Canon van Vlaanderen
De Canon van Vlaanderen behelst zestig historische Vlaamse ankerpunten ("vensters" genoemd) die het hedendaagse Vlaanderen vormgeven. Deze canon is een project waarbij de Vlaamse overheid een overzicht van gebeurtenissen, data, personen, tradities, boeken, voorwerpen en kunstwerken chronologisch liet bundelen om de geschiedenis van Vlaanderen sterker in de verf zetten.[1]
De Vlaamse regering onder leiding van minister-president Jan Jambon (N-VA) kwam bij de regeringsonderhandelingen in 2019 tot het akkoord om in navolging van de Nederlandse canon ook een Vlaamse canon te ontwikkelen.[2] Een onafhankelijke expertencommissie werkte bijna 3 jaar aan de Canon van Vlaanderen, alvorens het op 9 mei 2023 aan het grote publiek voor te stellen.[3][4][5] Uit meer dan vijfhonderd mogelijke onderwerpen selecteerden zij zestig Vlaamse “vensters” die aandacht hebben voor politiek, cultuur, archeologie, economie, wetenschap, ecologie of sport.[6]
Overzicht
bewerkenDoel
bewerkenHet doel van een Vlaamse canon bestaat erin om het collectief geheugen van de Vlamingen te versterken, waarbij deze ook zou gebruikt kunnen worden door het Vlaamse onderwijs en bij het integratieproces van nieuwkomers. Net als in Nederland is de canon niet enkel bedoeld voor in de les geschiedenis. Het zou wel als hulpmiddel kunnen dienen ter inspiratie voor leraren in het basisonderwijs, en ook voor leraren van diverse vakken in het secundair onderwijs. In het regeerakkoord 2019-2024 staat beschreven:
Het is essentieel dat we de Vlaamse identiteit complexloos kunnen beleven, onder meer via gedeelde symbolen. Tegen die achtergrond vragen we aan een groep onafhankelijke experts om op wetenschappelijke basis een Canon van Vlaanderen op te stellen. Het gaat om een lijst van ankerpunten uit onze Vlaamse cultuur, geschiedenis en wetenschappen, die zowel in het onderwijs als in het kader van inburgeringstrajecten ter ondersteuning gebruikt worden.
Door het akkoord ontstond er een maatschappelijke discussie waardoor de commissie ervoor koos om de canon van Vlaanderen los te koppelen van de Vlaamse identiteit. Men wil de canon niet 'in beton gieten' en zou ten gepaste tijden aangepast worden door de commissie indien nodig. De canon van Vlaanderen moet volgens de opdrachtbrief die de commissie van minister Weyts meekreeg "vensters op de geschiedenis openen, geen deuren sluiten", en ook "functioneren als een bijdrage aan het collectief geheugen, en aan de dialoog tussen alle inwoners."[7]
De voorwaarde van Gerard dat het project niet identitair of natievormend zou zijn, werd gereflecteerd in de opdrachtbrief. Dumolyn verklaarde dat geen enkel commissielid uitging van het bestaan van een essentiële Vlaamse identiteit en dat zoiets ook helemaal niet bestond.[8] Daarentegen noemden beleidsnota's van de Vlaamse regering de canon een instrument om de "Vlaamse identiteit te versterken" en verklaarde minister-president Jambon dat de canon "natuurlijk de Vlaamse identiteit [moest] bevorderen".[9] Dumolyn zag geen graten in deze dubbelzinnigheid en beweerde dat er in de teksten niets zou staan dat gerecupereerd of misbruikt kon worden.[8]
Samenstelling commissie
bewerkenDe commissieleden hebben diverse achtergronden, onder andere filosofie, archeologie, literatuurwetenschappen en kunstgeschiedenis. Jan Dumolyn is met Emmanuel Gerard de enige professor geschiedenis in de canoncommissie. De volgende personen zetelen in de commissie:[10]
- Emmanuel Gerard (voorzitter)
- Jan Dumolyn
- Tinneke Beeckman
- Kevin Absillis
- Wim De Clercq
- Frank Willaert
- Hind Fraihi
- Katlijne Van der Stighelen
- Cathérine Verleysen
Kritiek
