Amerongen

**Amerongen**
Plaats in Nederland
	(Details) (Details)
	;
Situering
Provincie	Utrecht
Gemeente	Utrechtse Heuvelrug
Coördinaten	52° 0′ NB, 5° 28′ OL
Algemeen
Inwoners ; (2021-01-01)	5.420
Overig
Postcode	3958
Netnummer	0343
Woonplaatscode	3337
Belangrijke verkeersaders	N225
Detailkaart
	Grenzen van de voormalige gemeente
Portaal	Nederland

Amerongen is een dorp in de Nederlandse provincie Utrecht, deel van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, gelegen aan de voet van de Amerongse Berg nabij de Nederrijn in het zuidoosten van de provincie. De Utrechtse Heuvelrug is sinds 2003 een nationaal park. De vroegere gemeente had een oppervlakte van 3040 ha. In 2021 heeft Amerongen 5.420 inwoners.^[1]

GeschiedenisBewerken

De naam Amerongen wordt voor het eerst genoemd in 1126. In de middeleeuwen was de heerlijkheid Amerongen twee-herig. Zowel het geslacht Abcoude als de domproosdij van Utrecht bezat een aandeel. Uiteindelijk vond er een verdeling van het gerecht plaats, waarbij de domproost in het bezit van Leersum kwam en de heren van Rede het andere deel kregen. De domproost verkocht zijn deel in 1632 aan de prins van Oranje.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog vindt op 23 juni 1585 de slag bij Amerongen plaats. Door verraad van de twee zonen van graaf Willem IV van den Bergh worden de Staatse troepen onder aanvoering van Adolf van Nieuwenaer, graaf van Meurs (stadhouder van Utrecht), Maarten Schenk van Nydeggen, Joost de Soete, heer van Villers (ook Villiers), door de Spaanse troepen onder bevel van gouverneur Johan Baptiste van Taxis van Zutphen, vernietigend verslagen. Joost de Soete wordt hierbij gevangengenomen; hij wordt later tegen een hoog losgeld weer vrijgelaten.

In de buurt van Elst ligt de Galgenberg, dat zijn naam te danken heeft aan het feit dat er op deze berg een galg heeft gestaan.^[2]^[3] De galg deed alleen dienst als symbool; de enige doodstraf die in Amerongen voltrokken werd, in 1687, was een executie met het zwaard op een voor de gelegenheid gebouwd schavot.^[4]

Amerongen was een agrarische gemeenschap. De schapen op de heidevelden van de Heuvelrug leverden de mest voor de akkers. Na de bedijking waren de uiterwaarden met vruchtbare rivierklei eveneens geschikt voor landbouw. Vanaf de 17de tot de 20ste eeuw kende Amerongen tabaksteelt. Het dorp telt nog een tiental karakteristieke tabaksschuren uit deze tijd.

Voormalige gemeenteBewerken

Tot 1 januari 2006 was Amerongen een zelfstandige gemeente, waaronder ook de kernen Elst (gedeeltelijk) en Overberg vielen. Sindsdien is het dorp onderdeel van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, bestaande uit Amerongen, Leersum, Doorn, Maarn, Overberg, Maarsbergen en Driebergen-Rijsenburg. Bij deze gemeentelijke herindeling is het Amerongse deel van Elst bij de gemeente Rhenen gevoegd.

BezienswaardighedenBewerken

Een deel van het dorp is een beschermd dorpsgezicht, samen met de uitbreiding. Verder zijn er in het dorp vele rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten gelegen.

Kasteel Amerongen ligt net ten zuiden van het dorp tegen de uiterwaarden. Het kasteel is in het rampjaar 1672 geheel verwoest door de Fransen en in de stijl van de zeventiende eeuw weer opgebouwd. De laatste Keizer van Duitsland, Wilhelm II, heeft anderhalf jaar op het kasteel gelogeerd voordat hij naar Huize Doorn verhuisde. Op 28 november 1918 tekende hij op Kasteel Amerongen zijn abdicatie. Het kasteel is tegenwoordig een museum omringd door een fraaie kasteeltuin.

