Seksueel strafrecht

Het seksueel strafrecht is een tak van het strafrecht die verschillende strafbare feiten inzake seksualiteit omvat. Een enigszins verouderd synoniem is zedenwetgeving, waarin de bijbehorende term zedendelict geldt als verzamelnaam voor dergelijke strafbare feiten vanuit het idee dat ze ingaan tegen de goede zeden of de openbare zedelijkheid. Gewoonlijk wordt er de seksuele zedelijkheid mee bedoeld, maar ook handelingen tegen de algemene zedelijkheid kunnen eronder vallen. De vaststelling welke gedragingen tegen de zedelijkheid indruisen is cultureel gebonden en kan sterk naar tijd en plaats verschillen.

In Nederland vallen de seksuele strafbare feiten oftewel zedendelicten uiteen in zedenmisdrijven en zedenovertredingen. De wetgever heeft er bewust voor gekozen om in het Wetboek van Strafrecht naast gedragingen tegen de seksuele moraal ook gedragingen die een inbreuk maken op andere ethische normen strafbaar te stellen. De titels over zedendelicten bevatten daarom naast seksuele delicten ook strafbaarstellingen van bijvoorbeeld bedelarij, dierenmishandeling en dronkenschap.

In sommige rechtsstelsels wordt een beperkter zedelijkheidsconcept gehanteerd. Zo bevatten de afdelingen met zedendelicten in het Duitse Strafgesetzbuch en de Franse Code pénal slechts strafbepalingen van seksuele gedragingen. Strafbaarstellingen betreffende de algemene zedelijkheid worden daar elders ondergebracht.

In België staan de zedendelicten in het Strafwetboek Boek II, Titel VII met opschrift 'misdaden en wanbedrijven tegen de orde der familie en tegen de openbare zedelijkheid'.

Definities

Zie ook Seksueel consent in wetgeving en Lichamelijke integriteit voor meer informatie.

In westerse landen zoals Nederland speelt in de wetgeving vaak de bescherming mee van kwetsbare personen. Bijvoorbeeld minderjarigen, verstandelijk gehandicapten of mensen die slapen of onder narcose zijn.

In een aantal westerse landen is of was er wetgeving omtrent zeden die meer gericht was op maatschappelijke aanvaarding. Zo werd in Texas de sodomiewetgeving, voornamelijk gericht tegen homoseksueel geslachtsverkeer, pas in 2003 de facto tenietgedaan door een arrest van het Federaal Hooggerechtshof.

Schennis van de goede smaak is in het Westen veelal niet meer strafbaar. In Nederland en België wordt men niet meer vervolgd op basis hiervan, omdat er vrijheid van meningsuiting is. Dit wordt tevens verankerd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Alleen laster, smaad, haat zaaien en belediging van ambtenaren in functie kunnen vervolgd worden. In Nederland is het verbod op smadelijke godslastering per 2014 vervallen. Godslastering in het algemeen is niet strafbaar. Wel zijn er in diverse gemeenten vloekverboden uitgevaardigd in de vorm van een gemeentelijke verordening, maar daarop wordt nooit vervolgd vanwege de strijdigheid van deze verordeningen met de Grondwet.

In landen waar men conservatiever is, al dan niet door religie, zijn zaken als echtbreuk, pornografie, en dergelijke soms strafbaar. In geval van op de sharia gebaseerde wetgeving staat op overspel vaak de doodstraf. Het laatste Europese land dat de strafbaarstelling op echtbreuk afschafte was Oostenrijk in 1997. In het Nederlands strafrecht speelt dit al lang geen rol meer, maar in het echtscheidingsrecht kunnen de gevolgen van overspel wel van belang zijn, bijvoorbeeld voor de vraag of partneralimentatie verschuldigd is. Zo kan het verzwijgen van het feit dat een tot het gezin behorend kind het resultaat is van overspel worden aangemerkt als wangedrag dat de alimentatieplicht doet vervallen.

Raad van Europa

Op 25 oktober 2007 is te Lanzarote tot stand gekomen het Verdrag van de Raad van Europa inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik

Het verdrag definieert kind als persoon jonger dan 18 jaar. Het geeft ook een definitie van seksuele uitbuiting en seksueel misbruik van kinderen, en het bepaalt dat de verdragslanden dit strafbaar stellen. Wat elk land zelf bepaalt is de leeftijd van seksuele meerderjarigheid; deze varieert in de lidstaten van 13 tot 17. Voor seksueel meerderjarige kinderen zijn sommige delicten wel van toepassing, en andere niet.

Een verdragspartij kan op bepaalde punten een voorbehoud maken wat betreft seksueel getinte afbeeldingen. Een land kan toestaan dat kinderen deze met wederzijdse instemming en voor eigen gebruik vervaardigen. Nederland staat dit niet toe.

