Spoorlijn Doetinchem - Hengelo GOLS

De spoorlijn van Doetinchem naar Hengelo van de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS) is in twee fasen geopend. Op 15 oktober 1884 werd het traject Ruurlo - Hengelo opengesteld en op 15 juli 1885 is het traject van Ruurlo naar Doetinchem geopend. In Ruurlo sloot de lijn aan op de lijn van Winterswijk naar Zutphen. In de beginopzet van de GOLS was er een hoofdlijn Winterswijk - Neede - Boekelo - Hengelo/Enschede, met een zijlijn Doetinchem - Ruurlo - Neede. Later reden de doorgaande personentreinen meestal vanaf Doetinchem via Boekelo naar Enschede en Oldenzaal. Voor Hengelo diende dan in Boekelo overgestapt te worden.

Spoorlijn Doetinchem - Hengelo
Totale lengte	54,6 km
Spoorwijdte	normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door	GOLS
Geopend Doetinchem - Ruurlo: 15 juli 1885 Ruurlo - Hengelo: 15 oktober 1884
Opheffing treindienst Doetinchem - Ruurlo: 22 mei 1937 Ruurlo - Hengelo: 3 oktober 1937
Gesloten Doetinchem - Zelhem: 1940-1945 Zelhem - Ruurlo: 22 mei 1937 Ruurlo - Borculo: 3 oktober 1937 Borculo - Neede: 22 juli 1942 Neede - Haaksbergen: 3 oktober 1937 Boekelo - km 33.20: 1940-1945 km 34.08 - Hengelo GOLS - Hengelo SS: 1936
Heropend Doetinchem - Zelhem: 1948 Borculo - Neede: 2 augustus 1948
Gesloten Doetinchem - Zelhem: 28 mei 1972 Borculo - Neede: 28 mei 1972
Huidige status Doetinchem - Haaksbergen: opgebroken Haaksbergen - Boekelo: in gebruik (MBS) Boekelo - km 33.20: opgebroken km 33.20 - km 34.08: in gebruik km 34.08 - Hengelo GOLS: opgebroken
Geëlektrificeerd	nee
Traject
Legenda lijn van Zevenaar 18,6 Doetinchem lijn naar Winterswijk 16,6 Slangenburg-IJzevoorde 12,2 Zelhem 7,7 Wolfersveen lijn van Zutphen 0,0 Ruurlo lijn naar Gelsenkirchen-Bismarck tramlijn van Deventer opgebroken Berkel 7,4 Borculo Berkel 11,3 Haarlo lijn van Hellendoorn opgebroken 13,9 Neede lijn naar Winterswijk opgebroken Buurserbeek 16,8 Rietmolen grens Gelderland - Overijssel 22,7 Haaksbergen 25,8 aansluiting Stepelo sinds 2001 26,4 Hagmolenbeek 27,1 aansluiting KNZ opgebroken 27,8 Zoutindustrie 28,8 Boekelerbeek 29,5 Boekelo lijn naar Oldenzaal EO opgebroken Twekkelo 33,2 Spoorfietsen Hengelo - Twekkelo Hengelo raccordement AKZO Twentekanaal Stokvis Gietart lijn van Glanerbrug 34,1 De Waarbeek 35,0 Hengelosche Bad- en Zweminrichting lijn van Salzbergen 36,0 Hengelo GOLS Hengelo lijn naar Almelo lijn naar Zutphen

In 1935 werd de lijn nog tijdelijk omgelegd ter hoogte van het sluizencomplex. Daar werd een nieuwe spoorbrug aangelegd naast de sluis Hengelo. De spoorlijn bleef tot 4 oktober 1936 in gebruik voor personenvervoer en tot 1942 voor goederenvervoer. In dit jaar werd de lijn van Boekelo tot aan kilometer 33.200 opgebroken op last van de Duitsers. De lijn van Hengelo-GOLS naar kilometer 33.200 was nu in gebruik als raccordement voor de AKZO.

Stations

Langs de lijn lagen de volgende stations:

Station	Geopend	Gesloten	Gebouw
Doetinchem	1885	n.v.t.	Uniek ontwerp oorspronkelijk GOLS-groot
Slangenburg-IJzevoorde	1885	1923	geen, wachterswoning gesloopt in 1970
Zelhem	1885	1937	GOLS-klein nog aanwezig
Wolfersveen	1921	1937	geen
Ruurlo	1878	n.v.t.	Gebouw type Vorden in 1985 gesloopt
Borculo	1884	1937	GOLS-groot gesloopt
Haarlo	1888	1931	geen
Neede	1884	1937	GOLS-groot gesloopt in 2001
Rietmolen	1885	1937	geen
Haaksbergen*	1884	1937	GOLS-groot nog aanwezig en in gebruik bij MBS
Zoutindustrie*	1918	1937	geen
Boekelo*	1884	1937	GOLS-klein nog aanwezig en in gebruik bij MBS
Twekkelo	1887	1936	geen
Hengelosche Bad- en Zweminrichting	1890	1900	geen
Hengelo GOLS	1884	1936	GOLS-groot verloren gegaan bij bombardement op Hengelo in 1944

• Deze stations zijn nog in gebruik van de MBS voor toeristische ritten.

