Volksverhalen uit kleurrijk Nederland

Volksverhalen uit kleurrijk Nederland is een serie van verzamelbundels met sprookjes en andere volksverhalen die in Nederland bekend zijn.

In het verhaal De dieren in het rovershuis verjagen een ezel, hond, kat en haan (zoals de Bremer stadsmuzikanten) rovers uit een huis in Zeeland

Er zijn verschillende uitgaven in de reeks, met elk een eigen thema. De verhalen komen uit de Chinese, Joodse, Nederlandse, Indiase, Turkse, Surinaamse, Marokkaanse en Indonesische verteltraditie. De serie kwam tot stand met medewerking van Het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum en Het Project Bouwstenen voor Intercultureel Onderwijs van de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Leiden.

Feesten

bewerken
 
Kerstversiering
 
Nieuwjaar met vuurwerk, Sydney
 
Rode lampionnen in de bomen van het Ditan Park, Peking, tijdens Chinees Nieuwjaar (ook wel Lentefeest)
 
Versieringen voor het Midherfstfeest in Montreal
 
Bidden in het Merom Nave park tijdens Rosj Hasjana
 
Bij het joodse Poeriem worden Hamansoren gegeten
 
Carnaval met confetti en maskers, Stavelot
 
Pasen met paaseieren in de boom
 
Oranje en vrijmarkt tijdens Koninginnedag in het Vondelpark
 
Gooien met kleurig poeder tijdens Holi
 
Divali
 
Er worden op de tiende dag van de maand Muharram tabut of tabuik, ceremoniële torens, in een processie door de stad gedragen. Deze tiende dag heet in het Indonesisch Asyura, in het Arabisch Ashura
 
Ashura in Bahrein
 
Portret na afloop van een Wintidans, dansers besmeerd met pemba dotti
 
Versierde moskee tijdens Ramadan, Egypte
 
Een Balinese danseres met een masker van Rangda de heks-weduwe tijdens een Calon Arang-dansvoorstelling met gamelanorkest, Wereldmuseum Amsterdam

Verhalen, gebruiken en rituelen rondom feesten.

Chinese verteltraditie

bewerken

Alhoewel sinds het begin van de twintigste eeuw dezelfde kalender als in Nederland gebruikt wordt, worden feestdagen bepaald door de oorspronkelijke kalender. Veel feesten vinden plaats op de vijftiende dag van de maand, het is dan volle maan. Het einde van het nieuwjaarsfeest (Lantaarnfeest) wordt ook op de vijftiende gevierd. In China wordt de traditionele Chinese kalender (een maankalender) gebruikt, met maanden van 29 of 30 dagen.

Een tweede groep feesten werd gevormd door Dubbel Drie (vervangen door Klaar en Helder), Dubbel Vijf, Dubbel Zeven (Qixifeest) en Dubbel Negen. Elk feest heeft zijn eigen oorsprong en gebruiken, maar het is vooral een gelegenheid voor alle familieleden om bij elkaar te komen.

Er horen bijzondere lekkernijen bij enkele feesten, zoals bij het Winterfeest. Iedere wijk, buurt, dorp of stad heeft een eigen jaarlijks feest op de geboortedag van de plaatselijke beschermgod. Dit wordt gevierd met een processie, kermis en toneelopvoering. Zie ook feestdagen in de Volksrepubliek China en Taiwan.

Joodse verteltraditie

bewerken

Het Joodse jaar kent veel feesten, enkele worden al in de Pentateuch genoemd. De feesten worden gekarakteriseerd door een vrolijke stemming en feestelijke maaltijden (uitgezonderd de Grote Verzoendag), speciale gebeden (en in de tijd dat de Tempel nog bestond offers in plaats van gebeden) en speciale gebruiken. Zie ook de Joodse kalender en lijst van joodse feest- en gedenkdagen.

