Spoorlijn Innsbruck - Bludenz

spoorlijn in Oostenrijk

De spoorlijn Innsbruck - Bludenz ook wel Arlbergspoorlijn genoemd (Duits: Arlbergbahn), is een spoorlijn in Oostenrijk die de Arlberg, een bergkam tussen de Bundesländer (deelstaten) Vorarlberg en Tirol, doorkruist. De lijn ligt tussen de plaatsen Innsbruck in Tirol en Bludenz in Vorarlberg. Op het traject wordt ook de Arlbergspoortunnel tussen Langen en St. Anton gepasseerd, die met 10.648 meter lengte (tot 2001 10.249 meter) een stuk korter is dan de Arlbergtunnel voor het wegverkeer. Het traject is grotendeels dubbelspoor, alleen tussen Ötztal en Kronburg, Landeck en Schnann en Klösterle en Bludenz ligt enkelspoor.

Arlbergbahn
501 / 601 Innsbruck - Bludenz
Spoorlijn Innsbruck - Bludenz op de kaart
Totale lengte136.72 km
Spoorwijdte(normaalspoor) 1435 mm
Geopend21 september 1884
Huidige statusin gebruik
Geëlektrificeerdja
Aantal sporen2, deels 1
Baanvaksnelheid160 km/u
Beveiliging of treinbeïnvloedingIndusi
Treindienst doorÖBB
Traject
STR Unterinntalbahn van Wörgl Hbf, Kufstein
BHF
75,130
-0,434
Innsbruck Hbf 582 m.
ABZgl Brennerbahn naar Bolzano/Bozen
STR “Konzertkurve”
mKRZu Stubaitalbahn naar Fulpmes
ABZg+l naar Innsbruck Hbf-Frachtenbf
BHF 1,325 Innsbruck Westbf vroeger Wilten 583 m.
ABZgr Mittenwaldbahn
naar Garmisch-P
SKRZ-Au A12 Inntalautobahn
BHF 6,910 Völs 584 m.
HST 10,442 Kematen i. T. H-Lst, AWANST 593 m.
eHST Unterperfuss
BHF 14,247 Zirl 596 m.
HST 16,911 Inzing 601 m.
HST 19,163 Hatting 605 m.
ÜST 20,370 overloopwissel Zirl 2
HST 21,412 Flaurling H-Lst, AWANST 609 m.
eBS2+lBS2+r
25,000
25,085
Fehlerprofil
exSTRHST 25,545 Oberhofen im Inntal 620 m ü. A.
eBS2lBS2r
BHF 26,800 Telfs-Pfaffenhofen 623 m.
HST 31,056 Rietz 635 m.
BHF 34,647 Stams 639 m.
HST 36,223 Mötz 644 m.
BHF 38,223 Silz 648 m.
HST 42,458 Haiming 669 m.
BHF 45,420 Ötztal 692 m.
STR+GRZq 45,874
KMW
46,152
46,320
Fehlerprofil (-168 m)
hKRZWae 47,2 Ötztaler Achbrücke
SBRÜCKE B171 Tiroler Straße
BHF 50,056 Roppen
BHF 54,698 Imst-Pitztal
SBRÜCKE L16 Pitztalstraße
HST 59,070 Imsterberg
BHF 63,015 Schönwies
ABZg+r 65,570 aansluiting (AWANST) tot Firma Streng Bau
KMW
65,780
65,891
Fehlerprofil (-111 m)
eBS2+lBS2+r 65,911 Abzw Schönwies 1
exSTRTUNNEL1 66,550 Kronburgtunnel (L 330 m)
exSTRSBRÜCKE 68,3 B180 Reschenstraße
exSTRtSTRa 68,580 Zammer Tunnel Ostportal (L 2.335 m)
exBHFtSTR 70,980 Zams 768 m.
exSTRtSTRe Zammer Tunnel Westportal
eBS2lBS2r Ende Linienverlegung
BHF 71,837 Landeck-Zams 776 m.
eABZgl geplande Reschenbahn naar Mals
STR+GRZq 72,031 eind 2e-spoor / begin 1-spoor
ABZgr 72,150 aansluiting tot Firma Donauchemie AG
KMW
72,406
72,650
Fehlerprofil (-244 m)
hSTRae 73,404 Innbrücke (L 188 m, H 25,0 m)
eHST 73,800 Landeck-Perfuchs 816 m.
STRo 76,447 Zappelbachbrücke (L 34 m, H 11,2 m)
BHF 77,981 Pians
STRo 78,277 Ganderbachbrücke (L 22 m, H 14,8 m)
STRo 78,918 Mayenthalbrücke (L 53 m, H 15,0 m)
STRo 79,495 Burgfriedbrücke (L 72 m, H 10,0 m)