Sluiting

In 1936 werd de lijn van het station Hengelo GOLS naar de aansluiting van de SS waar in 1884 veel om te doen was opgeheven en gesloopt. Vanaf de Kuiperdijk in Hengelo werd een nieuwe aansluiting gemaakt naar de GOLS toe. Ook werd de lijn van Hengelo-GOLS naar km 34.08 gesloten en opgebroken in datzelfde jaar.

Op 22 mei 1937 volgde de sluiting van het traject Ruurlo - Doetinchem. En op 3 oktober 1937 werd het personenverkeer op het overige deel van de lijn gestaakt. De spoorlijn Winterswijk - Zevenaar werd daarmee het laatste restant van het uitgebreide net van lokaalspoorwegen van de GOLS en andere maatschappijen in Twente en Achterhoek. Kort daarna zijn de trajecten Zelhem - Ruurlo, Ruurlo - Borculo en Neede - Haaksbergen opgebroken. In de Tweede Wereldoorlog werd ook het traject Doetinchem - Zelhem en Borculo - Neede opgebroken. Dit werd later echter opnieuw aangelegd zodat hier in 1948 weer goederenverkeer kon gaan rijden.

Tot 28 mei 1972 vond op de overgebleven delen nog goederenvervoer plaats. Station Zelhem werd vanaf Doetinchem bereikt, Borculo werd vanuit Winterswijk via Neede bereikt en Haaksbergen vanuit Enschede. In 1975 zijn de trajecten Doetinchem - Zelhem en Borculo - Neede opgebroken. Op het oude tracé tussen Doetinchem en Zelhem is nu een fietspad aangelegd.

Tegenwoordig

Er zijn thans nog twee delen van de voormalige spoorlijn over.

MBS

Trein van de Museumbuurtspoorweg tussen Haaksbergen en Boekelo.

Een deel is thans in gebruik bij het Museum Buurtspoorweg te Haaksbergen. Men beschikt hier over een spoor van Haaksbergen naar Boekelo. Tot de aanleg van de Rijksweg 35 liep het museumspoor tot Enschede, waar het verbinding had met het station Enschede. Thans is het museumspoor niet meer verbonden met andere spoorwegen en moeten vrachtauto's worden gebruikt om het materieel van het museum aan te voeren.

De eerste plannen voor het herstel van de verbinding Boekelo-Hengelo voor het museum zijn geschrapt vanwege de te hoge kosten en een volgens velen onlogische route van de baan.

Er werden ook plannen gemaakt voor een herstel via het oude tracé in combinatie met een derde spoor Hengelo-Kennispark voor het museumbedrijf en de mogelijke aanleg van de N18. Deze plannen stonden echter haaks op de belangen van grondeigenaren, pachters en bewoners in het voorgenomen uitbreidingstracé.

Spoorfietsen

Een ander deel bleef in gebruik om het raccordement van Akzo in Hengelo te kunnen gebruiken. Er was veel te doen over de schuine kruising met de fietssnelweg F35, doordat fietsers niet op het spoor rekenden en vielen. In 2016 werd dit deel als toeristisch spoor voor railfietsen in gebruik gesteld. De verbinding met het hoofdspoor werd verbroken en de overweg in de F35 werd opgeheven.

In februari 2016 maakte ProRail bekend de lijn te hebben verkocht aan het bedrijf Rail Pleasure en de gemeente Hengelo. Vanaf april 2016 kan er met draisines worden gefietst op het lijntje. Tussen de F35 en het FBK-stadion is een perron gerealiseerd, vanaf waar kan worden gestart. Vervolgens kan over het gehele traject worden gefietst. Het deel dat in februari 2014 is opgebroken is hersteld, er kan weer gefietst worden naar Twekkelo. Aan beide uiteinden zijn draaischijven gemaakt om de draisines te keren en de volgorde te veranderen.

Restanten

Van de spoorlijn zijn diverse restanten terug te vinden:

• Aan de Windmolenweg in Boekelo is het voormalige stationsgebouw van het gelijknamige station te vinden.
• Aan de Stationsstrat 3 in Haaksbergen staat voormalige stationsgebouw.
• Station Zelhem is te vinden aan Stationsplein 10.

• 
  Station Doetinchem in 2008. Links het toenmalige restant van de lijn naar Hengelo en Enschede. Rechts de lijn naar Winterswijk.
• 
  Station Zelhem

Zie ook

• Lijst van wachtposten aan de spoorlijn Doetinchem - Hengelo GOLS

Referenties

Bronnen, noten en/of referenties