Het Verdrag is 1 juli 2010 in werking getreden. In oktober 2011 hadden 43 van de 47 lidstaten het verdrag ondertekend en hadden 15 staten het Verdrag geratificeerd.

Op 11 mei 2011 hebben de lidstaten van de Raad van Europa de Istanbul-Conventie getekend, voluit het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, waarmee onder andere seks zonder consent, vrouwelijke genitale verminking en seksuele intimidatie strafbaar dienen te worden gesteld door alle staten die de Conventie hebben geratificeerd. Per oktober 2022 hebben 37 Europese landen dat gedaan.

Seksuele meerderjarigheid

Zie Seksuele meerderjarigheid voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In het seksueel strafrecht speelt het begrip seksuele meerderjarigheid of seksueel zelfbeschikkingsrecht een belangrijke factor. Waar in Europa de meeste landen 18 jaar kennen als "gewone" meerderjarigheidsgrens, ligt de leeftijd van seksuele meerderjarigheid hier tussen de 14 en 18. De meest opvallende wetgeving hieromtrent is die van Vaticaanstad, die als basisleeftijd 18 jaar hanteert, maar als huwelijksleeftijd 14 jaar voor meisjes en 16 jaar voor jongens.

De verschillen in de leeftijdsgrens tussen seksueel contact in heteroseksuele zin en in homoseksuele zin zijn vaak verdwenen. In Nederland was er verschil van 16 versus 21 jaar op basis van artikel 248bis van het Wetboek van Strafrecht. Volgens de Minister van Justitie werden hiermee kinderen van 16 tot en met 21 jaar beschermd tegen homoseksuele verleiding en de verspreiding van homoseksualiteit zou ermee worden tegengegaan.

Tot aan 1969 waren in Duitsland, later in de Bondsrepubliek, homoseksuele contacten verboden. Vanaf 1969 was er in de Bondsrepubliek onder Paragraaf 175 een verhoogde leeftijdgrens voor homoseksuele contacten. Aanvankelijk was dat 21 jaar, in 1973 werd dit verlaagd naar 18. Tegen 14 jaar voor heteroseksueel contact, bleef er een verschil totdat de wet geschrapt werd om de wetten van de Bondsrepubliek en de DDR bij de hereniging gelijk te trekken.

Soorten delicten

De volgende zaken kunnen strafbaar zijn, afhankelijk van het rechtsgebied.

Delictomschrijving	Omschrijving en bijzonderheden
Verkrachting	Het zonder instemming seksueel binnendringen van het lichaam van de ene persoon door een ander.
Verkrachting binnen het huwelijk	Strafbaar gesteld in de meeste landen ter wereld sinds 1970 (België 1976, Nederland 1991)
Verkrachting van een wilsonbekwame persoon	In de Nederlandse betekenis wordt dit ook gebruikt voor het ongewenst seksueel binnendringen door een ander, terwijl de ander niet in staat is zijn wil kenbaar te maken vanwege leeftijd, een beperking, et cetera. In bijvoorbeeld Angelsaksische rechtssystemen wordt dit apart aangeduid als statutory rape.
Pedofilie	Seksueel misbruik van kinderen beneden de seksuele meerderjarigheidsgrens
Mensenhandel	Handel in mensen met als doel seksuele uitbuiting
Frotteurisme	Lichamelijk contact met onbekenden (in Nederland strafbaar als aanranding)
Exhibitionisme	Seksueel genieten van (naakt) bekeken worden door zichzelf aan personen te ontbloten zonder hun voorafgaande instemming
Voyeurisme	Seksueel genieten van kijken naar (naakte) personen zonder hun medeweten of instemming
Incest	Seksuele contacten tussen naast bloedverwanten
Bestialiteit	Seksueel contact met dieren
Seksuele intimidatie	Ongewenste intimiteit, maar geen aanranding
Aanranding	Officieel feitelijke aanranding van de eerbaarheid. Er is sprake van verregaande ongewenste intimiteit, maar niet van verkrachting.
Necrofilie	Seksueel contact met een overledene
Sadomasochisme	In Nederland niet verboden, onder bepaalde omstandigheden (ondanks instemming) in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk wel strafbaar.
Seksuele betrekkingen van een professional met een afhankelijke, ondergeschikte persoon	Met name onderwijzers, ambtenaren en medisch personeel worden in de Nederlandse wetgeving genoemd in art. 249 Sr.
Parafilieën	Seksueel afwijkende voorkeuren, verschillend afhankelijk van onder meer de culturele, religieuze context
Prostitutie/sekswerk	Seksueel contact tegen betaling. In Nederland sinds eind 19e eeuw niet actief bestreden of verboden. In België in 2022 gedecriminaliseerd.
Souteneurschap	Als werkgever personen in de gelegenheid stellen om sekswerk te verrichten. Sinds 2000 in Nederland gelegaliseerd. België werkt aan decriminalisering.
Homoseksualiteit	Seksueel contact tussen mensen van hetzelfde geslacht. De strafbaarheid hiervan is in verreweg de meeste landen ter wereld afgeschaft in de 20e en 21e eeuw.

