Gebruiker:Chescargot/Schaken in de negentiende eeuw
Dit moet een portaal/algemene artikel voor de geschiedenis van het schaakspel tot begin 20e eeuw worden, toen de Nederlandse schaakkampioenschap officieel werd. De oorspronkelijke focus was de Nederlandse schaakwereld in de negentiende eeuw, welke echter niet zonder de bredere context beschouwd kan worden.
Het tijdperk van het moderne schaken, dat is het schaken volgens de regels zoals we vandaag kennen, begon in de negentiende eeuw. Het was een periode waarin het spel zich ontwikkelde van een dat door enkele intellectuelen gespeeld werd tot een erkende spelsport in de gemeenschap. Nederland liep hierbij achter maar maakte de achterstand in relatief korte tijd goed.
Legendes over de oorsprong bewerken
De historische oorsprong van het schaakspel is tot op heden in mist gehuld, en heeft derhalve tot diverse mythen geleid. Deze mythen beleefden in de negentiende eeuw hun hoogtijdagen. Dat blijkt met name uit de vele verenigingen die zoniet naar beroemde schakers danwel naar mythologische figuren vernoemd werden. Hoewel er geen enkele hint is van een historische oorsprong in de Griekse oudheid, worden Griekse goden als Palamedes en Pallas in verband gebracht met de uitvinding van het spel. Ook de sterveling Paris, degene die de mooie Helena schaakt en daarmee de Trojaanse oorlog veroorzaakt, wordt enkele malen als uitvinder genoemd.[1] Deze oorlog is derhalve het decor en gemeenschappelijke noemer van deze vertellingen uit de Griekse mythologie, vastgelegd door Homerus in zijn Ilias. Een curieuse uitzondering hierop is Palamedes die daar niet genoemd wordt ondanks dat hij een prominente rol speelt in vele andere vertellingen over het beleg van Troje.[2]
De bekendste onder de goden, binnen de schaakwereld, is echter Caïssa, de Godin van het schaken. Maar Caissa is een poetische bedenksel uit de Renaissance en maakt dus zowiezo geen enkele historische aanspraak op de uitvinding.
De historicus H.J.R. Murray heeft van de ontstaansgeschiedenis van het schaken in 1913 het standaardwerk A History of Chess geproduceerd, wat sindsdien als het definitieve werk over de geschiedenis van schaken wordt beschouwd. Uit deze publicatie blijkt dat de meest ondersteunde theorie de uitvinding van het schaakspel in India is. De legende van Sissa, een mythische brahmaan van aldaar, is mogelijk hierdoor de populairste mythe over de uitvinding van het schaakspel.
Ontwikkeling en verspreiding van het spel bewerken
The Chess Queen
Evolutie van het spel bewerken
De schaakstukken bewerken
Bronnen: learn and play online chess
De Koning bewerken
The King was the King right from the start. Neither has the King's movement changed. In variants such as Chinese Chess and others from South East Asia, the piece is a General.
In Shatranj, a variant bridging Chaturanga and western chess, there was no stalemate rule. If the King can't move and there is no other move, then even if he is not in check, it's said to be checkmate.
There is no castling in Shatranj. Taking all of your opponents pieces apart from the bare King is a win unless he can take your last piece apart from the King on the next move. That's a draw.
The Europeans introduced castling to make it possible to get the King safe in the new, speeded up version. They said that a King must be under attack to be in checkmate. If he was not the result would be a draw by stalemate. They also decided that a bare King was not defeated and had to be checkmated.
De Dame bewerken
Bron: Queen (chess) (incl bronnen die ik in boekenkast heb, mn Yalom en Murray)
The Queen changed probably more than any other piece in the game. In India in the 6th Century this piece was a male Advisor (Vizier), not a Queen. The King and the Vizier would watch the battle from a vantage point. They would send instructions to the troops in the field.
The Vizier was weak, able to move only one square diagonally in any direction. When the game moved to Europe this piece became a Queen as they were commonplace in just about every European country.
In the Middle Ages, the Europeans introduced a raft of rule changes to speed up the game. They enhanced the power of a number of pieces.
Due to the influence of Queen Isabella of Spain circa 1475, the Queen was empowered dramatically. Her movement was amended to what it is today, unlimited range on the ranks, files and diagonals making her the strongest piece in the game.
