Politiek

bewerken

Gemeenteraad

bewerken
Huidige zetelverdeling gemeenteraad
5
3
3
2
2
2
1
1
De 19 zetels zijn als volgt verdeeld:

De gemeenteraad van Wijk bij Duurstede bestaat uit 19 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
SamenWerkt* - - - - - - - 5
VVD 5 5 5 3 4 3 4 3[a]
BurgerBelangen - - - - - - 3 3
CDA 4 3 4 3 3 2 2 2
SP - - - 3 3 5 3 2
Protestant-Christelijke Groepering 1 2 1 2 2 2 3 2
D66 1 1 - - 1 2 1 1
Duurstede voor Democratie - - - - - - - 1
GroenLinks 5 4 4 3 3 3 3 *
PvdA 2 3 2 4 2 1 - *
Burger Belangen Nu 1 1 3 1 1 1 - -
Totaal 19 19 19 19 19 19 19 19

* SamenWerkt bestaat uit Open, GroenLinks en PvdA.

College van burgemeester en wethouders

bewerken

Het college van burgemeester en wethouders bestaat uit:

Burgemeester:

Wethouders:

Gebouwen

bewerken
 
Grote of Johannes de Doperkerk, gezien uit het westen.
  • Sint Jan de Doperkerk aan de Markt in het oude stadscentrum, middeleeuwse pseudobasiliek met een laatgotische toren die drie geledingen zou krijgen, naar het voorbeeld van de Utrechts Domtoren, waarvan echter alleen de onderste en een klein deel van de middelste is voltooid. De kerk bezit het Kiespenningorgel uit 1631 en het Harrison & Harrisonorgel uit 1883. In het Zuidertransept staat een klein orgel van de orgelmakers Van Vulpen, de kas is gemaakt door Friedrichs.
  • Rooms-katholieke Sint Johannes de Doperkerk aan de Klooster Leuterstraat in het oude stadscentrum, neogotische pseudo-basiliek naar het ontwerp van de bouwmeester Wolter te Riele, gerealiseerd in 1907 door verbouwing van een eenvoudig kerkgebouw uit het midden van de 19-de eeuw, hierna nog enkele malen verbouwd.
 
Molen Rijn en Lek met de Runmolenpoort.

Monumenten

bewerken

In de gemeente is er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, een beschermd stadsgezicht en enkele oorlogsmonumenten, zie:

Kunst in de openbare ruimte

bewerken

Toerisme

bewerken
  • Blues kroegentocht (BluesinWijk)
  • Kleurrijk uit in Wijk
  • PuurWijks
  • Lekkodagen
  • Mazijkpop
  • Catch-Up Festival
  • Brood en spelen
  • Kerst bij Duurstede
  • Wijn bij Duurstede
  • Dance Behind The Wall
  • Zondagmiddagconcerten in de Grote Kerk
  • Evensongs in de Grote Kerk
  • Maleborduur Bockbierfestival

Recreatiegebieden

bewerken

Verkeer en vervoer

bewerken

Afstanden

bewerken

Provinciale wegen

bewerken

Waterwegen

bewerken
 
Haven van Wijk bij Duurstede, gezien in oostelijke richting.

Wijk bij Duurstede heeft een haven. Het ligt aan de volgende waterwegen:

De bussen vertrekken vanaf het Wijkse Busstation.

 
Veerpont Spes Futura op de Lek bij Wijk bij Duurstede.
  • Veerboot Spes Futura van het Wijkse Veer vaart over de rivier de Lek en verbindt Wijk bij Duurstede met Rijswijk (Gelderland).
  • Veerboot Spes Salutis van het Beusichemse Veer vaart over de rivier de Lek en verbindt Wijk bij Duurstede met Beusichem.

Wijk bij Duurstede kent een voetbalclub (CDW) en een hockeyclub (Dorsteti). Ook zijn er onder meer verenigingen voor judo, karate, tennis, basketbal, badminton, volleybal, honkbal en korfbal.

In 1955 werd het Nederlands kampioenschap wegwielrennen in Wijk bij Duurstede gehouden, Thijs Roks werd toen Nederlands kampioen.

Bekende (voormalige) inwoners

bewerken

Geboren in Wijk bij Duurstede

bewerken

Elders geboren

bewerken

Fotogalerij

bewerken
bewerken
Zie de categorie Wijk bij Duurstede van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.