bewerkenSinds de beslissing om een canon van Vlaanderen te ontwikkelen ontstond er een maatschappelijke discussie tussen wetenschappers, academici en de cultuursector. De voornaamste kritiek zou zijn dat de "Vlaamse canon neigt naar superioriteitsdenken" en dat "het Vlaanderen van vroeger niet hetzelfde is als het Vlaanderen van vandaag".[11] Ook de Vlaamse Vereniging van Leraren Geschiedenis en Cultuurwetenschappen (VVLG) stelt dat een canon "een fout beeld ophangt van het verleden".[12]
Ondanks de kritiek blijft de Vlaamse regering bij haar standpunt dat een canon vooral een positief project is om het collectief geheugen van Vlaanderen te versterken. Tijdens de lopende maatschappelijke discussie besloot productiehuis De Mensen een nieuwe documentairereeks, Het verhaal van Vlaanderen, te ontwikkelen. Hierbij gaat presentator Tom Waes op reis in Vlaanderen doorheen de geschiedenis.[13]
De Vlaamse Academie voor Wetenschappen en Kunsten publiceerde in oktober 2022 een uitgebreide kritische nota van historici Marc Boone, Jo Tollebeek en Karel van Nieuwenhuyse. Zij vermoeden een poging om een anti-Belgisch canon te introduceren, opgelegd vanuit de Vlaams-nationalistische N-VA.[14][15] Historicus Bruno De Wever verwierp het concept van een Canon, dat hij “een politiek project” noemt, bedoeld voor natievorming. Zijn broer, politicus Bart De Wever (NVA), was dan weer voorstander.[16] Echter, in 2002 had Bart De Wever nog een andere mening, hij beweerde namelijk: "Geschiedenis laat zich niet canoniseren tot absolute en eeuwige waarheid. Een officiële versie van het verleden opleggen, als dienstmaagd voor het politieke heden, is typisch voor totalitaire regimes. In een democratie moet de overheid daaromtrent de grootste schroom aan de dag leggen."[17]
Na de publicatie in mei 2023 werd in de pers een overwegend positief oordeel geveld,[18] en waren verschillende groepen aangenaam verrast, mede door de – onverwachte – opname van elementen van tolerantie en diversiteit.[19][20] Toch wezen critici op – volgens hen - hiaten of onevenwichten in de Canon:
- “Het verhaal van Limburg komt te weinig voor in de nieuwe canon”[21]
- De migratiegolf die de grootste genetische impact heeft op het genoom van de Vlamingen, in de vroege bronstijd, is weggelaten. Volgens geneticus Maarten Larmuseau moet het "echte DNA van Vlaanderen" en dus de afkomst van het erfelijke materiaal ook een vermelding krijgen in de canon.[22]
- Bekende historische figuren ontbreken, onder meer Pater Damiaan, Paul van Ostaijen,[19], Priester Daens,[23], en Dirk Frimout.[22]
- Bekende fenomenen worden prominent, dan wel niet of nauwelijks vermeld. Dus wel aandacht voor de Reuskens van Borgerhout,[20] en krijgt de Ommegang van Dendermonde twee pagina’s, maar is het grotere carnaval in Aalst niet meer dan een voetnoot waard;[24] of ruim aandacht voor de muziekstijl New beat maar niets over de theaterbeweging Vlaamse Golf.[25]
Literatuur
bewerken- Jo Tollebeek, Marc Boone en Karel van Nieuwenhuyse, Een canon van Vlaanderen. Motieven en bezwaren, KVAB Standpunt 78, 2022. ISBN 9789065692115
- Smets, W., Dienstbaar verleden? Hoe een canon van Vlaanderen kan bijdragen tot goed onderwijs, in: Tijdschrift voor onderwijsrecht en -beleid, 2021 (3), p. 250-257.
- De Canon van Vlaanderen in 60 vensters, 300 pagina's, Borgerhoff & Lamberigts. ISBN 9789463939232
Externe link
bewerken- ↑ Canon van Vlaanderen. www.canon.vlaanderen. Geraadpleegd op 11 april 2022.
- ↑ Vlaamse Regering, Regeerakkoord van de Vlaamse Regering 2019-2024 (30 september 2019). Gearchiveerd op 23 april 2022. Geraadpleegd op 10 april 2022.
- ↑ Van het Lam Gods over Ons Kookboek tot Rock Werchter: Vlaamse Canon is klaar en telt zeker 300 pagina’s. hln.be. Het Laatste Nieuws (9 mei 2022). Gearchiveerd op 9 mei 2023. Geraadpleegd op 9 mei 2023.
- ↑ Daar is de Vlaamse canon eindelijk, maar wat staat er allemaal in?. Het Nieuwsblad (9 mei 2023). Gearchiveerd op 10 mei 2023.