De genoemde "delicten" worden niet overal als zodanig erkend. In het Westen is vaak meer toegestaan dan elders. In de meeste Europese landen is homoseksualiteit bijvoorbeeld al langere tijd legaal. Wel zijn er grote verschillen in het moment waarop homoseksualiteit legaal werd, c.q. gelijkgetrokken werd met heterofiel seksueel contact. In Nederland verviel een algeheel verbod al in 1811, maar in 1911 werd de minimumleeftijd verhoogd van 16 naar 21. Hierdoor werd tussen homoseksualiteit en heteroseksualiteit een duidelijk onderscheid gemaakt. In Duitsland werd die seksuele meerderjarigheidsgrens voor hetero- en homoseksuele contacten in 1994 gelijkgetrokken met een Duitse eenwording. In de Verenigde Staten was seks tussen homoseksuelen aan strenge regels onderworpen of zelfs verboden in vier staten en in tien andere staten gold een verbod op anale seks in het algemeen. De afschaffing van deze wetgeving kwam pas in 2003 met een uitspraak het Amerikaans Hooggerechtshof

Dat de verschillen relatief klein zijn binnen het Westen, wordt duidelijk in vergelijking met landen die een op de sharia gebaseerde wetgeving kennen, in Noord-Afrika en in het Midden-Oosten. Op overspel staat in de sharia een lijfstraf, maar ook steniging komt vaak voor. Dit betreft weliswaar religieuze wetten, iets dat onvergelijkbaar is met strafrecht is westerse democratieën, maar in de genoemde gebieden is het onderscheid hiertussen vaak niet aanwezig. Soms geldt voor religieuze groepen dat zij per groep een eigen personen- en familierecht kennen, met bijbehorende rechtbanken. De religieuze wetten uit het Oude Testament geven een vergelijkbaar beeld wat betreft incest, pedofilie, homoseksualiteit en bestialiteit. In het Nieuwe Testament staan enkele vergelijkbare teksten.

Echtbreuk

In Nederland heeft echtbreuk strafrechtelijk al sinds lang geen betekenis meer. De schuldvraag bij echtscheiding speelde in de jaren zeventig en eerder een rol bij echtscheiding, maar dat betrof civielrechtelijke aspecten zoals alimentatie en de eventuele bemiddelende rol van een rechter. Echtbreuk was in België een reden om echtscheiding te vorderen op grond van art. 229 van het Burgerlijk Wetboek. Tot 1987 was het strafbaar gesteld in de artikelen 387 en 390 van het Strafwetboek.

Homoseksualiteit

Onder invloed van de Verlichting schafte Frankrijk tijdens de Franse Revolutie de strafbaarheid op homoseksualiteit af in 1791. Andere rooms-katholieke landen volgden, net als Nederland, waar protestante landen als Pruisen en Engeland de strafbaarheid behielden. Daar werd slechts de doodstraf vervangen door een gevangenisstraf.

In Nederland werd de seksuele meerderjarigheidsgrens wel eenmaal verlegd naar 21, specifiek voor homoseksuele contacten. Dit om kinderen te beschermen en de verspreiding van homoseksualiteit tegen te gaan. Art. 248bis, dat dit regelde, werd in 1911 ingevoerd en in 1971 geschrapt.

In de Sovjet-Unie, Ruslands voorloper, is homoseksualiteit in 1922 gelegaliseerd door de Bolsjewieken en in 1933 weer gecriminaliseerd door Stalin. De communisten wilden de wetboeken ontdoen van religieuze invloeden. Wel viel homoseksualiteit in die periode onder de medische (of psychische) aandoeningen. Na het verbod in 1933 door Stalin is in 1993 homoseksualiteit wederom gelegaliseerd, maar het spreken erover in het bijzijn van minderjarigen is verboden sinds 2013 in het kader van het verbod op propaganda van niet-traditionele relaties.

In Groot-Brittannië gold tot 2003 een verbod op het aanmoedigen en bevorderen van homoseksualiteit en het onderwijzen van homoseksualiteit als familierelatie. Sectie 28, dat hierop toezag, werd in dat jaar geschrapt. In Duitsland bleven homoseksuelen na de Tweede Wereldoorlog verplicht hun straf te volbrengen en van legalisering kwam pas eind jaren zestig enigszins sprake door een aanpassing van Paragraaf 175, die pas geschrapt werd in 1994.