Het Joodse volk heeft twee literaturen geschapen, de Hebreeuwse en Jiddische. Het Jiddisch ontstond in de Middeleeuwen in Duitsland en werd gevormd uit Middelhoogduitse dialecten en Romaanse en Hebreeuws-Aramese elementen. In de 14e en 15e eeuw werd het meegenomen naar de Slavische landen tijdens de vlucht voor de laatste kruistochten en de Zwarte Dood. Het Jiddisch kreeg daar zijn definitieve vorm.

Nederlandse verteltraditie

bewerken

Tot in de tijd van Karel de Grote (ca. 800) werden er grote jaarmarkten en kermissen gehouden. Er werden dan rechtszaken afgewikkeld en er werd feestgevierd rond deze gebeurtenis. Ook bestonden er plaatselijke en minder belangrijke feesten.

Tijdens en na de kerstening werden de feesten geconcentreerd rond belangrijke vieringen in het kerkelijk jaar. Zie ook verplichte feestdag. Gebruiken van voor-christelijke oorsprong werden hier in opgenomen. Er kwamen nog naamdagen van heiligen bij. De feesten zijn nu een bonte mengeling van gebruiken en gewoonten uit verschillende tijden en plaatsen. Zie ook feestdagen in Nederland.

Indiase verteltraditie

bewerken

De kaste van brahmanen zorgt ervoor dat de cultuur en religie vanaf de oudheid tot heden door een zekere continuïteit gekenmerkt wordt. Alleen zij hebben het recht op kennis en overdracht van eeuwenoude geschriften.

Naast de brahmaanse traditie kent India een rijke mondelinge volkstraditie, voor iedereen toegankelijk. Er zijn opvallende verschillen te vinden in verschillende streken. Er bestaat grote tolerantie tussen de brahmaanse en volkstradities.

Turkse verteltraditie

bewerken

De Trojanen, Efesiërs, Pergamonezen, Tales, Anaxagoras, Herakleitos en koning Midas leefden op de grond die nu Turkije heet, de veelkleurigheid komt tot uitdrukking in de feesten. Zie ook islamitische kalender.

Surinaamse verteltraditie

bewerken

Suriname was tot 1975 een Nederlandse kolonie. De feesten van verschillende bevolkingsgroepen die niet christelijk zijn, werden (officieel) niet gevierd. Javanen en Hindoestanen konden echter niet verplicht worden te werken op feestdagen van hun geloof.

Op 1 juli wordt gevierd dat koning Willem III in 1863 de slaven (de oorspronkelijke bewoners (Indianen) en slaven uit Afrika) vrij maakte. Velen hadden zichzelf al bevrijd (bijvoorbeeld de Marrons). Er werden echter vele contractarbeiders naar Suriname gebracht, zo kwamen ook bijvoorbeeld Chinezen en Hindoestanen in het land. Pas sinds 1970 werden enkele niet-christelijke feesten feestdagen voor heel Suriname.

  • Tot in de ochtend!
  • Niet iets van één dag
  • Het hele land juichte: Hoerééé!
  • P.S. (recepten)
  • Feest in mijn district
  • De nacht van de Winti
  • Het feest van de wespenproef

Marokkaanse verteltraditie

bewerken

De dagen waarop de feesten van de islam worden gevierd, zijn in tegenstelling tot de Europees-christelijke kalender elk jaar anders. De moslims volgen een maankalender. Een maanjaar duurt 354 of 355 dagen. Zie ook de islamitische kalender en lijst van Marokkaanse vakantiedagen.

Marokko kent ook feesten ter ere van bepaalde heiligen. Rond het graf van maraboet wordt de moussem georganiseerd. Ook zijn er een groot aantal nationale feestdagen, zoals het feest van de onafhankelijkheid, de verjaardag van de koning. Er zijn ook familiefeesten rond geboorte en huwelijk. Een veelgebruikt onderdeel is een maaltijd met vlees. Er zijn nauwelijks verhalen rond feesten te vinden in Marokko.

