Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Haarlem (1864-1888)

Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Haarlem (1864-1888) geeft een overzicht van verkiezingen voor de Nederlandse Tweede Kamer in het kiesdistrict Haarlem in de periode 1864-1888.

Het kiesdistrict Haarlem was al ingesteld in 1848. De indeling van het kiesdistrict werd in 1864 gewijzigd door een aanpassing van de Kieswet. Tot het kiesdistrict behoorden vanaf dat moment de volgende gemeenten: Aalsmeer, Assendelft, Bennebroek, Beverwijk, Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Heemstede, Koog aan de Zaan, Schoten, Spaarndam, Velsen, Westzaan, Wijk aan Zee en Duin, Wormerveer, Zaandam, Zaandijk en Zandvoort.

In 1869 werd de indeling van het kiesdistrict gewijzigd. De gemeenten Aalsmeer en Haarlemmerliede en Spaarnwoude werd toegevoegd aan het nieuw ingestelde kiesdistrict Haarlemmermeer. Tevens werden gedeelten van de kiesdistricten Alkmaar (de gemeenten Heemskerk, Krommenie en Uitgeest) en Hoorn (de gemeenten Buiksloot, Jisp, Landsmeer, Oostzaan, Wijdewormer en Wormer) toegevoegd aan het kiesdistrict Haarlem.

In 1878 werd de indeling van het kiesdistrict wederom gewijzigd. De gemeenten Bennebroek, Heemstede en Spaarndam werd toegevoegd aan het kiesdistrict Haarlemmermeer.

Het kiesdistrict Haarlem was in deze periode een meervoudig^[1] kiesdistrict: het vaardigde twee leden af naar de Tweede Kamer. Om de twee jaar trad één van de leden af; er werd dan een periodieke verkiezing gehouden voor de vrijgevallen zetel. Bij algemene verkiezingen (na ontbinding van de Tweede Kamer) bracht elke kiezer twee stemmen uit. Om in de eerste verkiezingsronde gekozen te worden moest een kandidaat minimaal de districtskiesdrempel^[2] behalen; indien nodig werd een tweede ronde gehouden.

Legenda

cursief: in de eerste verkiezingsronde geplaatst voor de tweede ronde;
vet: gekozen als lid van de Tweede Kamer.

14 juni 1864

De verkiezingen waren tussentijdse verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de omzetting van het kiesdistrict Haarlem in een meervoudig kiesdistrict waardoor een tweede zetel beschikbaar kwam.^[3]

	14 juni	28 juni^[4]
Kiesgerechtigden	2.395	2.395
Opkomst	1.252	1.529
Geldige stemmen	1.241	1.514
Blanco stemmen	10	15
Kandidaten
A.S. van Nierop	573	866
G.L.J. van der Hucht	451	644
J.P.J.A. van Zuylen van Nijevelt	162

9 mei 1865

Joannes van Mulken, gekozen bij de verkiezingen van 10 juni 1862, trad op 23 april 1865 af vanwege zijn promotie tot luitenant-generaal.^[5] Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	9 mei
Kiesgerechtigden	2.507
Opkomst	1.001
Geldige stemmen	984
Blanco stemmen	17
Kandidaten
J.J. van Mulken^[6]	757
J.W. van Loon	165

12 juni 1866

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	2.507
Opkomst	1.056
Geldige stemmen	1.042
Blanco stemmen	8
Kandidaten
J.J. van Mulken^[6]	638
J.G.H. van Tets van Goudriaan	204
O. van Wassenaer van Catwijck	168

28 augustus 1866

Joannes van Mulken, gekozen bij de verkiezingen van 12 juni 1866, trad op 11 augustus 1866 af vanwege zijn benoeming als lid van de Raad van State. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	28 augustus
Kiesgerechtigden	2.507
Opkomst	931
Geldige stemmen	918
Blanco stemmen	4
Kandidaten
J.H. Geertsema	557
G.L.J. van der Hucht	313

30 oktober 1866

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[7]

	30 oktober	13 november^[8]
Kiesgerechtigden	2.507	2.507
Opkomst	1.773	1.951
Geldige stemmen	3.516	3.794
Blanco stemmen	16	102
Kiesdrempel	879	949
Kandidaten
J.H. Geertsema^[6]	751	1.017
G.L.J. van der Hucht	778	941
A.S. van Nierop^[6]	698	928
H.G. Jansen	583	897
J. Messchert van Vollenhoven	277
E. van Lynden	194
M. Salvador	166

22 januari 1868

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[9]

	22 januari	4 februari^[8]
Kiesgerechtigden	2.504	2.504
Opkomst	1.638	1.908
Geldige stemmen	3.264	3.810
Blanco stemmen	12	17
Kiesdrempel	816	953
Kandidaten
G.L.J. van der Hucht^[6]	761	1.032
J. de Bosch Kemper	672	983
J.H. Geertsema^[6]	671	901
A.S. van Nierop	641	880
J.L.C. van den Berch van Heemstede	159
M. Salvador	157
G. Groen van Prinsterer	144

25 februari 1868

Jeronimo de Bosch Kemper was bij de verkiezingen van 22 januari 1868 gekozen in twee kiesdistricten, Haarlem en Hoorn. Hij opteerde voor Hoorn, als gevolg waarvan in Haarlem een naverkiezing gehouden werd.