Aan het Hof en vlak bij Kasteel Amerongen staat de Andrieskerk, een laatgotische kerk waarvan de bouwstijl grotendeels is afgeleid van de Utrechtse Domtoren. Een vrijwel identieke toren is gebouwd in Eemnes-Buiten. Aan het Hof is ook het voormalige gemeentehuis gelegen. Even ten noorden van het Hof, richting het Dorpshuisplein, vindt men het Tabaksmuseum. In dit museum staan de geschiedenis en technieken van de tabaksteelt centraal.

Vier kilometer ten zuidwesten van het dorp bevindt zich het Stuw- en sluizencomplex Amerongen in de Nederrijn.

In de omgeving van Amerongen bevinden zich de Amerongse Berg, de Hazenberg, de Vlakke Berg, de Geerenberg, de Zuilensteinse Berg en de Galgenberg. De Amerongse Berg, met een hoogte van 69,2 meter boven NAP, is het hoogste punt van de provincie Utrecht.

Foto'sBewerken

Kasteel Amerongen
Kasteel Amerongen gezien van uit de lucht
Kasteel Amerongen en omgeving
Andrieskerk
Korenmolen Maallust
Kasteel Amerongen, +/-1920-1940, foto Technische Dienst Luchtvaartafdeeling

ProjectenBewerken

In Amerongen worden vanaf 2005 een tweetal belangrijke projecten voor het dorp ontwikkeld. In het noordelijk deel komt een multifunctioneel centrum, met centrumfunctie voor het gehele dorp. Daarbij behoren ruim honderd woningen. Na aanzienlijke vertraging werd het ontwerp van dit Plan Allemanswaard in april 2010 aan de bewoners gepresenteerd. Er moeten onder andere twee basisscholen, cafés, een bibliotheek en een sporthal komen. Het plan zou oorspronkelijk in 2012 in hoofdzaak gerealiseerd moeten zijn, maar door vertragingen en de financiële crisis, is een deel van het project (fase 2) niet voor 2019 klaar. Door de concentratie van voorzieningen komt er elders in het dorp ruimte vrij, die wordt gebruikt voor woningbouw. De bouw daarvan is begonnen rond januari 2018 en wordt naar waarschijnlijkheid afgerond rond 2020.

In het zuidelijk deel (het oude dorp) is het project Molenterrein ontwikkeld, met 35 woningen. Op dit terrein staat ook "Maallust", de enige beltmolen van de provincie Utrecht, die in 2010 in het kader van dit project is verplaatst en daarbij grondig is gerestaureerd. De molen kreeg zijn wieken weer terug die men in de jaren 30 van de twintigste eeuw had verwijderd. De restauratie tot een malende korenmolen is voltooid in 2011.

SportBewerken

Op zaterdag 20 augustus 2022 liep de route van de tweede etappe (van 's-Hertogenbosch naar Utrecht) van de Ronde van Spanje 2022 door Amerongen. Op de Amerongse Berg waren de enige bergpunten van de etappe te behalen.^[5]

Geboren in AmerongenBewerken

Godard Adriaan van Reede (1621-1691), diplomaat
Godard van Reede (1644-1703), generaal en veldmaarschalk
Tieleman Albertus Otto de Ridder (1843-1914), burgemeester van Katwijk
Constantijn Willem Ferdinand Mackay (1870-1955), politicus (was o.a. burgemeester van Ermelo)
Jops Reeman (1886-1959), voetballer
Joop Holsbergen (1895-1990), tekenaar, schilder en beeldhouwer
Johan Veenhof (1933-1999), schrijver
Jan van Zomeren (1952), politicus, burgemeester
Zeger Tollenaar (1953), voetballer
Joke Reijnders (1971), schrijfster van jeugdliteratuur
Nicky Romero (1989), diskjockey
Stijn Taverne (1996), acteur

OverledenBewerken

Karel Prior (1924-1997), radiopresentator, televisieregisseur en producer

Volkslied van AmerongenBewerken

Amerongen heeft een eigen volkslied:

Waar lang geleen de Batavier
eens leefde frank en vrij,
daar ligt nu Amerongen fier
hun nazaat dat zijn wij.
In 't liefelijk groen verscholen,
aan d'oever van de Rijn,
daar wonen en daar werken zij,
die Bata's zonen zijn. Maar wat er ook veranderd zij,
in trouw zijn w'hun gelijk.
Die deugd zo groot als Batavier
zijn d'Amerongers rijk.
In trouw aan koninginne
en 't koninklijk gezin.
Hoezee voor 't Batavierenland,
hoezee voor koningin.