Indonesische verteltraditie

bewerken

Het wayangspel is bekend, verhalen rond helden als Arjuna en Gathotkaca zijn een lichtend voorbeeld in het schimmenspel. Verhalen uit de Indonesische mythologie worden verteld bij feesten en rituelen rond geboorte, besnijdenis, huwelijk, dood, oogst, heil van een persoon of dorp of de herdenking van voorouders of stichters van dorpen of dynastieën (zie ook voorouderverering).

Slametan (een volksfeest met rituele maaltijden) bevat een offer aan de voorouders, geesten of goden (sajèn), vaak is er een nachtenlange wayangvoorstelling aan verbonden. Zie ook gelegenheid voor wayang.

Draken en andere vreemde wezens

bewerken
 
Golem
 
Ellert en Brammert
 
Half leeuw, half mens

Verhalen over draken en andere vreemde wezens; deze verzameling bevat de volgende verhalen.

List en bedrog

bewerken
 
Het paradijs
 
Tijl Uilenspiegel
 
De ontvoering van Sita
 
De man die volmaakt wilde zijn
 
Een leugen om bestwil

Verhalen over eerlijkheid, gastvrijheid, list en bedrog, deze verzameling bevat de volgende verhalen;

 
Het offer van Noach
 
Daniël in de leeuwenkuil
 
Cantecleers aanklacht over Reinaart
 
Hanuman's bezoek aan Lanka
 
Kantjil, de krokodil en de tijger
 
Garuda en de slangen

Dierenverhalen, deze verzameling bevat de volgende verhalen;

  • De vriendschap van de ekster en de slang
  • De regenworm en de kikker
  • Het hert en de tijger
  • De aap die een maïskolf plukte
  • Het verhaal van de vleermuis
  • De kat, de tijger en de muis
  • De krekel
  • Xue Wei
  • Zhang Feng
  • Cui Tao
  • Noach
  • Daniël
  • De vogel Milcham
  • De vos en de wezel
  • De gouden vogel
  • De verstandige en eerlijke ezels
  • De vrome koe
  • Het ondankbare hert
  • De vos en de vissen
  • De paarden die dachten dat ze engelen waren
  • De prins die de taal der dieren leerde
  • Van de jongen met de arend
  • Het meisje en haar vriend de slang
  • De hond met de kaas in zijn bek
  • De dieren in het rovershuis
  • Er is geen dankbaarheid op deze wereld
  • Van een haantje en een hennetje
  • Van het winterkoninkje
  • Van een oude visser en zijn vrouw
  • Haas en egel
  • De haas die nooit geraakt werd
  • De biggetjes van grootmoeder
  • Het zeepaard van Volendam
  • Haring en bot
  • De voorspelling
  • Cantecleers aanklacht over Reinaart
  • Garuda
  • Hanuman
  • De aap en de schildpad
  • De reiger en de krab
  • Muizen en olifanten
  • De vos en zijn vrouw
  • Spiegelgevecht
  • De jakhals en de patrijs
  • De papegaai
  • Vos en Beer
  • De kraai met een doorn in zijn pootje
  • De reiziger en de slang
  • De vrouw en de vos
  • De beste
  • De slimste
  • Meester Superspin Anansi vindt een lekker baantje!
  • Twee moeders
  • De opschepper
  • De beloning
  • Met open mond
  • Lesgeld
  • Blinde woede
  • Wedden dat...
  • Lessen in lenen 1
  • Lessen in lenen 2
  • Anansi berijdt Tijger
  • Een half dorp voor twee kippen
  • De rots en de specht
  • De rat en de kat
  • De vlieg en de vlo
  • De uil van Moulay Slimane
  • De roman van de jakhals
    • De jakhals en de geit
    • De jakhals en de haan
    • De school van de jakhals
    • In de moestuin
    • De staart van de jakhals
    • Een kwestie van leeftijd
    • In de vleeskruik
  • Het sprookje van de leeuwin en haar welpje
  • Waarom de ezel een witte neus heeft
  • De geit Boernia
  • De kat op pelgrimstocht
  • De drie kamelen
  • De list van de Parkietenkoning
  • Kantjil, de krokodil en de tijger
  • De pelikaan en de vissen
  • Het buideldier en de wind
  • Garuda en de slangen
 
