Wikipedia

Canon van Nederland

canon met 50 hoogtepunten uit de geschiedenis van Nederland
(Doorverwezen vanaf Canon van de geschiedenis)

De Canon van Nederland is een lijst van vijftig thema's ("vensters" genoemd) die chronologisch een samenvatting geeft van de geschiedenis van Nederland. De Canon werd in 2006 samengesteld in opdracht van de Nederlandse staat, ten behoeve van het geschiedenisonderwijs. In 2020 werd een vernieuwde versie gepresenteerd, waarbij een aantal vensters is gewijzigd.[1] Sinds 2017 is in het Nederlands Openluchtmuseum de overzichtspresentatie van de Canon te zien.

Doel

bewerken

De canon van Nederland werd opgesteld door de commissie-Van Oostrom en werd op 16 oktober 2006 door de commissie aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kabinet-Balkenende III, Maria van der Hoeven, aangeboden.

Het kabinet-Balkenende IV stemde begin oktober 2008 in met het instellen van deze zogeheten Canon van Nederland in het onderwijs per 1 augustus 2009. Het ontwerpbesluit werd voor advies aan de Raad van State gezonden. De canon bestaat uit de vijftig door de commissie geselecteerde "vensters" die samen een overzicht zouden bieden van "wat iedereen in elk geval zou moeten weten van de geschiedenis en cultuur van Nederland". De canon zou mede richting moeten geven aan het onderwijs in geschiedenis (en andere vakdomeinen) in het basisonderwijs en de eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs. Nederlandse scholen zijn niet verplicht zich aan de canon te houden in verband met de vrijheid van onderwijs.

De 10 tijdvakken van de commissie-De Rooy

bewerken

Dikwijls wordt in zowel het basisonderwijs als voortgezet onderwijs in het Europese deel van Nederland samen met de canon een indeling in tien tijdvakken als leidraad gehanteerd:

Tijd van Periode Jaartal
jagers en boeren prehistorie tot 3000 v.Chr.
Grieken en Romeinen oudheid 3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.
monniken en ridders vroege middeleeuwen 500 tot 1000
steden en staten hoge en late middeleeuwen 1000 tot 1500
ontdekkers en hervormers renaissance/reformatie/ontdekkingsreizen 1450 tot 1600
regenten en vorsten Gouden Eeuw 1600 tot 1700
pruiken en revoluties verlichting 1700 tot 1800
burgers en stoommachines industrialisatie 1800 tot 1900
de wereldoorlogen eerste helft 20e eeuw 1900 tot 1950
televisie en computer tweede helft 20e eeuw 1950 tot heden

De namen van de tijdvakken zijn zo gekozen dat iedere gebeurtenis uit de Nederlandse geschiedenis hiermee te typeren is. Bij ieder tijdvak worden enkele kenmerkende aspecten gegeven. Zie voor meer informatie over dit onderwerp geschiedenisonderwijs.

De 14 hoofdlijnen (2006)

bewerken

De 50 onderwerpen/thema's (2006)

