Standaardkantonees

dialecten van het Kantonees
(Doorverwezen vanaf Standaardkantonese)

Standaardkantonees of Guangzhouhua is het bekendste dialect uit de Kantonese taal. Het Standaardkantonees wordt samen met het Standaardmandarijn gebruikt op scholen, radiozenders en televisiezenders in Hongkong en Macau. Het is ook de omgangstaal in het Hongkongse en Macause parlement.

Standaardkantonees
Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd 广府话
Traditioneel 廣府話
Pinyin Guǎngfǔhuà
Jyutping (Standaardkantonees) gwong2 fu2 waa2
Zhuyin ㄍㄨㄤˇ ㄈㄨˇ ㄏㄨㄚˋ
Standaardkantonees IPA: [ kwɔːŋ fuː waː ]
HK-romanisatie (Standaardkantonees) Kwong Fu Wah
Yale (Standaardkantonees) gwóng fú wá
Dapenghua IPA: [ kwɔːŋ fuː waː ]
Chaozhouhua IPA: [ kɔːŋ huː uːɛ ]
Peng'im (Chaozhouhua) guang2 hu2 ue7
Shanghainees [kuɑ̃ fu uo]
Andere benamingen Guangdonghua/Gwongdungwaa 廣東話 (Guangdong-dialect)
Guangzhouhua/Gwongzauwaa 廣州話 (provinciehoofdstad-dialect)

Geschiedenis

bewerken

Het dialect vindt zijn oorsprong in Guangzhou(Kanton). Door emigratie van de Kantonezen (Guangzhounezen) is het dialect verspreid over Macau, Hongkong. Vanaf de jaren '50 van de twintigste eeuw rukte het Standaardkantonees op en verdrong het Waitau-dialect en het Hongkong-Hakka, dat in Hongkong de dialecten waren van de autochtone Hongkongers. Standaardkantonees werd populair door de radio en de televisie. In Hongkong wordt door de stedelijke bewoners Hongkong-Kantonees gesproken, wat qua tonen en grammatica met het Standaardkantonees verwant is.

Standaardkantonees in Nederland

bewerken

De eerste Chinese havenarbeiders die vanaf 1911 naar Nederland kwamen, brachten het Standaardkantonees naar Nederland. (Geschiedenis van de Chinezen in Nederland). In de jaren zeventig van de twintigste eeuw immigreerden Kantonezen in groten getale naar Nederland. Deze werkten voornamelijk in de vele Chinese restaurants die in Nederland vanaf de jaren zeventig steeds populairder werden. Vaak werd het Standaardkantonees als voertaal gebruikt (de meeste Chinese immigranten toentertijd hadden een Kantonese achtergrond). Veelal leidden deze Kantonezen een gesegregeerd bestaan, waardoor ze slecht Nederlands spraken. Hierdoor werden er eigen uitspraken bedacht voor Nederlandse woorden. Deze Holland-Standaardkantonese woorden worden elders zelden gebruikt.

Nederlands Holland-Standaardkantonees geschreven in Hanzi geschreven in jyutping IPA
dorp Fauw Chaj 埠仔 fau6 zai2
gehaktbal Kaa Hak Pôh (Pôh=bal) 假克波 gaa hak bo
ijsje ij sie 哎時 aai si
appelflap ping koh paj 蘋果批 ping4 gwo2 pai1
kindje Kíen Chìe 堅字 gin zi
ziekenfonds Síe kun Fóng 思根風 si gan fung
de koning(in) der Nederlanden Hôh Láan Wôong 荷蘭皇 ho4 laan4-1 wong4
sinterklaas Sing Taa Klaa Sie 升打(加啦)時 sing1 daa1 glaa1 si4
zwarte piet Sie Waa Taa Piet 時哇打撇 si waa daa bit
pasen Kaj Taan Chiet (letterlijk: eierfeest) 雞蛋節 gai daan zit
locker Lôok Kaa 駱架 lok gaa
alarm Aa Laa Lam 阿啦凜 aa2 laa1 lam5
GVD K'at Faa Tám 咳化(擔) kat faa daam
Kerstster (plant) Sing Taan Faa 聖誕花 sing daan faa
Albert Heijn Aa Poow Heng 阿煲輕 aa bou heng
de Bijenkorf Ping Kôh Lôh Fòe 兵歌羅符 bing1 go1 lo4 fu6
Jamin Chíem Sìe 尖使 zim si
Hema Héej Màa 希罵 hei1 maa4
Lidl Líe Toow 離導 li1 dou4
C1000 Sie Yat Tsien (letterlijk: C (op z'n Engels), duizend) 一千 si1 jat1 cin1
Jumbo Chan Poow 珍寶 zan1 bou2
Den Haag Téng Hak 盯克 deng1 hak1
Amsterdam Amsie 菴士 am1 si2 of am1 si2 dam1
Rotterdam Laa Laa Tam 啦啦(擔) laa1 laa4 dam1
Utrecht Uu Taa Lek (如)打叻 yu3 daa4 lek1
Breda Paa Láaj Tǎa 霸拉打 baa4 laai1 daa2
Maastricht Maa Staa Lík 嗎(使打)瀝 maa staa lik
Groningen Kàa Lóow Ning Kan 假撈寧根 gaa lou ning gan
Den Bosch Tèng Possie 盯波時 deng bo si
Roermond Lóe Mong (露)夢 lu mung
Zeeland Seej Laan 肆蘭 sei1 laan4
Brabant Paa Laa Pang 霸喇辦 baa laa bang
Zuid-Holland Sui Hoh laan ?呵蘭 ?1 ho2 laan4 [sœy̆ hɔ la:n]
Noord-Holland Nôh Ho laan 懦呵蘭 no6 ho2 laan4 [nɔ hɔ la:n]

