Fraai haarmos

Fraai haarmos (Polytrichum formosum) is soort uit het geslacht haarmos (Polytrichum). Het is een algemene bosbewonende soort die over het volledige Holarctisch gebied voorkomt, zowel in naald- als in loofbossen.

Fraai haarmos
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (planten) Stam: Bryophyta (mossen) Klasse: Polytrichopsida Orde: Polytrichales Familie: Polytrichaceae (haarmosfamilie) Geslacht: Polytrichum (haarmos)
Soort
Polytrichum formosum Hedw. (1801)
Fraai haarmos, habitus
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Fraai haarmos op Wikispecies
Portaal    Biologie

Etymologie en naamgeving

• Synoniem: Polytrichastrum formosum (Hedwig) G. L. Smith (1971)

De botanische naam Polytrichum is een samenstelling van Oudgrieks πολύς, polus, (veel), en θρίξ, thrix (haar), naar het dicht behaarde sporogoon.

De soortaanduiding formosus komt uit het Latijn en betekent 'mooi'.

Determinatie

detail sporogoon met huikje

Fraai haarmos is een zodevormende plant met tot 15 cm lange, rechtopstaande, meestal onvertakte stengels. De stengelblaadjes zijn 9–12 mm lang, lijnlancetvormig, donkergroen, aan de basis lichter gekleurd en schedevormend. In het bovenste deel van het blad vult de bladnerf bijna het hele blad. De bladschijf is aan de bovenzijde bedekt met overlappende lamellen en daardoor ondoorzichtig. De bladrand is 2–6 cellen breed en scherp gezaagd. Bij vochtig weer staan de blaadjes alzijdig afstaand, bij droogte plooien ze zich opwaarts rond de stengel.

De mannelijke planten ontwikkelen een stervormig perigonium.

De sporofyt bestaat uit een sporenkapsel of sporogoon op een 4–8 cm lange kapselsteel. De sporogonen zijn blok- of tonvormig, met vijf overlangse ribben, en gaan bij rijpheid knikken. Anders dan bij gewoon haarmos (P. commune) is er op de overgang tussen steel en sporenkapsel geen afgescheiden schijfje te zien. Jonge sporenkapsels worden bedekt door een puntig, geel-bruin behaard huikje.

Onderverdeling

Zeer zelden komen exemplaren van het fraai haarmos met vertakte stengels voor. Deze worden als een aparte vorm beschouwd: P. formosum forma fastigiatum.

Ecologie

Fraai haarmos groeit voornamelijk op beschaduwde plaatsen op zwak zure, zandige of lemige, voedselarme bodems van naald- en loofbossen, waar het kleine zoden tot uitgestrekte, bultige tapijten vormt en daarbij niet alleen de bodem maar ook stronken en stenen bedekken. Het komt ook voor in de heide.

Verspreiding

Fraai haarmos is algemeen voorkomend en verspreid over alle gematigde en koude streken van het Holarctisch gebied (Europa, Noord-Afrika, noordelijk Azië en Noord-Amerika).

Foto's

• 
  Blad
• 
  Bladvoet
• 
  Bladrand
• 
  Bladdoosnede
• 
  Stengeldoorsnede
• 
  Sporenkapsel
• 
  Sporenkapsel
• 
  Sporenkapsel
• 
  Peristoomtanden
• 
  Peristoomtanden
• 
  Sporen

Soorten van het geslacht Polytrichum (Haarmossen)

... · P. alpinum (Berghaarmos) · P. commune (Gewoon haarmos) · P. commune for. fastigiatum (Gewoon haarmos vertakt) · P. commune var. humile (Doorgroeid haarmos) · P. commune var. perigoniale (Gedeukt haarmos) · P. formosum (Fraai haarmos) · P. formosum for. fastigiatum (Fraai haarmos vertakt) · P. juniperinum (Echt zandhaarmos) · P. juniperinum var. affine (Veenhaarmos) · P. longisetum (Gerand haarmos) · P. piliferum (Ruig haarmos) · P. uliginosum (Bulthaarmos) · ...