bewerken
thema tijdvak omschrijving
1 Hunebedden ca. 3000 v.Chr Vroege landbouwers
2 De Romeinse Limes 47 - ca. 400 Op de grens van de Romeinse wereld
3 Willibrord 658 - 739 Verbreiding van het Christendom
4 Karel de Grote 742 - 814 Keizer van het avondland
5 Hebban olla vogala ca. 1100 Het Nederlands op schrift
6 Floris V 1254 - 1296 Een Hollandse graaf en ontevreden edelen
7 De Hanze 1356 - ca. 1450 Handelssteden in de Lage Landen
8 Erasmus 1466 (?) - 1536 Een internationaal humanist
9 Keizer Karel V 1500 - 1558 De Nederlanden als bestuurlijke eenheid
10 De Beeldenstorm 1566 Godsdienststrijd
11 Willem van Oranje 1533 - 1584 Van rebelse edelman tot 'vader des vaderlands'
12 De Republiek 1588 - 1795 Een staatkundig unicum
13 De Verenigde Oost-Indische Compagnie 1602 - 1799 Overzeese expansie
14 De Beemster 1612 Nederland en het water
15 De Grachtengordel 1613 - 1662 Stadsuitbreidingen in de zeventiende eeuw
16 Hugo de Groot 1583 - 1645 Pionier van het moderne volkenrecht
17 De Statenbijbel 1637 Het boek der boeken
18 Rembrandt 1606 - 1669 De grote schilders
19 De Atlas Maior van Blaeu 1662 De wereld in kaart
20 Michiel de Ruyter 1607 - 1676 Zeehelden en de brede armslag van de Republiek
21 Christiaan Huygens 1629 - 1695 Wetenschap in de Gouden Eeuw
22 Spinoza 1632 - 1677 Op zoek naar de waarheid
23 Slavernij ca. 1637 - 1863 Mensenhandel en gedwongen arbeid in de Nieuwe Wereld
24 Buitenhuizen 17e en 18e eeuw Rijk wonen buiten de stad
25 Eise Eisinga 1744 - 1828 De Verlichting in Nederland
26 De Patriotten 1780 - 1795 Crisis in de Republiek
27 Napoleon Bonaparte 1769 - 1821 De Franse tijd
28 Koning Willem I 1772 - 1843 Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
29 De eerste spoorlijn 1839 De versnelling
30 De Grondwet 1848 De belangrijkste wet van een staat
31 Max Havelaar 1860 Aanklacht tegen wantoestanden in Indië
32 Verzet tegen kinderarbeid 19e eeuw De werkplaats uit, de school in
33 Vincent van Gogh 1853 - 1890 De moderne kunstenaar
34 Aletta Jacobs 1854 - 1929 Vrouwenemancipatie
35 De Eerste Wereldoorlog 1914 - 1918 Oorlog en neutraliteit
36 De Stijl 1917 - 1931 Revolutie in vormgeving
37 De crisisjaren 1929 - 1940 Samenleving in depressie
38 De Tweede Wereldoorlog 1940 - 1945 Bezetting en bevrijding
39 Anne Frank 1929 - 1945 Jodenvervolging
40 Indonesië 1945 - 1949 Een kolonie vecht zich vrij
41 Willem Drees 1886-1988 De verzorgingsstaat
42 De Watersnood van 1953 1 februari 1953 De dreiging van het water
43 De televisie vanaf 1948 De doorbraak van een massamedium
44 Haven van Rotterdam vanaf ca. 1880 Poort naar de wereld
45 Annie M.G. Schmidt 1911 - 1995 Tegendraads in een burgerlijk land
46 Suriname en de Nederlandse Antillen vanaf 1945 Dekolonisatie van de West
47 Srebrenica 1995 De dilemma's van vredeshandhaving
48 Veelkleurig Nederland vanaf 1945 De multiculturele maatschappij
49 De gasbel 1959 - 2030 (?) Een eindige schat
50 Europa vanaf 1945 Nederlanders en Europeanen

Leden commissie

bewerken
 
Canon van Nederland

De canon in het Nederlands Openluchtmuseum

bewerken

Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem opende in 2017 een tentoonstelling aan de hand van de Canon van Nederland. Stap voor stap wordt de geschiedenis van het dagelijks leven met de grote gebeurtenissen uit het verleden verbonden.[2] De laatste zaal bevat een wand van 18 bij 3 meter waarop alle 50 thema's afsluitend zichtbaar zijn gemaakt.

Terugblikken

bewerken

Terugblikken is een serie kinderboeken. Over elk venster van de Canon van Nederland is een boek geschreven.