Schrift

bewerken

Standaardkantonees wordt in hanzi geschreven. Doordat er een groot verschil is tussen spreek- en schrijftaal binnen deze taal zijn er in de loop der jaren nieuwe Chinese karakters ontstaan die alleen gebruikt worden om de spreektaal op schrift te stellen. Dit schrift wordt "粵字" genoemd. Dit op schrift gestelde spreektaal is informeel en wordt daarom alleen gebruikt bij tekenfilms, Kantonese opera en strips. Bij formele aangelegenheden moet men de standaard schrijftaal hanteren die door zowel Standaardkantoneestaligen, als andere Chineestaligen begrepen wordt. Er zijn enige uitzonderingen waarbij de Hongkongse en Macause lokale overheid de spreektaal op schrift stelt door middel van spreektaaltekens; dit is bijvoorbeeld te zien in overheidspropaganda. In een overheidspromotie tegen drugsgebruik werd het motto "企硬, Take嘢衰硬, 向毒品說不" (Sta stevig, drugsgebruiken is dom, zeg 'nee' tegen drugs) gebruikt. '企' betekent in hanzi 'staan', maar het wordt vooral Standaardkantonees gebruikt. '嘢' betekent ding in het Standaardkantonees.

Nederlands geschreven in Hanzi geschreven in jyutping IPA
een beetje zit8, di1 of dit7
die 嗰啲 go di [kɔː˧˥] [tiː˥]
ding je5 [jɛː˩˧]
het natuurlijk bewegen van de armen tijdens het lopen fing6 [feŋ˨]
losgeraakt lat7 [lɐt˥]
pier/haven fau6 (schrijftaal) of bou6 (spreektaal) [fɐu˨]/[pou˨]
hij/zij/het keoi5 [kʰɵy˩˧]
door bei2 [pei˧˥]
achtervoegsel om te benadrukken dat het om meerdere personen gaat dei6 [tei˨]
kleineren dat7
zijn (werkwoord) hai6 [hɐi˨]

Romanisatie

bewerken

Standaardkantonees kan worden geschreven in Chinese karakters (hanzi), Jyutping en Yale (romanisatie) en soms ook in Internationaal Fonetisch Alfabet.

Transcriptiesystemen voor het Standaardkantonees

bewerken

Standaardkantonese media in Nederland

bewerken

Standaardkantonese media in de wereld

bewerken

Enige voorbeelden

bewerken
Lijst van verschillen in uitspraak van Chinese karakters in drie dialecten
Nederlands Dapeng Standaardkantonees Standaardmandarijn
twee Ngie 二 Yie 二 Ur/er 二
drie Sam 三 Saam 三 San/san 三
vier Sie 四 Seej 四 Ss/Si 四
tien Sáp 十 Sap 十 Sj/shi 十
honderd miljoen Jak 億 Jik 億 Ie/yi 億
kleur Sak 色 Sik 色 Suh/se 色
groen Lók 綠 Lok 綠 Luu/lü 綠
ruilen Óen 換 Woen 換 Goewan/huan 換
groot Táai 大 Taai 大 Daa/da 大
goed Haauw 好 Hoow 好 Haauw/hao 好
geen Maauw Moow Boe/bu 不
begrijpen Mang Pák 明白 Ming Paak 明白 Ming Baj/ming bai 明白
de deur openen Foej Moen 開門 Hooj Moen 開門 Káaj Men/kai men 開門
Shanghai 上海 Sôong Foej 上海 Seung Hooj 上海 Sjang Haaj/Shanghai 上海
hij他/zij她/het它 Hie Keui Taa/ta 他/她/它
lange tijd Kauw Looi 耐 Djuw/jiu
chinese achternaam Zhang,Cheung 張/张 Chôong 張 Cheung 張 Djang/zhang 張
vroeg Chaauw 早 Choow 早 Chaauw/zao 早
auto, kar Chaa 車 Cheh 車 Tjuh/Che 車
Nederlands Standaardkantonees
Goedendag Choow San of Neej hoo
hallo/hoi (opnemen telefoon) Wai
Heb je al gegeten? Neej sik Cho yeh mee Aa?
Nederland Hollaan
ik Ngo
jij Neej
hij/zij Keuj
wij Ngo Deej
jullie Neej Deej
zij Keuj Deej
Ik heet Willem. Ngo kieuw Willem.
Ik heb honger. Ngo hoo dhong ngoh.
ik weet het niet Ngo M Chi do
Hij/Zij zit te telefoneren Keuj teng kan tien waa.
Mijn vader is er niet. Ngo aa baa m hai do.
Ik wil graag een bak Koe Loow Yok bestellen Ngo seung yiew yat hap Koe Loow Yok.
Laten we dimsum gaan eten! Pat yuu ngo deej heuj yam chaa aa.
Zullen we met de trein naar Amsterdam gaan? Ngo deej tjoh foh cheh heu Ah Moo Si Tak Tan, hoow m hoow aa?
sorry! Teuj M Chuu.
bedankt! M Kooj Saaj!
dankuwel! (bij het krijgen van een geschenk) To Che Saaj!
Hoe gaat het met jou/U? Neej diem (yeung) aa?
Ik heb het heel druk. Ngo hoo mong aa.
Ik vind dat (niet) leuk. Ngo (m) chong yie.
Ik moet poepen Ngo yiew O sie.
Ik hoef vandaag niet te werken Ngo kam yat m saj faan kong.
Hij laat een scheet Keuj fong phee.
Ik ga nu studeren Ngo jie ka wan su
Borden (af)wassen Sai woen

Zie ook

bewerken
bewerken