Sadomasochisme

Sadomasochisme valt onder het recht op eerbiediging van privéleven, familie- en gezinsleven. Echter, volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is het aan de staten zelf om te bepalen welke gewelddadige handelingen zij strafbaar achten. Dit geldt ook voor consensuele seksuele handelingen. Zeker waar de handelingen lichamelijk letsel opleveren mag de staat de bestraffing noodzakelijk achten ter bescherming van de volksgezondheid. Zodoende kon het Verenigd Koninkrijk in de jaren negentig deelnemers aan sadomasochistische handelingen bestraffen.

Masturbatie

Op masturbatie staat in de westerse wereld vrijwel nooit een straf. In Indonesië is dat echter 2 jaar en 10 maanden celstraf. In Saudi Arabië kreeg een onderwijzer die masturbatie goedkeurde drie jaar detentie en lijfstraffen.

Prostitutie

Zie Decriminalisering van sekswerk voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Een verbod op prostitutie is in Nederland afgeschaft. Vanaf 1813 was de regelgeving per stad verschillend, maar vanaf 1889 waren er gemeentelijke bordeelverboden gevolgd door een landelijk bordeelverbod in 1911. Hiermee werd echter het souteneurschap verboden; prostitutie bedrijven en betalen voor seksuele diensten vielen hier niet onder. Het bordeelverbod is opgeheven in 2000. Alleen prostituanten bij een jongen of meisje van onder de 18 jaar zijn nog strafbaar, ook als het gaat om mensen die desondanks seksueel meerderjarig zijn. In het Verenigd Koninkrijk ligt prostitutie meer aan banden. Er geldt een bordeelverbod, maar prostitutie zelf is niet per definitie verboden.

De Zweedse wet bestraft prostituanten sinds 1999. In de Zweedse opvatting is prostitutie een vorm van geweld door de prostituant tegen de sekswerker, die als slachtoffer dus ook geen overtreding begaat. Dit heeft weliswaar tot afname van straatprostitutie geleid, maar zicht op cijfers van thuisprostitutie is er niet, hoewel dit voor een zuivere meting in een samenleving met internet wel van belang is. Engeland, Wales en Schotland kennen een gedoogbeleid, Noord-Ierland wederom een verbod sinds 2015.

Is islamitische landen is prostitutie vaak bij wet verboden. Voor de usuli's, een stroming binnen jafari (twaalvers) is er echter wel een nikahu al-mut'ah (huwelijk van genot). Het kleine deel van de moslimgemeenschap dat hiertoe behoort, kan met dit tijdelijke huwelijk tussen de 1 uur en 99 jaar straffeloos genieten volgens een specifieke uitleg van Soera An-Nisa, aya 24. De overgrote meerderheid van de moslims beschouwt dit echter als prostitutie. In de sharia worden veel zedelijke overtredingen gevat onder één begrip, zina en bestraft met lijfstraffen die in de praktijk niet zelden worden vervangen door steniging.

Incest

Incest is in Nederland en België niet als zodanig verboden en tussen volle neven of nichten is een huwelijk eveneens toegestaan. Uiteraard betreft dat volwassenen, omdat anders zedenwetgeving die minderjarigen beschermt, seksueel contact wel degelijk verbiedt. In Nederland geldt voor volwassenen dat men wel een beëdigde verklaring moet afleggen om huwelijksdwang tegen te gaan bij familieleden in de vierde graad (neef/nicht). Een huwelijk met een oom of tante is niet toegestaan. In Duitsland en Oostenrijk wordt incest tussen (half)broers en -zussen alsmede bij lineaire afstamming strafrechtelijk vervolgd. Ook in Zwitserland kan incest als misdrijf worden gezien. In Duitsland heeft de Deutscher Ethikrat geadviseerd incest te decriminaliseren. De voorstanders hiervan achten het belang van de persoonlijke vrijheid groter dan de eventuele bezwaren.

Hoewel het christendom en het jodendom altijd afwijzend hebben gestaan tegenover incest, bepaalt het rooms-katholiek kerkelijk recht enerzijds dat een neef-nichthuwelijk en alle voornoemde huwelijken niet zijn toegestaan, maar dispensatie is desondanks voor alle typen huwelijken mogelijk. In de praktijk is dat voor het strafrecht niet een wezenlijk probleem, maar omdat een kerkelijk huwelijk in Nederland vooraf moet gaan van een burgerlijk huwelijk, kan de overheid zo'n kerkelijk huwelijk indirect dus wel tegenhouden.