De dame is de grootste transformatie van alle schaakstukken in de schaakgeschiedenis ondergaan. Het begon als Vizier in de 6e eeuw in India en was in de volgende eeuwen als zodanig bekend in het Perzische rijk en de Arabische culturen. Het schaakspel werd door de Moren via Spanje aan Europa geïntroduceerd. Stukken als de olifant en de Vizier waren onbekende termen in de westerse wereld. Onbekende stukken kregen zodoende een naam waarmee men zich beter kon identificeren: De vizier werd zodoende de dame (koningin): dat was voor die tijd een zeer geschikte aanpassing omdat de Koningin toen in veel koninkrijken nadrukkelijk haar man de Koning terzijde stond in daad en advies. De Koning en Dame waren vaak een monarchale twee-eenheid en een toonbeeld van echtelijke management. Dit beeld werd ook gerepresenteerd door de pionnen die lange tijd niet tot dame mochten promoveren zolang de oorspronkelijk dame nog op het bord stond: het was ongepast te suggereren dat de koning een tweede vrouw tot zich zou nemen.
De dame op het bord had aanvankelijk weliswaar meer bewegingsvrijheid dan de koning (drie velden diagonaal), maar niet veel meer. De bewegingsvrijheid zoals ze die heeft in het moderne schaken werd pas in de 15e eeuw verkregen. Over het hoe en waarom de dame die macht kreeg zijn meerdere theorieën, echter zonder sluitend bewijs. De eerste theorie voor deze verandering is dat men naar manieren zocht om het spel te versnellen en zodoende de zwakste stukken op het bord meer bewegingsvrijheid te geven.[3] Een ander theorie is gebaseerd op het vermoeden dat de uitbreiding van de bewegingsvrijheid van de dame gepaard ging met de enorme macht die een vrouwelijke monarchen en dan met name Isabella van Castilië in die periode hebben verkregen.
Sinds de Perzische en Arabische periode in ca. 400 tot de 15e eeuw in Europa was het schaakspel een gezelschapsspel dat door man en vrouw gespeeld werd. Het was een spel dat een zekere standaard verschafte en waarbij de seksen op gelijke voorwaarden met elkander op het bord konden bestrijden. Het stond symbool voor intelligentie en romantiek, waarbij de vrouw niet voor de man onderdeed. Paradoxaal genoeg volgde op de toename van de vrouwelijke macht op het bord in de 15e eeuw de afname van vrouwelijke belangstelling voor het schaakspel. Dit was mogelijk het gevolg van dat met de toegenomen bewegingsvrijheid van de stukken van in het bijzonder de dame en de loper het spel sneller, agressiever en competitiever werd, iets wat de man beter op het lijf geschreven zou zijn (zie vrouwenschaak voor nadere toelichting).
Ook werd de rol van de vrouw vanaf de zestiende eeuw (paradoxaal genoeg was dat de renaissance respectievelijk de verlichting) ingeperkt tot (tijdrovende) taken in de huiselijke sfeer (zorg voor de kinderen, familieorganisatie, etc). Daarbij werd haar publieke verschijning meer en meer ongepast. De vrouw kreeg nu veel minder kans dan de man om het spel te beoefenen en zich daarin te bekwamen. Een factor dat bijdroeg aan de kloof tussen de seksen qua spelersaantallen en niveau dat sindsdien ontstond was dat het schaakspel zich met de toegenomen snelheid beter leende voor studie en analyse. Met de introductie van de boekdrukkunst ging het spelniveau van de oefenende mannen wereldwijd rap omhoog. Reeds in de zeventiende eeuw waren er schakers die het spel voor de kost speelden. Zulke spelers werden met name in de Café de la Régence gevonden.
Bronnen: Murray 1913, Scholten 1999, Yalom 2004. [4][5]
De Toren bewerken
Bron Rook (chess)
The term Rook is taken from the Persian word rukh which means chariot. In the ancient armies of India and later Persia, the chariots were used for their lightning speed on the battlefield.
In other places that later adopted chess, such as Russia, the chariot became a fast boat. It was always represented by something powerful and dynamic.
The Persian chariot resembled a small mobile castle due to the stonework on its sides. When chess came to Europe, the Europeans took this to be a castle or tower of some kind.
The Persian word rukh even sounded like rocca, the Italian word for fortress. The piece became a castle referred to in English as the Rook. The German word for it is Turm meaning Tower.
De Loper bewerken
Bron: Bishop (chess)
This piece originally began life as a symbol of the elephants in the Indian army. It's original movement was 2 squares diagonally in any direction. It was a piece of only moderate power.
