Declinatie (Latijn)
declinaties van zelfstandige naamwoorden in het Latijn
Het Latijn maakt gebruik van suffixen om de declinatie aan te geven. Voor het zelfstandig naamwoord zijn er in het Latijn vijf declinaties, namelijk:
- A-groep (1): stamklinker van deze woorden is een a (rosa); woorden die bij deze groep horen, hebben een genitivus enkelvoud op -ae.
- O-groep (2): stamklinker van deze woorden is een u (dominus, bellum), de o-groep door de o in de dat. en abl. ev.; woorden van deze groep hebben een genitivus enkelvoud op -i.
- MK-groep (3): de stam van deze woorden eindigt op een medeklinker (pater, stam: patr-); woorden van deze groep hebben een genitivus enkelvoud op -is.
- U-groep (4): stamklinker van deze woorden is een u (portus), niet te verwarren met declinatie 2; woorden die tot deze groep behoren, hebben een genitivus enkelvoud op -us.
- E-groep (5): stamklinker van deze woorden is een e (res); woorden die bij deze groep horen, hebben een genitivus enkelvoud op -ei.
De declinatie van een woord bepaalt niet het geslacht van het woord. Wel zijn er bepaalde regelmatigheden:
- A-groep (1): de meeste woorden zijn vrouwelijk, met een aantal uitzonderingen, zoals: agricola = 'boer', en namen als Catilina. Er zijn geen onzijdige woorden in deze groep.
- O-groep (2): woorden met een nominativus op -um zijn onzijdig, woorden die op -us of -er eindigen zijn meestal mannelijk, met een aantal uitzondering, zoals quercus = 'eik', en andere namen voor bomen.
- MK-groep (3): woorden in deze groep kunnen zowel mannelijk als vrouwelijk als onzijdig zijn. Woorden die in de nominativus meervoud op -a eindigen zijn onzijdig, woorden die in de nominativus enkelvoud op -or, -os of -er eindigen zijn mannelijk.
- U-groep (4): woorden met een nominativus op -u zijn onzijdig (er zijn nauwelijks onzijdige woorden), de rest is meestal mannelijk, een uitzondering is bijvoorbeeld: manus = hand. Domus gaat gedeeltelijk volgens de 2e declinatie. (zie tabel hieronder)
- E-groep (5): de meeste woorden zijn vrouwelijk. Dies kan mannelijk of vrouwelijk zijn. Er zijn geen onzijdige woorden in deze groep.
Tabel met de verbuigingen van zelfstandige naamwoorden
bewerken| zelfstandige naamwoorden | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eerste declinatie | Tweede declinatie | Derde declinatie | Vierde declinatie | Vijfde declinatie | ||||||
| vrl. -a | mnl. -us | mnl. -er | onzijdig -um | mannelijk | vrouwelijk | onzijdig | mnl. | onzijdig -u | vrl. | |
| enkelvoud | ||||||||||
| nominativus | serva | servus | puer | bellum | pater | mater | nomen | lacus | cornu | res |
| genitivus | servae | servi | pueri | belli | patris | matris | nominis | lacus | cornus | rei |
| dativus | servae | servo | puero | bello | patri | matri | nomini | lacui | cornui | rei |
| accusativus | servam | servum | puerum | bellum | patrem | matrem | nomen | lacum | cornu | rem |
| ablativus | serva | servo | puero | bello | patre | matre | nomine | lacu | cornu | re |
| vocativus | serva | serve | puer | bellum | pater | mater | nomen | lacus | cornu | res |
| meervoud | ||||||||||
| nominativus | servae | servi | pueri | bella | patres | matres | nomina | lacus | cornua | res |
| genitivus | servarum | servorum | puerorum | bellorum | patrum | matrum | nominum | lacuum | cornuum | rerum |
| dativus | servis | servis | pueris | bellis | patribus | matribus | nominibus | lacibus | cornibus | rebus |
| accusativus | servas | servos | pueros | bella | patres | matres | nomina | lacus | cornua | res |
| ablativus | servis | servis | pueris | bellis | patribus | matribus | nominibus | lacibus | cornibus | rebus |
| vertaling | ||||||||||
| (de) slavin | (de) slaaf | (de) jongen | (de) oorlog | (de) vader | (de) moeder | (de) naam | (het) meer | (de) hoorn | (het) ding | |
| Enkelvoud | Meervoud | |
|---|---|---|
| nominativus | domus | domus |
| genitivus | domus | domorum |
| dativus | domui | domibus |
| accusativus | domum | domos |
| ablativus | domo | domibus |
Verder komt ook nog de vorm domi = 'thuis' voor.