	25 februari	10 maart^[4]
Kiesgerechtigden	2.504	2.504
Opkomst	1.685	2.023
Geldige stemmen	1.674	2.007
Blanco stemmen	6	14
Kiesdrempel	837	1.004
Kandidaten
D. Koorders	808	1.052
A.S. van Nierop	835	953

16 februari 1869

Daniël Koorders, gekozen bij de verkiezingen van 25 februari 1868, overleed op 26 januari 1869. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	16 februari
Kiesgerechtigden	2.504
Opkomst	1.490
Geldige stemmen	1.481
Blanco stemmen	8
Kandidaten
C.J.F. Mirandolle	785
W. Wintgens	610
C.T. van Lynden van Sandenburg	80

8 juni 1869

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	2.426
Opkomst	1.408
Geldige stemmen	1.392
Blanco stemmen	14
Kandidaten
C.J.F. Mirandolle^[6]	862
A. van Lennep	568

13 juni 1871

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	13 juni
Kiesgerechtigden	2.438
Opkomst	1.619
Geldige stemmen	1.612
Blanco stemmen	5
Kandidaten
C. Fock	1.015
G.L.J. van der Hucht^[6]	510
L.W.C. Keuchenius	75

6 juli 1871

Cornelis Fock was bij de verkiezingen van 13 juni 1871 gekozen in twee kiesdistricten, Amsterdam en Haarlem. Hij opteerde voor Amsterdam, als gevolg waarvan in Haarlem een naverkiezing gehouden werd.

	6 juli
Kiesgerechtigden	2.438
Opkomst	1.446
Geldige stemmen	1.435
Blanco stemmen	9
Kandidaten
J. Kappeyne van de Coppello	894
W. van Goltstein	483
J.L.C. van den Berch van Heemstede	42

10 juni 1873

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni
Kiesgerechtigden	2.538
Opkomst	1.334
Geldige stemmen	1.319
Blanco stemmen	13
Kandidaten
C.J.F. Mirandolle^[6]	833
G.L.J. van der Hucht	380
A. Brummelkamp	69

8 juni 1875

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	2.579
Opkomst	1.380
Geldige stemmen	1.358
Blanco stemmen	15
Kandidaten
J. Kappeyne van de Coppello^[6]	840
M.J. van Lennep	399
C.G. von Reeken	96

12 juni 1877

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	2.739
Opkomst	1.248
Geldige stemmen	1.234
Blanco stemmen	11
Kandidaten
C.J.F. Mirandolle^[6]	939
C.A.H. Barge	224
A. Brummelkamp	60

27 november 1877

Jan Kappeyne van de Coppello, gekozen bij de verkiezingen van 8 juni 1875, trad op 2 november 1877 af vanwege zijn toetreding tot het kabinet-Kappeyne van de Coppello. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	27 november
Kiesgerechtigden	2.739
Opkomst	1.178
Geldige stemmen	1.137
Blanco stemmen	36
Kandidaten
W. de Meijier	785
M.J. van Lennep	160
A. Kerdijk	89

10 juni 1879

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni
Kiesgerechtigden	2.784
Opkomst	1.262
Geldige stemmen	1.225
Blanco stemmen	34
Kandidaten
W. de Meijier^[6]	723
C.G. von Reeken	395
L.W.C. Keuchenius	74

14 juni 1881

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	14 juni
Kiesgerechtigden	2.925
Opkomst	989
Geldige stemmen	954
Blanco stemmen	29
Kandidaten
C.J.F. Mirandolle^[6]	731
S. van Heemstra	180

12 juni 1883

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	3.091
Opkomst	1.362
Geldige stemmen	1.349
Blanco stemmen	10
Kandidaten
W. de Meijier^[6]	749
A.H.M. van Berckel	412
S. van Houten	84
L.W.C. Keuchenius	64

15 juli 1884

Charles Mirandolle, gekozen bij de verkiezingen van 14 juni 1881, overleed op 21 juni 1884. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	15 juli	29 juli^[4]
Kiesgerechtigden	3.111	3.111
Opkomst	1.940	1.712
Geldige stemmen	1.930	1.663
Blanco stemmen	2	42
Kandidaten
J. Duyvis	786	1.023
J. Kappeyne van de Coppello	580	639
J.A.N. Travaglino	504
L. Lindeboom	36