It was only when the game was carried to Europe that it's fortunes began to improve. The Europeans were not as familiar with the elephant as the Indians so they needed to change the piece to something that people in Europe could relate to. The church was very powerful in Europe when these changes were going on. It's influence on political life in the Middle Ages was recognized when the piece became a Bishop.
The Europeans also wanted to speed the game up as they found it laboriously slow. The Bishop was one of a number of pieces to see it's powers increase, gaining unlimited range on the diagonals.
De olifant was een schaakstuk uit het Indiase resp Perzische spel, waar de Europeanen geen raad mee wisten. Zodoende ontstond de loper, synoniem voor 'koerier', waarnaar in Duitsland ook nog het koerierspel, een variant van het schaakspel, genoemd werd. Het was overigens in het koerierspel waar de loper het eerst de bewegingsvrijheid kreeg die de huidige lopers hebben.
In Engeland werd de olifant een Bischop en in Frankrijk werd het een nar, en in Italie de standaarddrager.
Het is curiositeit dat ongeacht de namen die het stuk kreeg in de verschillende talen, er meestal een geprononceerd symmetrisch gevorkte motief is te zien:
-
Olifant -
Loper / Bisschop
_Light_Blue_Backdrop.png){kind=icon}
Bischop
Nar
Standaarddrager
Het Paard bewerken
Bron: Knight (chess)
The Knights represented the cavalry on the chessboard. The distinctive move is unchanged since the piece was invented. The Knight like the cavalry doesn't charge directly at the enemy. As it moves in it veers to one side in an effort to outflank the opposing forces. This is where the Knight's movement comes from.
Some people say the Knight ended up with this move because the Knight starts between a Rook and a Bishop. It moves one square orthogonally like a Rook and continues one square diagonally like a Bishop.
Other people say that it's because all other conceivable movements were taken already. It was the only movement remaining. Along with it's ability to jump all blockades, with it's distinctive movement, it is pretty hard to imagine chess without the Knight. Maybe that's why it's movement was never changed. Don't mess with perfection.
De pion bewerken
Bron: Pawn (chess)
When the Indians developed chess they modeled it on their army. Each piece represented an arm of the military. The pawns were styled on the infantry on the front line. Not much changed as the Europeans saw them in a similar light.
The pawn represented a foot soldier or a common peasant. For this reason the pawns line up on the front line. It only marches forward, is used to hold the line and like cannon fodder is often sacrificed for a higher purpose. The Europeans quickened it by allowing 2 squares on the first move to speed up the game.
Maybe promotion represents the little guy's dream to a tee. Work hard, fight like a tiger, survive the odds and maybe you can move up in the world.
Bijzondere zetten bewerken
Betekenis van het spel (spel-kunst-wetenschap-wedstrijd) bewerken
Spel- en toernooiregels en etiquettes bewerken
Notatie
Omdat schaken aanvankelijk slechts een spelletje beschouwd werd, werden de zetten nauwelijks genoteerd. Het noteren van de zetten werd in Nederland door Verbeek gestimuleerd met als doel partijen te kunnen analyseren en publiceren voor een breder publiek. Het werd spoedig tevens een middel om de kas te vullen door notaties te verkopen.
Aanvankelijk werden notaties volgens het Amerikaanse systeem gedaan. Het algebraische notatie werd in Nederland in ... geintroduceerd. In sommige andere landen is veel langer aan het oude noteren vastgehouden...
Eerste zet en kleur ("wit begint zwart wint?")
Tot (jaar) was er geen standaard voor welke kleur mocht beginnen en werd dat bij elke partij via overeenstemming bepaald. Er was destijds de irrationele overtuiging dat ongeacht met welke kleur de eerste zet gedaan zou worden, zwart in het voordeel was. De gewoonte is er derhalve ingekropen dat als op voorhand een duidelijke krachtsverschil tussen twee partijen bekend was, dat de zwakste partij de zwarte stukken kreeg.
Klokgebruik
Partijen konden eindeloos duren, aangezien er geen tijdsrestricties waren. Vaak werden partijen onbeslist afgebroken vanwege het late uur, of onderbroken voor een lunch of om de volgende dag verder te spelen. De eerste klok werd ... gebruikt.Wedstrijd-, en toernooi formaten.
Aanvankelijk sprak men alleen van partijen. Een 'match' was de voorloper van de toernooi, en werd ookwel 'wedstrijd' genoemd. Voor het eindresultaat van de match werden alleen de winstpartijen geteld. Remises telden niet mee.
