Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Sneek (1888-1918)

Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Sneek (1888-1918) geeft een overzicht van verkiezingen voor de Nederlandse Tweede Kamer in het kiesdistrict Sneek in de periode 1888-1918.^[1]

Het kiesdistrict Sneek was al ingesteld in 1848. De indeling van het kiesdistrict werd gewijzigd na de grondwetsherziening van 1887; tevens werd het kiesdistrict toen omgezet in een enkelvoudig district.^[2] Tot het kiesdistrict behoorden vanaf dat moment de volgende gemeenten: Doniawerstal, Gaasterland, Hemelumer Oldephaert en Noordwolde, IJlst, Rauwerderhem, Sloten, Sneek, Stavoren en Wymbritseradeel.

Het kiesdistrict Sneek vaardigde in dit tijdvak per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer.

Legenda

cursief: in de eerste verkiezingsronde geëindigd op de eerste of tweede plaats, en geplaatst voor de tweede ronde;
vet: gekozen als lid van de Tweede Kamer.

6 maart 1888

De verkiezingen werden gehouden na vervroegde ontbinding van de Tweede Kamer.^[3]

	6 maart
Kiesgerechtigden	3.901
Opkomst	3.520
Geldige stemmen	3.508
Blanco stemmen	10
Kandidaten
W.M. Oppedijk	2.209
A. Buma^[4]	1.246
J.M. Smit	37

28 maart 1888

Walle Oppedijk was bij de verkiezingen van 6 maart 1888 gekozen in twee kiesdistricten, Harlingen en Sneek. Hij opteerde voor Harlingen, als gevolg waarvan in Sneek een naverkiezing gehouden werd.

	28 maart
Kiesgerechtigden	3.901
Opkomst	3.318
Geldige stemmen	3.306
Blanco stemmen	8
Kandidaten
W.G. Brantsen van de Zijp	2.047
W.J. van Welderen Rengers	1.245

9 juni 1891

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	9 juni
Kiesgerechtigden	3.750
Opkomst	2.749
Geldige stemmen	2.736
Blanco stemmen	13
Kandidaten
W.G. Brantsen van de Zijp^[4]	1.619
H. Pyttersen	892
A.H. Gerhard	192

10 april 1894

De verkiezingen werden gehouden na vervroegde ontbinding van de Tweede Kamer.

	10 april	24 april^[5]
Kiesgerechtigden	3.739	3.739
Opkomst	2.402	2.422
Geldige stemmen	2.381	2.380
Blanco stemmen	17	37
Kandidaten
H. Goeman Borgesius	699	1.215
H. Pollema	1.008	1.165
W.G. Brantsen van de Zijp^[4]	657

11 mei 1894

Hendrik Goeman Borgesius was bij de verkiezingen van 10 en 24 april 1894 gekozen in twee kiesdistricten, Sneek en Zutphen. Hij opteerde voor Zutphen, als gevolg waarvan in Sneek een naverkiezing gehouden werd.

	11 mei	25 mei^[5]
Kiesgerechtigden	3.657	3.657
Opkomst	2.454	2.448
Geldige stemmen	2.444	2.427
Blanco stemmen	8	16
Kandidaten
T. Heemskerk	717	1.280
J.A. van Gilse	857	1.147
U.H. Huber	626
J.F.H. Bekhuis	240

15 juni 1897

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	15 juni	25 juni^[5]
Kiesgerechtigden	6.122	6.122
Opkomst	4.576	4.945
Geldige stemmen	4.518	4.903
Blanco stemmen	58	42
Kandidaten
J.A. van Gilse	1.423	2.452
T. Heemskerk^[4]	1.890	2.451
W. Kroese	1.205

14 juni 1901

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	14 juni
Kiesgerechtigden	6.035
Opkomst	4.932
Geldige stemmen	4.903
Blanco stemmen	29
Kandidaten
H. Okma	3.076
H.P.N. Halbertsma	1.579
O. Schriecke	248

16 juni 1905

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	16 juni	25 juni^[5]
Kiesgerechtigden	7.183	7.183
Opkomst	6.097	6.454
Geldige stemmen	6.026	6.407
Blanco stemmen	71	47
Kandidaten
H. Okma^[4]	2.837	3.633
C.J. Niemeijer	2.020	2.774
H. van Eijck van Heslinga	959
A.P. Staalman	210

4 december 1907

Hendrik Okma, gekozen bij de verkiezingen van 16 en 25 juni 1905, overleed op 25 oktober 1907. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	4 december
Kiesgerechtigden	7.326
Opkomst	5.716
Geldige stemmen	5.659
Blanco stemmen	59
Kandidaten
S. de Vries	3.599
A. Ferf	1.452
W.H. Vliegen	608

13 oktober 1908

Simon de Vries, gekozen bij de verkiezingen van 4 december 1907, trad op 18 september 1908 af vanwege zijn benoeming als wethouder van Amsterdam. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	13 oktober
Kiesgerechtigden	7.433
Kandidaten
A. Kuyper

Kuyper was de enige kandidaat; hij werd zonder nadere stemming gekozen verklaard.^[6]

29 oktober 1908

Abraham Kuyper, gekozen bij de verkiezingen van 13 oktober 1908, was tevens op 16 oktober 1908 bij een tussentijdse verkiezing in het kiesdistrict Ommen gekozen. Hij opteerde voor Ommen, als gevolg waarvan in Sneek wederom een tussentijdse verkiezing gehouden werd.