- ↑ Geen bier, wel Congo. De canon van Vlaanderen is prikkelend progressief, NRC. Gearchiveerd op 16 mei 2023.
- ↑ Eindelijk is de Vlaamse Canon klaar: dit moeten we weten over de plek waar we leven, wonen en werken. vrtnws.be (9 mei 2023). Gearchiveerd op 9 mei 2023. Geraadpleegd op 9 mei 2023.
- ↑ Weyts, Ben, Canon van Vlaanderen. opdrachtbrief commissie canon van Vlaanderen (22 september 2020). Geraadpleegd op 21-10-12.
- ↑ a b Jeroen de Preter en Ann Peuteman, Jan Dumolyn (UGent): ‘Op een Belgische canon was nooit zo veel kritiek gekomen’. knack.be. Knack (15 november 2022). Gearchiveerd op 1 januari 2023.
- ↑ Brinckman, Bart, ‘Natuurlijk moet de canon de Vlaamse identiteit bevorderen’. De Standaard (31 december 2022). Gearchiveerd op 22 mei 2023.
- ↑ Deze 9 experten zullen de "Vlaamse canon" uitwerken. vrtnws.be (30 oktober 2020). Gearchiveerd op 22 januari 2023. Geraadpleegd op 22 januari 2023.
- ↑ VRT NWS, Historicus KU Leuven: "Vlaamse canon neigt naar superioriteitsdenken". vrtnws.be (13 augustus 2019). Geraadpleegd op 11 april 2022.
- ↑ Standpunt van VVLG over het voorstel tot Vlaamse canon. VVLG. Gearchiveerd op 19 augustus 2022. Geraadpleegd op 5 mei 2022.
- ↑ VRT, Tom Waes duikt in onze geschiedenis in 'Het verhaal van Vlaanderen'. www.vrt.be. Gearchiveerd op 7 maart 2022. Geraadpleegd op 11 april 2022.
- ↑ Jo Tollebeek, Karel van Nieuwenhuyse, Een canon van Vlaanderen. Motieven en bezwaren. KVAB Standpunten 78 (oktober 2022). Gearchiveerd op 18 mei 2023.
- ↑ Historici bijzonder kritisch voor Vlaamse canon: “Vlaamse geschiedenis wordt ingezet als staatspropaganda”. Het Laatste Nieuws (3 november 2022). Gearchiveerd op 19 november 2022.
- ↑ Bart en Bruno De Wever zien ‘Het verhaal van Vlaanderen’ helemaal anders. De Standaard (25 januari 2023). Gearchiveerd op 25 januari 2023.
- ↑ Bart De Wever, Maak geen misbruik van de geschiedenis. De Standaard (27 februari 2002). Geraadpleegd op 5 maart 2024.
- ↑ “Niet de juiste manier om aan geschiedenis te doen”: dit zijn de eerste reacties op de canon van Vlaanderen. Het Nieuwsblad (9 mei 2023). Gearchiveerd op 18 mei 2023.
- ↑ a b Niet iedereen even tevreden met nieuwe Vlaamse Canon: "Hopelijk kan Pater Damiaan nog worden toegevoegd". vrtnws.be (9 mei 2023). Gearchiveerd op 28 mei 2023.
- ↑ a b Reuskens krijgen eervolle vermelding in Vlaamse canon: “We hopen nu op meer ondersteuning”. Het Nieuwsblad (11 mei 2023). Gearchiveerd op 13 mei 2023.
- ↑ Kritiek op Canon van Vlaanderen: "Selectieve blindheid voor geschiedenis van Limburg". vrtnws.be (10 mei 2023). Gearchiveerd op 17 mei 2023.
- ↑ a b Larmuseau, Maarten, Het echte DNA van Vlaanderen staat (nog) niet in de canon. Knack (25 mei 2023).
- ↑ De Canon van Vlaanderen is katholieker dan op het eerste oog, maar mist ‘usual suspects’ (10 mei 2023). Gearchiveerd op 23 mei 2023.
- ↑ Carnaval niet meer dan voetnoot in nieuwe Vlaamse canon, maar dat deert Oilsjteneir niet: “Wij lachen liever met die nutteloze pretentie”. Het Nieuwsblad (10 mei 2023). Gearchiveerd op 11 mei 2023.
- ↑ Alles van waarde is weerloos (en komt niet in de canon). De Standaard (11 mei 2023). Gearchiveerd op 8 juni 2023.