Kritiek

bewerken

In de eerste versie van de Canon stond de Boekdrukkunst (tijdvak ca.1450, 'Revolutie in reproductie') op plaats 8. Omdat er kritiek kwam dat de wereldwijd relevante Nederlandse bijdrage in de natuurwetenschappen[3] geen plek in deze eerste versie had gekregen, is bij de presentatie van de vernieuwde versie op 3 juli 2007 in de Ridderzaal de boekdrukkunst vervangen door Christiaan Huygens.[4] Die werd als nummer 21 aan de lijst toegevoegd. Desondanks bleef de mening in de natuurwetenschappen dat hun vakgebied nog steeds 'stiefmoederlijk' vertegenwoordigd was in de Canon. Dat is aanleiding geweest voor een commissie onder leiding van Robbert Dijkgraaf om in 2007 de Bètacanon samen te stellen.[5]

In 2018 ontstond er discussie in de politiek over de samenstelling van de Canon. Onder meer D66 vond de Canon te weinig divers is en vond dat deze te veel bestond uit mannen.

Vernieuwde Canon in 2020

bewerken
 
Canon van Nederland

Op 22 juni 2020 presenteerde de commissie Herijking Canon van Nederland de vernieuwde Canon.[1]

Er zijn tien nieuwe vensters bijgekomen, vier vensters zijn gewijzigd en er zijn tien vensters verdwenen. Dit is gebeurd op basis van een rapport van een commissie onder leiding van prof. dr. James Kennedy, die in 2019 / 2020 de eerste Canon uit 2006 heeft herzien. Sinds de start van de eerste Canon in 2006 is er veertien jaar geschiedenis, maatschappelijke ontwikkelingen en wetenschappelijke kennis bijgekomen. De slingerlijn met vijftig vensters is gebleven, zij zijn verbonden door zeven thematische hoofdlijnen.[6] De wijzigingen waren niet allemaal onomstreden, zo plaatsten diverse historici kanttekeningen, onder meer omdat ze de wijzigingen te geforceerd vonden.[7][8]

Nieuwe vensters

bewerken

Trijntje, Jeroen Bosch, Maria van Bourgondië, Johan van Oldenbarnevelt, Sara Burgerhart, Anton de Kom, Marga Klompé, De gastarbeiders, Kolen en gas, en Het Oranjegevoel.[9]

Gewijzigde vensters

bewerken

De naam is gewijzigd, het icoon is ongewijzigd: Beeldenstorm –> De Opstand, De VOC –> VOC en WIC, Verzet tegen Kinderarbeid –> Het Kinderwetje van Van Houten, Suriname en Nederlandse Antillen –> Het Caribisch gebied.[9]

Vervallen vensters

bewerken

In de vernieuwde canon zijn er tien vensters uit de eerdere versie vervallen: Floris V, Karel V, De Republiek, Grachtengordel, Buitenhuizen, De Stijl, Crisisjaren, Willem Drees, Veelkleurig Nederland en De gasbel. Zij zijn nog wel te raadplegen op een aparte pagina.[10]

De 7 hoofdlijnen (2020)

bewerken
Hoofdlijn Typering
Nederland Waterland Leven in een kwetsbare delta
zingeving en levensbeschouwing Wat geeft betekenis ?
taal, kunst en cultuur Woord en beeld verbinden
kennis, wetenschap en innovatie Wat weten wij ?
sociale (on)gelijkheid Wie telt er mee ?
politiek en samenleving Wie bestuurt er?
wereldeconomie Knooppunt van verbindingen

De 50 onderwerpen/thema's (2020)