Nederland

Strafbaarheid vervallen

In het Nederlands strafrecht kwamen eerder een aantal delicten te vervallen, beschreven in de artikelen 240, 240bis, 241, 240bis, 248a, 250bis, 242 (en enkele aanverwante artikelen) en enkele verordeningen van de Duitse bezetter.

Delictomschrijving	Artikelen	Invoering	Afschaffing
Verspreiden of ten gehore brengen van pornografie aan personen van 18 jaar en ouder	Artikel 240, 240b	1886	1986
Vervaardigen van pornografie met personen van 18 jaar en ouder	Artikel 240, 240b	1911	1986
Ten gehore brengen van pornografische teksten aan personen van 18 jaar en ouder	Artikel 240	1934	1986
Verkoop en tentoonstelling van voorbehoedsmiddelen	Artikel 240bis	1911	1970
Echtbreuk	241	1886	1971
Seks met een (groot)ouder, (klein)kind, (half)broer c.q. -zus	Artikel 248a Verordening 87/1942	1942	1944/1945
Homoseksuele contacten van iemand ouder dan 21 met een jongere persoon (De algemene leeftijdsgrens was destijds 16)	Artikel 248bis	1911	1971
Exploitatie van prostitutie	Artikel 250bis	1911	2000
Homoseksuele gedragingen van mannen	Verordening 81/1940	1942/1944-1945

Huidige strafbaarheid

In het Nederlands Wetboek van Strafrecht zijn in de artikelen 239 tot en met 254a de volgende zedendelicten opgenomen:

Delictomschrijving	Artikelen
Schennis van de eerbaarheid	Artikel 239
Iemand onverhoeds met pornografie confronteren (Met een afbeelding of voorwerp)	Artikel 240
Voor personen jonger dan 16 ongeschikt materiaal aan zo iemand vertonen	Artikel 240a
Vervaardiging of bezit van, handel in, zich toegang verschaffen tot porno met iemand onder de 18	Artikel 240b
Verkrachting	Artikel 242
Seksuele penetratie van iemand die wilsonbekwaam is	Artikel 243
Seksuele penetratie van iemand onder de 12	Artikel 244
Seksuele penetratie van iemand van 12 tot en met 15	Artikel 245
Aanranding	Artikel 246
Ontucht met iemand onder de 16; ontucht met iemand die wilsonbekwaam is	Artikel 247
Ontucht door overwicht e.d. met iemand onder de 18	Artikel 248a
Klant zijn van een prostitué(e) van 16 of 17 jaar	Artikel 248b
Opzettelijk aanwezig zijn bij het plegen van ontuchtige handelingen door een persoon waarvan de aanwezige weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze nog geen 18 is dan wel bij het vertonen van afbeeldingen van dergelijke handelingen in een daarvoor bestemde gelegenheid (Dus niet in bijvoorbeeld huiselijke kring)	Artikel 248c
Met ontuchtig oogmerk iemand onder de 16 bewegen getuige te zijn van seksuele handelingen (seksueel corrumperen)	Artikel 248d
Door middel van een geautomatiseerd werk of met gebruikmaking van een communicatiedienst aan een persoon die nog geen 16 is of iemand die zich, al dan niet met een technisch hulpmiddel, waaronder een virtuele creatie van een persoon die nog geen 16 is, voordoet als een persoon die nog geen 16 is, een ontmoeting voorstellen met het oogmerk ontuchtige handelingen met een persoon die nog geen 16 is te plegen of een afbeelding van een seksuele gedraging waarbij een persoon die nog geen 16 is, is betrokken te vervaardigen, en een handeling verrichten tot het verwezenlijken van die ontmoeting. Het genoemde oogmerk kan onder meer blijken uit een chatlog. Een handeling tot het verwezenlijken van de ontmoeting kan bijvoorbeeld zijn dat de dader zich begeeft naar de voor de ontmoeting afgesproken plek, of de ander van een routebeschrijving naar die plek voorziet. Vaak gaat aan het voorstellen van de ontmoeting een proces van online-grooming vooraf. Het genoemde misdrijf zelf wordt ook wel grooming genoemd.	Artikel 248e
Ontucht met een eigen kind, pupil, e.d. onder de 18; ontucht van een ambtenaar met iemand die aan zijn gezag is onderworpen, ontucht van iemand die werkt in de gezondheidszorg of maatschappelijke zorg met een patiënt of cliënt, e.d.	Artikel 249
Bevorderen dat iemand onder de 18 ontucht pleegt	Artikel 250
Bestialiteit	Artikel 254
Vervaardiging, bezit en handel in dierenporno	Artikel 254a

De artikelen 252 en 253 behandelen andere zedenmisdrijven die geen relatie hebben met seksualiteit. Hieronder vallen:

• het verkopen van alcoholische drank aan iemand die al dronken is
• het ter beschikking stellen van een kind onder de 12 voor bedelarij
• het ter beschikking stellen van een kind onder de 12 voor ongezonde arbeid.