	29 oktober
Kiesgerechtigden	7.433
Kandidaten
H. Pollema

Pollema was de enige kandidaat; hij werd zonder nadere stemming gekozen verklaard.^[6]

11 juni 1909

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	11 juni
Kiesgerechtigden	7.645
Opkomst	5.901
Geldige stemmen	5.842
Blanco stemmen	59
Kandidaten
H. Colijn	3.833
C.A. Zelvelder	1.070
H.A.J. van Wijhe	939

14 februari 1911

Hendrik Colijn, gekozen bij de verkiezingen van 11 juni 1909, trad op 11 februari 1908 af vanwege zijn toetreding tot het kabinet-Heemskerk. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	14 februari
Kiesgerechtigden	7.743
Opkomst	4.902
Geldige stemmen	4.856
Blanco stemmen	46
Kandidaten
J.G. Scheurer	2.665
P. Noordwal	1.170
A. van der Heide	1.021

17 juni 1913

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	17 juni
Kiesgerechtigden	8.222
Opkomst	7.115
Geldige stemmen	7.054
Blanco stemmen	61
Kandidaten
J.G. Scheurer^[4]	3.703
C.E. van Koetsveld	1.195
J.C. Kielstra	1.190
A. van der Heide	966

15 juni 1917

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	15 juni
Kiesgerechtigden	8.549
Kandidaten
J.G. Scheurer^[4]

De zeven in de vorige Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen hadden afgesproken in elkaars kiesdistricten geen tegenkandidaten te stellen.^[7] Scheurer was derhalve de enige kandidaat; hij werd zonder nadere stemming gekozen verklaard.

Opheffing

De verkiezing van 1917 was de laatste verkiezing voor het kiesdistrict Sneek. In 1918 werd voor verkiezingen voor de Tweede Kamer overgegaan op een systeem van evenredige vertegenwoordiging met kandidatenlijsten van politieke partijen.

Bronnen

Tweede Kamerverkiezingen kiesdistrict Sneek op www.verkiezingsuitslagen.nl
Verkiezingen Tweede Kamer 1848-1918 op huygens.knaw.nl

Noten

↑ De verkiezingen in 1888 waren de eerste verkiezingen waarbij een Tweede Kamer van 100 leden gekozen werd; de verkiezingen in 1918 waren na de opheffing van de kiesdistricten de eerste verkiezingen waarbij de uitslag bepaald werd op grond van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging.
↑ Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer.
↑ Bij de grondwetsherziening van 1887 was het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van een variabel aantal, afhankelijk van de bevolkingsomvang, naar een vast aantal van 100. Tegelijkertijd werd het aantal kiesdistricten uitgebreid.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Sneek.
↑ ^a ^b ^c ^d Omdat geen van de kandidaten in de eerste ronde de absolute meerderheid van de uitgebrachte geldige stemmen behaalde, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ ^a ^b In de Kieswet van 7 september 1896 was vastgelegd dat bij enkelvoudige kandidaatstelling geen verkiezing gehouden hoefde te worden.
↑ Na de verkiezingen in 1917 zou een grondwetsherziening van kracht worden waarbij het stelsel van evenredige vertegenwoordiging werd ingevoerd ter vervanging van het districtenstelsel. Het was daarom te verwachten dat er op korte termijn nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Zie ook het artikel over de Pacificatie van 1917.

[1] De verkiezingen in 1888 waren de eerste verkiezingen waarbij een Tweede Kamer van 100 leden gekozen werd; de verkiezingen in 1918 waren na de opheffing van de kiesdistricten de eerste verkiezingen waarbij de uitslag bepaald werd op grond van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging.

[2] Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer.

[3] Bij de grondwetsherziening van 1887 was het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van een variabel aantal, afhankelijk van de bevolkingsomvang, naar een vast aantal van 100. Tegelijkertijd werd het aantal kiesdistricten uitgebreid.

[zittend-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Sneek.

[tweede_ronde-5] Omdat geen van de kandidaten in de eerste ronde de absolute meerderheid van de uitgebrachte geldige stemmen behaalde, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[enkelvoudig-6] In de Kieswet van 7 september 1896 was vastgelegd dat bij enkelvoudige kandidaatstelling geen verkiezing gehouden hoefde te worden.

[7] Na de verkiezingen in 1917 zou een grondwetsherziening van kracht worden waarbij het stelsel van evenredige vertegenwoordiging werd ingevoerd ter vervanging van het districtenstelsel. Het was daarom te verwachten dat er op korte termijn nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Zie ook het artikel over de Pacificatie van 1917.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]