bewerken
thema tijdvak omschrijving
1 Trijntje ca. 5500 v.Chr Oudste menselijke skelet in Nederland
2 Hunebedden ca. 3000 v.Chr Vroege landbouwers
3 De Romeinse Limes 47 - ca. 400 Op de grens van de Romeinse wereld
4 Willibrord 658 - 739 Verbreiding van het christendom
5 Karel de Grote 742 - 814 Keizer van het avondland
6 Hebban olla vogala ca. 1075 Het Nederlands op schrift
7 Hanze 1356 - ca. 1450 Handelssteden in de Lage Landen
8 Jeroen Bosch ca. 1450 - 1516 Zuid-Nederlands kunstschilder
9 Maria van Bourgondië 1457 - 1482 Vorstin van de Nederlanden
10 Erasmus 1466 (?) - 1536 Een internationaal humanist
11 De Opstand 1568 - 1648 Strijd van het opstandige deel van de Nederlandse gewesten tegen hun landsheer
12 Willem van Oranje 1533 - 1584 Van rebelse edelman tot 'vader des vaderlands'
13 Johan van Oldenbarnevelt 1547 - 1619 Raadpensionaris van de Staten van Holland
14 De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en West-Indische Compagnie (WIC) 1602 - 1800, resp. 1621 - 1792 Handelsondernemingen met een monopolie op de overzeese handel tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Oost-Indië, resp. West-Indië
15 De Beemster 1612 Nederland en het water
16 Hugo de Groot 1583 - 1645 Pionier van het moderne volkenrecht
17 De Statenbijbel 1637 Het boek der boeken
18 Rembrandt 1606 - 1669 De grote schilders
19 De Atlas Maior van Blaeu 1662 De wereld in kaart
20 Michiel de Ruyter 1607 - 1676 Zeehelden en de brede armslag van de Republiek
21 Christiaan Huygens 1629 - 1695 Wetenschap in de Gouden Eeuw
22 Spinoza 1632 - 1677 Op zoek naar de waarheid
23 Slavernij ca. 1637 - 1863 Mensenhandel en gedwongen arbeid in de Nieuwe Wereld
24 Eise Eisinga 1744 - 1828 De Verlichting in Nederland
25 Sara Burgerhart 1782 Eerste Nederlandse roman
26 De Patriotten 1780 - 1795 Crisis in de Republiek
27 Napoleon Bonaparte 1769 - 1821 De Franse tijd
28 Koning Willem I 1772 - 1843 Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
29 De eerste spoorlijn 1839 De versnelling
30 De Grondwet 1848 De belangrijkste wet van een staat
31 Max Havelaar 1860 Aanklacht tegen wantoestanden in Indië
32 Het Kinderwetje van Van Houten 1874 De werkplaats uit, de school in
33 Vincent van Gogh 1853 - 1890 De moderne kunstenaar
34 Aletta Jacobs 1854 - 1929 Vrouwenemancipatie
35 De Eerste Wereldoorlog 1914 - 1918 Oorlog en neutraliteit
36 Anton de Kom 1898 - 1945 Surinaams anti-koloniale schrijver, nationalist en verzetsstrijder
37 De Tweede Wereldoorlog 1940 - 1945 Bezetting en bevrijding
38 Anne Frank 1929 - 1945 Jodenvervolging
39 Indonesië 1945 - 1949 Een kolonie vecht zich vrij
40 De Watersnood van 1953 1 februari 1953 De dreiging van het water
41 De televisie vanaf 1948 De doorbraak van een massamedium
42 Haven van Rotterdam vanaf ca. 1880 Poort naar de wereld
43 Marga Klompé 1912 - 1986 Eerste vrouwelijke minister van Nederland
44 De gastarbeiders 20e eeuw Werkende mensen die tijdelijk naar Nederland komen om daar arbeid te verrichten
45 Annie M.G. Schmidt 1911 - 1995 Tegendraads in een burgerlijk land
46 Kolen en gas 12e eeuw tot 1974, resp. vanaf 1948 Brandstofwinning in Nederland
47 Caribisch gebied vanaf 1945 Dekolonisatie van de West
48 Srebrenica 1995 De dilemma's van vredeshandhaving
49 Europa vanaf 1945 Nederlanders en Europeanen
50 Het Oranjegevoel vanaf 1974 Verbindende rol van oranje bij sportprestaties van Nederlanders

Literatuur

bewerken

Zie ook

bewerken
bewerken
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Canon_van_Nederland&oldid=67967761"