De artikelen 240b en 242 tot en met 250, voor zover gepleegd ten aanzien van iemand onder de 18, gelden ook voor Nederlanders en inwoners van Nederland die het misdrijf buiten Nederland plegen, zoals bij sekstoerisme.

Artikel 453 van Wetboek van Strafrecht vermeldt daarnaast nog

Hij die zich in kennelijke staat van dronkenschap op de openbare weg bevindt, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste twaalf dagen of geldboete van de eerste categorie

Bij de Wet van 13 juli 2002 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en de Gemeentewet (partiële wijziging zedelijkheidswetgeving) werden onder meer de artikelen 240b en 247 gewijzigd en artikel 248c toegevoegd.

Artikel 139h Sr

De Wet van 27 september 2019 tot wijziging van onder meer het Wetboek van Strafrecht in verband met de herwaardering van de strafbaarstelling van enkele actuele delictsvormen (herwaardering strafbaarstelling actuele delictsvormen), ingegaan op 1 januari 2020, regelt onder meer zelfstandige strafbaarstelling van misbruik van seksueel beeldmateriaal, waaronder wraakporno (nieuw artikel 139h Sr, in titel V, misdrijven tegen de openbare orde). Strafbaar is daarmee hij die opzettelijk en wederrechtelijk van een persoon een afbeelding van seksuele aard vervaardigt, en hij die de beschikking heeft over een dergelijke afbeelding of deze openbaar maakt terwijl hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze door of als gevolg van de eerstgenoemde strafbare handeling is verkregen.

Strafbaarheid ingevoerd

In het Nederlands Wetboek van Strafrecht zijn van de hierboven genoemde zedendelicten de volgende het recentst opgenomen:

Delictomschrijving	Artikelen	Invoering
Bestialiteit	Artikel 254	2010
Vervaardiging, bezit en handel in dierenporno	Artikel 254a	2010

Opsporing

De Wet computercriminaliteit III regelt onder meer de inzet van een lokpuber (een virtuele creatie van iemand die nog geen 16 is), door wijziging van art. 248a en 248e.

Toekomst

In Nederland heeft de Nationaal Rapporteur in 2011 in de Eerste Rapportage Kinderpornografie gepleit voor een integralere aanpak. Niet alleen het Ministerie van V & J, maar ook het Ministerie van VWS en particuliere initiatieven in samenwerking met de overheid zouden een rol moeten spelen.

In mei 2019 is een wetsvoorstel aangekondigd over strafbaarstellingen van seks tegen de wil en seksuele intimidatie. De voor te stellen strafbaarstelling van seks tegen de wil zou verder gaan dan de bestaande strafbaarstelling van aanranding. Deze zijn onderdeel van het hieronder genoemde voorontwerp.

Aanhangige Wet seksuele misdrijven

Zie ook Seksueel consent in wetgeving § Landen die consent-based amendementen overwegen voor meer informatie.

Er is in 2020 een internetconsultatie geweest over een voorontwerp van een Wijziging van het Wetboek van Strafrecht en andere wetten in verband met de modernisering van de strafbaarstelling van verschillende vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag (Wet seksuele misdrijven) en opnieuw in 2021 over een gewijzigde versie Het betreft inhoudelijke wijzigingen, deels als codificatie van al bestaande strafvorderingsrichtlijnen, maar ook een vernieuwde systematiek, en een nieuwe nummering van de wetsartikelen. Aanhangig is inmiddels de Wijziging van het Wetboek van Strafrecht en andere wetten in verband met de modernisering van de strafbaarstelling van verschillende vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag (Wet seksuele misdrijven).

In de versie van 2021 zijn alle vormen van seks zonder instemming te definiëren als aanranding of verkrachting; het gebruik van geweld of dwang kan leiden tot extra sancties. Nieuwe strafbare feiten zijn nalatige seksuele mishandeling (schuldaanranding) en nalatige verkrachting (schuldverkrachting). Dit betekent dat de dader zich schuldig maakt aan nalatigheid als hij 'met een persoon seksuele handelingen verricht terwijl hij ernstige reden heeft om te vermoeden dat bij die persoon daartoe de wil ontbreekt' (dergelijke seksuele handelingen worden beschouwd als schuldaanranding, tenzij ze '(mede) bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam', in welk geval ze 'verkrachting' zijn). Bovendien zouden er twee andere strafbare feiten zijn van opzetverkrachting en opzetaanranding wanneer de dader 'weet dat bij die persoon daartoe de wil ontbreekt'. 'Geweld, dwang of bedreiging' zou niet langer nodig zijn om het misdrijf te plegen, maar zou bij gebruik tot extra straffen kunnen leiden.