De eerste systematisch georganiseerde meerkamp in Nederland was in 1851 in een toernooi georganiseerd door Philidor.
"Schaak" en "Dame"
Het was etiquette dat wanneer een zet koning in het schaak zette, deze schaak uitgesproken werd. Dit geldt ook voor de waardevolle Dame. Later zijn deze gewoontes afgeschaft, omdat een schaak per definitie direct opgeheven moest worden en anders het spel niet legaal zou zijn. Wat de dame betreft wordt nu geacht dat spelers simpelweg opletten. In informele vriendschappelijke partijen wordt desondanks nog vaak naar beide etiquettes teruggegrepen.
Schaken met handicap
Schaken met handicap is het schaken waarbij een partij met een of meerdere stukken in minderheid speelt en/of een of meer zetten voorsprong geeft. Dit werd meestal gedaan als op voorhand duidelijk was dat een speler beduidend sterker was dan zijn tegenstander, zodat de handicap een gelijkwaardige strijd zou geven. Normaal gesproken zou de sterkere speler de handicap krijgen. Echter, er waren enkelen die juist het tegenovergestelde dachten: In 1821 speelde Dechapelles tegen William Lewis met handicap en won Dechappelles. Murray (1913) claimde dat William Lewis zeker gewonnen had als op gelijkwaardige termen gespeeld zou zijn geweest, omdat dan Lewis' vermeende superieure kennis van de openingtheorie tot uiting gekomen zou zijn.
Correspondentie en consultatieschaak
Roken
Het fenomeen van roken was destijds nog geen issue dus de rokers konden ongestoord een sigaar opsteken tijdens een partijtje schaak.
Schaaktheorie bewerken
Denkwijze toen en nu: zie ook Betekenis van het spel
Focus op opening structuren
Van het oude naar moderne schaak / van romantisch naar positioneel schaken
Romantische schaak, positioneel schaak, oude vs moderne schaak, openingstheorieen, Philidor's leer, Steinitz' leer, Engelse (Lewis) school, Italiaanse school.
Spelvarianten bewerken
Problemen/composities/puzzels
- Gewone problemen
- Fantasieschaak
Schaak960/Fischer random/random/Shuffleschaak
Vierpersonenschaak
Zie ook Varianten van het schaakspel
Schakers, plaatsen, evenementen, tijdschriften tot 1900 bewerken
Duitsland bewerken
Aaron Alexandre; Johann Baptist Allgaier; Adolf Anderssen; Tassilo von der Lasa; Bernhard Horwitz; Louis Paulsen; Berthold Suhle; Daniel Harrwitz; Philipp Hirschfeld; Gustav Neumann (link naar kladblok); Max Lange; Berthold Lasker; Siegbert Tarrasch; Curt von Bardeleben; Emanuel Lasker; Paul Lipke; Wilhelm Hanstein; Ludwig Bledow; Jean Dufresne
Tijdschriften bewerken
Deutsche Schachzeitung, Schachzeitung, Magdeburger Schachzeitung, onntags-Blatt für Schach-Freunde, Neue Berliner Schachzeitung.
Engeland bewerken
Henry Atkins; Henry Bird; Joseph Blackburne; Henry Buckle; Amos Burn; John Cochrane; H.W.B. Gifford; Hugh Alexander Kennedy; William Lewis; George MacDonnell; Henry Augustus Loveday (1813-1848); James Mason; Alexander McDonnell; John Owen; William Potter; Sarratt; Howard Staunton; Cecil de Vere; George Walker; William Wayte
Evenementen bewerken
London 1851, eerste Internationale schaaktoernooi
Tijdschriften bewerken