28 oktober 1884

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[10]

	28 oktober	11 november^[11]
Kiesgerechtigden	3.111	3.111
Opkomst	2.068	1.731
Geldige stemmen	4.018	1.699
Blanco stemmen	108	25
Kiesdrempel	1.005	850
Kandidaten
J. Duyvis^[6]	1.218
W. de Meijier^[6]	863	899
A.J. Rethaan Macaré	550	798
J.A.N. Travaglino	478
M.W. van der Aa	428
B.J.L. de Geer van Jutphaas	212
H.W. van Marle	199

15 juni 1886

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[12]

	15 juni
Kiesgerechtigden	3.392
Opkomst	2.289
Geldige stemmen	4.523
Blanco stemmen	37
Kiesdrempel	1.131
Kandidaten
A.J.W. Farncombe Sanders	1.344
W. de Meijier^[6]	1.334
S. van Heemstra	898
M.W. van der Aa	689
D.P.D. Fabius	201

1 september 1887

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[13]

	1 september
Kiesgerechtigden	3.402
Opkomst	887
Geldige stemmen	1.654
Blanco stemmen	120
Kiesdrempel	414
Kandidaten
W. de Meijier^[6]	758
A.J.W. Farncombe Sanders^[6]	721

Voortzetting

Na de grondwetsherziening van 1887 werden de meervoudige kiesdistricten opgeheven; het kiesdistrict Haarlem werd derhalve omgezet in een enkelvoudig kiesdistrict.^[1] Het kiesdistrict bestond vanaf dit moment uitsluitend uit de gemeente Haarlem. De overige gemeenten werden toegevoegd aan de nieuw ingestelde kiesdistricten Beverwijk (de gemeenten Assendelft, Beverwijk, Bloemendaal, Heemskerk, Krommenie, Schoten, Uitgeest, Velsen, Westzaan, Wijk aan Zee en Duin en Zandvoort) en Zaandam (de gemeenten Buiksloot, Jisp, Koog aan de Zaan, Landsmeer, Oostzaan, Wijdewormer, Wormer, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk).

Zie ook

Bronnen

Tweede Kamerverkiezingen kiesdistrict Haarlem op www.verkiezingsuitslagen.nl
Verkiezingen Tweede Kamer 1848-1918 op huygens.knaw.nl

Noten

↑ ^a ^b Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer, een meervoudig kiesdistrict twee of meer leden.
↑ De districtskiesdrempel werd bepaald door de volgende formule: 50% van het aantal uitgebrachte geldige stemmen, gedeeld door het aantal in het district te verkiezen zetels.
↑ In 1864 werd het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van 72 naar 75. Daarom werden op 14 juni 1864 in drie kiesdistricten tussentijdse verkiezingen gehouden.
↑ ^a ^b ^c Omdat geen van de kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Haarlem.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden nadat deze een motie had aangenomen waarin het kabinetsbeleid op het gebied van Koloniën werd afgekeurd.
↑ ^a ^b Omdat geen van de kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de vier kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ Nadat de begroting voor Buitenlandse Zaken door de Tweede Kamer verworpen was, bood het kabinet-Van Zuylen van Nijevelt zijn ontslag aan. Hierop ontbond de Koning de Tweede Kamer.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.
↑ Omdat niet het vereiste aantal kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden nadat het kabinet-Heemskerk Azn.zijn functie ter beschikking had gesteld.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[enkel-meer-1] Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer, een meervoudig kiesdistrict twee of meer leden.

[drempel-2] De districtskiesdrempel werd bepaald door de volgende formule: 50% van het aantal uitgebrachte geldige stemmen, gedeeld door het aantal in het district te verkiezen zetels.

[3] In 1864 werd het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van 72 naar 75. Daarom werden op 14 juni 1864 in drie kiesdistricten tussentijdse verkiezingen gehouden.

[tweede_ronde-4] Omdat geen van de kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[5] De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.

[zittend-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Haarlem.

[7] De Tweede Kamer was ontbonden nadat deze een motie had aangenomen waarin het kabinetsbeleid op het gebied van Koloniën werd afgekeurd.

[tweede_ronde_vier-8] Omdat geen van de kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de vier kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[9] Nadat de begroting voor Buitenlandse Zaken door de Tweede Kamer verworpen was, bood het kabinet-Van Zuylen van Nijevelt zijn ontslag aan. Hierop ontbond de Koning de Tweede Kamer.

[10] De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[geen-twee-11] Omdat niet het vereiste aantal kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[12] De Tweede Kamer was ontbonden nadat het kabinet-Heemskerk Azn.zijn functie ter beschikking had gesteld.

[13] De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]