De strafbaarstellingen worden verdeeld over twee titels van het Wetboek van Strafrecht: 'Misdrijven tegen de openbare orde' (artikelen 151d – 151k Sr) en 'Seksuele misdrijven' (artikelen 239 tot en met 252 Sr):

Misdrijven tegen de openbare orde:

• Aanstootgevend gedrag (artikel 151d)
• (Non)verbale seksuele intimidatie (artikel 151e)
• Fysieke seksuele intimidatie (artikel 151f)
• Pornografie (artikel 151g)
• Een schadelijke visuele weergave vertonen aan kinderen onder de leeftijd van zestien (artikel 151h)
• Dronken maken (artikel 151i)
• Dierenpornografie (artikel 151j)
• Seksuele handelingen plegen met een dier (artikel 151k)

Seksuele misdrijven:

• Seksuele interactie tegen de wil (artikel 239)
• Aanranding (artikel 240)
• Verkrachting (artikel 241)
• Seksuele interactie met functioneel afhankelijke persoon (artikel 242)
• Seksuele interactie met geestelijk of lichamelijk onmachtige persoon (artikel 243)
• Strafverzwaringsgronden (artikel 244)
• Seksuele interactie met kinderen in de leeftijd van zestien tot achttien jaren (artikel 245)
• Seksuele interactie met kinderen in de leeftijd van twaalf tot zestien jaren (artikel 246)
• Seksuele interactie met kinderen beneden de leeftijd van twaalf jaren (artikel 247)
• Seksualiserend benaderen van kinderen beneden de leeftijd van zestien jaren (artikel 248)
• Kinderpornografie (artikel 249)
• Bijwonen kinderpornografische voorstelling (artikel 250)
• Strafverzwaringsgronden voor seksuele misdrijven met kinderen (artikel 251)
• Bijkomende straffen (artikel 252)

Uitgangspunt is dat gedragingen in de offline wereld en in de online wereld even strafwaardig zijn.

In januari 2022 lag het wetsvoorstel bij de Raad van State. Het plan was om het wetsvoorstel in het voorjaar van 2022 bij de Tweede Kamer in te dienen. Minister Dilan Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid stuurde uiteindelijk in oktober 2022 het wetsvoorstel seksuele misdrijven naar de Tweede Kamer, met als streven deze in 2024 in te voeren. Amnesty sprak van 'een doorbraak voor mensenrechten' omdat seksueel consent erin centraal stond, maar riep de Kamer en minister op om voort te maken met de invoering en niet te wachten tot 2024.

Strafbaarstelling van voorbereidingshandelingen met het oog op het plegen van seksueel misbruik met kinderen

Aangenomen, maar nog niet ingegaan, is de Wijziging van het Wetboek van Strafrecht in verband met het zelfstandig strafbaar stellen van voorbereidingshandelingen met het oog op het plegen van seksueel misbruik met kinderen. Dit stelt strafbaar hij die zich of een ander opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaft of tracht te verschaffen tot het plegen van een misdrijf als omschreven in de artikelen 244 en 245 of in de artikelen 242, 243, 246, 247 of 249 ten aanzien van een persoon die nog geen 16 is, dan wel zich kennis of vaardigheden daartoe verwerft of een ander bijbrengt. Hieronder valt ook het bezit van teksten met advies en/of richtlijnen over het seksueel misbruiken van kinderen; een motie van de Tweede Kamer om dit te verbieden is de aanleiding hiertoe.

België

Zie ook Seksueel consent in wetgeving § Wetgeving in België en Decriminalisering van sekswerk § België voor meer informatie.

In het Belgisch Strafwetboek zijn de zedendelicten geregeld in Boek II, Titel VII. Daarbij worden ook enkele andere delicten behandeld, waaronder

• aanranding der eerbaarheid
• verkrachting
• bederf van de jeugd en prostitutie
• openbare schennis van de goede zeden
• dubbel huwelijk.

Niet aan seksualiteit gerelateerd, maar wel een zedendelict is

• het te vondeling leggen en het verlaten van kinderen en ontvoering van minderjarigen.