Philidorian, The Chess Player's Chronicle,het eerste Engelstalige schaaktijdschrift ooit uitgegeven. The Chess Player's Magazine
Beroemdheden
Frankrijk bewerken
Hyacinthe Boncourt; Louis de la Bourdonnais; Jacques Chamouillet; Alexandre Deschapelles; Alphonse Goetz; des Guis; Jacques Mouret; Adolphe Laroche; François Philidor; Pierre de Saint-Amant; Wilhelm Schlumberger, C.A. Sequin; Philipp Stamma; Elias Stein
Plaatsen bewerken
Café de la Régence, Parijs
Tijdschriften bewerken
Le Palamède (1836-1839, 1842-1847), het eerste schaaktijdschrift ooit uitgegegeven. La Régence, La Stratégie
Beroemdheden bewerken
Voltaire, Jean Jaques Rousseau, Napoleon Bonaparte | In te voegen tekst aldaar
Schilderijen bewerken
De schaakpartij (1843), Schakers
Hongarije bewerken
Geza Maroczy; Rudolf Charousek; Jozsef Szen; Johan Löwenthal; Isodor Gunsberg; Gyula Makovetz
Italie bewerken
Serafino Dubois, Lolli, Ventura
Nederland bewerken
Schakers bewerken
Levi Benima; D. Bleijkmans; B.W. Blijdenstijn; L.J.Bodding; Helvetius van den Bergh (link naar mijn kladblok/reservepagina); Ansel Polak Daniels; Gustav Dufresne; Charles Dupré; Arnold van Foreest; Dirk van Foreest; François Hancock; Jan Heemskerk; F.G. Heijmans; Gen. Maj. Jan Hulst; F. van Hogendorp; P.W. van de Kamer; W. Kamphuizen; H.Kloos; (C.F. Kraepelien); Maarten van 't Kruijs; Adrianus Lelie; Norman Willem Van Lennep; Anthonius van der Linde; Rudolf Loman; (J.N. Lund); J.F. Malta; Uden Masman; W.Meiners; Christiaan Messemaker; G.Mohr; Naret Oliphant; A.G. Olland; Joost Pinedo, jr.; A.W. van Roggen; F.D.Sneltjes; Elias Stein, B. Spoelstra; G.M. Stolte; Jan Diderik Tresling; J.J. Veraart; Willem Verbeek (link naar mijn kladblok/reservepagina); Julius de Vogel; Thomas Werndly; Van Zuylen van Nyevelt
Tijdschriften bewerken
De Nederlandsche Palamedes (1847, één nummer uitgegeven), Sissa (1847-1874), de primaire bron bij uitstek over het schaken in het negentiende eeuwse Nederland; De Schaakwereld (1875); Morphy (1885-1887), Tijdschrift van den Nederlandschen Schaakbond (1893-inclusief enkele naamsveranderingen tot heden bestaand)
Noord Amerika bewerken
Paul Morphy; George Mackenzie; Henry Hosmer; Harry Pillsbury; Jackson Showalter; Henry Atkins; Salomon Lipschutz; Walter Lovegrove
Beroemdheden: Benjamin Franklin
Oostenrijk bewerken
Wilhelm Steinitz; Ignatz Kolisch; Miks Weiss; Johann Bauer; Carl Schlechter; Berthold English
Polen bewerken
Szymon Winawer; Samuel Rosenthal; Johann Zukertort; Dawid Janowsky
Portugal bewerken
Damiano
Rusland bewerken
Alexander Petrov; Lionel Kieseritzky; Sergey Urusov; Mikhail Chigorin.
Spanje bewerken
Gioachino Greco; Ruy Lopes, Lucena
Turkije bewerken
(Geen bekende schakers van tot 1900)
Beroemdheden: Atatürk | In te voegen tekst aldaar
Diversen bewerken
Geschiedenis van het schaken in Nederland tot 1900 bewerken
De beleving van het schaakspel door de 19e-eeuwse schaker bewerken
Zie Scholten 10.5 (pp438-)
Voeg ook toe: de ontwikkeling van de infrastructuur
Romanticisme
Eerste toernooien.
Ontstaan en ontwikkeling van de Nederlandse schaakbond. Het verhaal van de bondsorgaan.