Asmodeus speelt een rol in De bedelaar-koning
 
De Vliegende Hollander
 
Draupadi en de vijf Pandava's komen voor in De laatste reis van Yudhishthira
 
Duryodhana komt voor in Dewa Ruci
 
Ganesha krijgt het hoofd van een olifant
 
Dewi Sri

Verhalen over avontuurlijke reizen, deze verzameling bevat de volgende verhalen;

  • Liu Chen en Ruan Zhao
  • Het Langebaardenland
  • Op zoek naar de zon
  • Het verhaal van Meng Jiangnü
  • Elia's viool
  • De prinses en de slaaf
  • De bedelaar-koning
  • De wonderbaarlijke reis
  • De verloren prinses
  • Du aag in Oetert
  • De magneetberg
  • Grote Gjalt en Kleine Gjalt
  • Het eiland en de gouden appels
  • De twee reizigers
  • De Vliegende Hollander
  • De Man zonder Ziel
  • De brahmaan en de tijger
  • Meneer Bhoenga
  • Vier vrienden
  • Twee broers
  • De goedhartige pelgrim
  • De laatste reis van Yudhishthira
  • Het levenskruid
  • Het sprekende paard
  • De zeven broers
  • Halve Haan
  • De Tovereilanden
  • Het Basilicum-meisje
  • Naar de Indiaanse hemel
  • De uitdrijving van een priester uit de Indiaanse hemel
  • Naar de hemel van de paters
  • Naar het eiland 'Zonder-Man'
  • De tocht van Kareramake
  • Ontvoerd door een kikker
  • De arme man en de drie wijsheden
  • Naar de vreemde stad
  • De jongen, die niet zo handig was
  • De drie zusters van Kobi
  • Het Lichtkasteel
  • Sidi el Waki
  • De koningszoon
  • De bedelaarsdochter
  • De avonturen van Zakari
  • Raden Panji Kuda Wanengpati
  • Dewa Ruci

Betoverd

bewerken

Verhalen over mensen die in dieren veranderen (en omgekeerd), deze verzameling bevat de volgende verhalen;

  • Zijderups en paard in de hoge oudheid
  • Hoe Song Dingbo een schim ving
  • De zoon van de prefect van Yizhou
  • De geschiedenis van vrouw Ren
  • De schilder
  • De drakelampion
  • De Feniksberg
  • De wondermenora
  • De jongen die leerde lezen
  • Jan Halfvarken de Eerste
  • De witte wolf
  • De kikvors die in een prins veranderde
  • De prinses met de twaalf broers
  • Het zwijn dat een heks was
  • De prinses die met een hond trouwde
  • De betovering die geen heil bracht
  • De ezel die geen man werd
  • De illusie van Narada
  • Ganesha
  • De verwisselde hoofden
  • Sukra en Kaca
  • De liefde van een moeder
  • Ganga in een trog
  • Koning Vikarmajita
  • De betoverde kikker
  • Rozenlachjes en pareltranen
  • De drie druiven
  • Het meisje uit de vis
  • De tovenaar en zijn leerling
  • De slangezoon
  • Vertel nooit alles wat je weet
  • Nohwa en zijn wonderbaarlijke hond
  • De man met een brulaap-vrouw
  • Een jaguar, die in een vrouw veranderde
  • Mahkonaura en de stinkvogels
  • Tuhwi en Kruma
  • Word nooit verliefd op een boa
  • Kyhto en Wihwipjo
  • De gedienstige kikvors
  • De gans en het meisje
  • Een dappere moeder
  • De muis die in een meisje veranderde
  • Het haantje Sourideq
  • De betoverde vis
  • Het verhaal van de hond
  • De metamorfose van een ezel
  • Dewi Sri
  • Lutung Kasarung
  • De gouden leguaan
  • Pahit Lidah