Wat betreft prostitutie sloot België zich in 1949 aan bij resolutie 317 (IV) van de Verenigde Naties, die onder meer stelde dat prostitutie mensonwaardig is en bestraft zou moeten worden, zelfs als de betreffende sekswerker hiervoor consent geeft. Na lange consultaties met sekswerkers en wetenschappelijk onderzoekers stemde op 17 maart 2022 de Kamer van volksvertegenwoordigers echter in met een wetsontwerp voor de hervorming van seksueel strafrecht, tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne. Het wetsontwerp voorzag onder meer in de stapsgewijze decriminalisering van sekswerk voor meerderjarigen, aangezien dit volgens nieuwe inzichten beter zou zijn voor het welzijn van de sekswerkers en de samenleving. Bij de eerste stap zou sekswerk alleen wettelijk zijn toegestaan voor zelfstandige sekswerkers. Men zou alleen maar reclame mogen maken voor het aanbieden van de eigen seksuele diensten via daarvoor bestemde media-kanalen.

Sinds de jaren zeventig bestaat in België net als in Nederland de neiging de strafbaarheid van allerlei zedendelicten te verminderen of op te heffen. Onder meer de bepalingen omtrent homoseksualiteit en het ten toon stellen van voorbehoedmiddelen zijn vervallen.

Verenigde Staten

■ Coercion-based wet (alle penetratieve seks)

■ Consent-based wet (anale en orale seks)

■ Consent-based wet (vaginale, anale en orale seks)

■ Coercion-based wet (niet-penetratieve seks)

■ Consent-based wet (niet-penetratieve seks)

Zie Seksueel consent in wetgeving#Wetgeving in de Verenigde Staten voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie ook Decriminalisering van sekswerk § Nevada (Verenigde Staten) voor meer informatie.

De Verenigde Staten hebben geen uniforme wettelijke definitie van seksueel geweld, omdat iedere staat dit anders mag definiëren, maar op federaal niveau wijzigde het Uniform Crime Report (UCR) van de FBI on 1 januari 2013 zijn definitie van verkrachting van het coercion-based "vleselijke kennis van een vrouw gedwongen en tegen haar wil" naar het consent-based "Penetratie, ongeacht hoe miniem, van de vagina of anus met wat voor lichaamsdeel of voorwerp dan ook, of orale penetratie door een geslachtsorgaan van een ander persoon, zonder de instemming van het slachtoffer". Dit schrapte de voorwaarden dat er dwang werd gebruikt, dat het slachtoffer een vrouw was en dat de penetratie vaginaal geschiedde. Sommige staten (of andere jurisdicties zoals Amerikaans-Samoa) erkennen penetratieve seks zonder instemming van het slachtoffer en gepleegd zonder gebruik van dwang door de dader als misdaad (meestal 'verkrachting' genoemd). Andere staten erkennen dit niet als een misdaad; hun wetten bepalen dat de dader een vorm van dwang (bijvoorbeeld fysiek geweld (dat leidt tot aantoonbaar fysiek letsel), bedreiging van het slachtoffer of derden, of een andere vorm van dwang) moet hebben gebruikt om zulke non-consensuele penetratieve seks als 'misdaad' te rekenen. Evenzo zijn er ook staten (of andere jurisdicties zoals het Amerikaans leger, dat wordt gereguleerd door de Uniform Code of Military Justice) die niet-penetratieve seksuele handelingen (contact zoals strelen of aanraken van iemands intieme lichaamsdelen, of blootstelling van een lichaam of seksuele activiteit, zoals wraakporno) zonder instemming van het slachtoffer en zonder gebruik van dwang door de dader erkennen als misdaad, terwijl andere staten dat niet doen.

In de VS zijn er registers van inwoners die ooit een zedendelict hebben gepleegd, waarbij een deel van de informatie voor iedereen online te raadplegen is via de Dru Sjodin National Sex Offender Public Website (NSOPW). Daarbij kan gezocht worden op wonen of werken binnen een bepaalde afstand van een gegeven adres.

Trivia

• In Brazilië werd voor een werkneemster door de rechter vastgesteld dat zij om medische redenen juist elke twee uur een periode van vijftien minuten recht had om zichzelf te bevredigen.
• In Texas diende Jessica Farrar van de Democraten in 2007 een voorstel in ter bescherming van het ongeboren leven (pro-life). Masturbatie zou alleen in speciale klinieken, onder strenge voorwaarden moeten worden toegestaan. Het wetsvoorstel had geen kans, maar Farrar beoogde slechts de abortuswetgeving op ludieke wijze aan de kaak stellen.

Zie ook

• Klachtvereiste bij zedendelicten - Nederland, 1991 - 2002
• Zorgcentrum na Seksueel Geweld - België, sedert 2017

Externe links

• Seks en de wet - met beknopte geschiedenis
• Wetboek van Strafrecht: Titel XIV. Misdrijven tegen de zeden

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Sex and the law op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Age of consent op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Ages of consent in Europe op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Inzest op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
• Dit artikel of een eerdere versie ervan is (gedeeltelijk) afgesplitst vanaf een ander artikel op de Nederlandstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie deze pagina voor de bewerkingsgeschiedenis.