De vrouw in de schaakwereld
Nederlandse schaakverenigingen opgericht voor 1900 bewerken
De sportverenigingscultuur in Nederland is begonnen in de schaakwereld.[6] De oudstbekende schaakgevereniging is de reeds langgeleden teloorgegane Haagsche Schaakgenootschap (1803-1808), maar er is tenminste een oudere schaakvereniging die reeds in 1798 was opgericht. Deze was vermoedelijk ook in Den Haag, maar er is verder niet meer bekend dan dat deze zich het 'revolutionaire' doel had gesteld de benaming van schaakstukken te veranderen.[7]
Tijdens het onstaan van het schaakverenigingsleven in de negentiende eeuw was het een komen en gaan van schaakverenigingen. Slechts enkele verenigingen, al dan geen fusies, naamsveranderingen, teloorgangen en heroprichtigen ondergaande, hebben de huidige tijd gehaald. Onderstaande een (niet uitputtende) lijst van deze verenigingen. Het zijn schaakverenigingen op Nederlandse bodem die voor 1900 zijn opgericht en/of die heden bestaan met historische wortels die reiken tot (diep) in de negentiende eeuw:
| Plaats | Vereniging | Jaren | Opmerking |
|---|---|---|---|
| Amsterdam | Amsterdamsche Schaakclub | 1886-1968 | |
| Amsterdam | Philidor | 1842-1856 | |
| Amsterdam | Le Bourdonnais | 1856-1878 | |
| Amstelveen | Schaak- en damclub Zukertort Amstelveen | 1884- | |
| Leiden | Leidsch Schaakgenootschap | ||
| Leiden | Schaakgezelschap Palamedes | 1846-1946 | Eerste schaakvereniging in Leiden, in zijn laatste levensjaar de oudste van Nederland. |
| Rotterdam | Nieuwe Rotterdamsche Schaakvereniging (NRSV) | ||
| Amersfoort | Schaakgenootschap Amersfoort | 1893- | |
| Delft | Delftsche Schaakclub | ||
| Delft | D.S.S.B.C. "Paris" | ||
| Hilversum | Hilversumsch Schaakgenootschap | 1887- | Op twee na oudste schaakvereniging van nederland dat heden nog actief is |
| Utrecht | Schaakclub Utrecht | 1886-2016 | |
| Bolsward | Westergoo | ||
| Deventer | Pallas | ||
| Wijk bij Duurstede | Sissa | ||
| Nijmegen | Strijdt met Beleid (SMB) | ||
| Groningen | Staunton | ||
| Vlissingen | Schaakclub Vlissingen | ||
| Sneek | Schaakclub Sneek | ||
| Groningen | Ludendo Studemus | 1863- | Laatst heropgericht in 1919. |
| Leiden | Morphy | ||
| Kampen | Oefening en Ontspanning | ||
| Winschoten | Schaakclub Van der Linde | 1874- | Laatst heropgericht in 1929. |
| Leeuwarden | Koninklijke Schaakclub Philidor 1847 | ||
| Amsterdam | Vereenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap (VAS) | ||
| Gouda | Messemaker 1847 | ||
| Doesburg | Doesborghsche Schaakgenootschap | 1873 | Op een na oudste schaakvereniging van nederland dat heden nog actief is |
| Den Haag | Discendo Discimus | 1852- | Oudste schaakvereniging van nederland dat heden nog actief is |
| Den Haag | Haagsche Schaakgenootschap | 1803-1808 | Oudstbekende schaakvereniging van Nederland |
Hoewel deze verenigingen in de meeste gevallen inderdaad kunnen bogen op een lange en rijke geschiedenis, zijn claims van "oudste schaakvereniging van Nederland" of "een van de oudste schaakverenigingen van Nederland" in de meeste gevallen gebaseerd op precies deze historische lijnen, maar ontbreekt de continuiteit. Zich baserend op de continuiteit van de verenigingsnaam en statuten vanaf de datum van eerste oprichting, geeft Scholten in zijn gedegen onderzoek van 1999 kortsluiting over welke huidige verenigingen werkelijk tot de oudste van Nederland gerekend kunnen worden.
Scholten had daarbij op de derde plek Schaakclub Utrecht, die opgericht was op 5 oktober 1886. Deze vereniging was echter in 2016 gefuseerd met Schaakclub Oud Zuylen. De nieuwe vereniging, Oud Zuylen Utrecht, kan welliswaar bogen op een lange historie, maar valt dus niet in de categorie van oudste verenigingen van Nederland. Aangepast naar de situatie anno 2021 is de lijst van onbetwiste oudste nog actieve schaakverenigingen van Nederland als volgt:[8]
- Discendo Discimus, Den Haag: 29 december 1852.
- Doesborghsche Schaakgenootschap, Doesburg: 11 mei 1873.
- Hilversumsch Schaakgenootschap, Hilversum: 28 september 1887.
Nederlandse schaakevenementen voor 1900 bewerken
Massakampen
Eerste schaaktoernooi (1851), georganiseerd door Philidor (Amsterdam)
Eerste nationale schaaktoernooi (1858)
Landelijk toernooi georganiseerd door Amsterdamsch Schaakgenootschap (1870) [9]
Officieuse Nederlandse kampioenschap 1873-1908,
Nederlandse schaakliteratuur van voor 1900 bewerken
Van Zuylen van Nyevelt: La Supériorité aux échecs (1792)
Stein:
Verbeek:
Van der Linde:
Bronnen
|