STRo 79,680 Wolfsgruberbachbrücke (L 50 m, H 14,3 m)
eHST 79,949 Wiesberg
hSTRae 80,253 Trisannabrug (L 207 m, H 87,4 m)
TUNNEL2 80,486 Weinzierltunnel (L 212 m)
eBS2+lBS2+r 80,7
exSTRTUNNEL1 80,810 Moltertobeltunnel (L 1.643 m)
exSTRKMW
82,308
82,200
Fehlerprofil (+108 m)
eBS2lBS2r 82,5
STRo 82,496 Geigertobelbrücke (L 81 m, H 11,5 m)
BHF 83,073 Strengen
STRo 85,114 Süßwaldbrücke (L 59 m, H 11,0 m)
TUNNEL2 85,308 Klausbachaquädukt (L 20 m)
BHF 87,274 Flirsch
hKRZWae 87,564 Rosannabrücke I (L 28 m, H 7,9 m)
hKRZWae 88,055 Rosannabrücke II (L 56 m, H 8,1 m)
SKRZ-Au S16 Arlbergschnellstraße
TUNNEL2 88,483 Steinschlaggalerie (L 33 m)
eBS2+lBS2+r 90,150 eind 2-spoor / begin 1-spoor
exHSTSTR 90,176 Schnann
exSTRHST 90,420 Schnann 1.162 m.
exSTRTUNNEL1 91,028 Innere Maienbachgalerie (L 354 m)
exSTRABZgl 91,363 aansluiting (AWANST) tot ÖBB-Trafostation
exhKRZWaehKRZWae 91,528 Rosannabrücke III
exSTRTUNNEL1 92,330 Aprestunnel (L 189 m)
exSTRHST 93,334 Pettneu 1.193 m ü. A.
exBHFSTR 93,476 Pettneu 1.196 m ü. A.
eBS2lBS2r
ÜST 93,767 overloopwissel Flirsch 2
TUNNEL1 94,275 Vadisengalerie (L 579 m)
eBS2+lBS2+r begin nieuwbouwtraject
exSTRhKRZWae Rosannabrücke IV
exHSTSTR 96,271 St. Jakob 1.228 m ü. A.
exSTRtSTRa 97,357 Wolfsgrubentunnel Ostportal (L 1.743 m)
exhKRZWaetSTR 97,698 Rosannabrücke IV
exhKRZWaetSTR 97,923 Rosannabrücke V
exSTRtSTRe 99,100 Wolfsgrubentunnel Westportal
exSTRBHF 99,360 St. Anton am Arlberg 1.309 m ü. A.
exBHFSTR 99,590 St. Anton am Arlberg 1.303 m ü. A.
exSTRtSTRa 99,500 Arlbergtunnel neues Ostportal (L 10.648 m)
extSTRatSTR 100,127 Arlbergtunnel altes Ostportal (urspr. L 10.250 m)
extSTRtKMW
100,600
100,828
Fehlerprofil (-228 m)
etBS2ltBS2r eind nieuwbouwtraject
tSTR 104,241 Scheitelpunkt der Arlbergbahn 1.311 m.
tÜST 107,622 overloopwissel St. Anton 3
tSTRe 110,377 Arlbergtunnel Westportal
hKRZWae 110,480 Alfenzbrücke (L 52 m, H 17,2 m))
BHF 110,715 Langen am Arlberg 1.217 m.
BS2+leBS2+r Beginn Linienverlegung
tSTRaexSTR 111,054 Blisadonatunnel Ostportal (L 2.411 m)
tSTRexTUNNEL2 111,120 Simastobeltunnel (L 140 m)
tSTRexTUNNEL1 111,670 Großtobeltunnel (L 505 m)
tSTRexSTRo 112,464 Brücke (L 62 m, H 8,4 m)
tSTRexTUNNEL2 112,663 Kleines Lawinendach (L 34 m)
tSTRexSTRo 112,744 Brücke (L 32 m, H 6,7 m)
tKMWexSTR 112,934 eind 2e-spoor / begin 1-spoor
tSTRexhSTRae 112,973 Wälditobelbrücke (L 59 m, H 35 m)
tSTRexHST 113,031 Klösterle
etABZgrexSTR 113,1 afbuiging van hoofdtunnel, voorbeeld voor geplande uitbouw
tSTReexSTR 113,465 Blisadonatunnel Westportal
BS2leBS2r
113,547
113,463
Fehlerprofil (+84 m)
TUNNEL2 113,604 Großes Lawinendach (L 510 m)
TUNNEL2 114,113 Lawinenschutzdach In der Hose (L 53m)
TUNNEL2 114,166 Lawinenschutzdach III (L 163 m)
BS2+leBS2+r 114,2
TUNNEL1exSTR 114,374 Wildentobeltunnel (L 1.158 m)
STRoexSTR 114,583 Wildentobelaquädukt (L 15 m)
STRexSTRo 115,452 Spreubachbrücke
BS2leBS2r 115,6
BHF 116,074 Wald am Arlberg (vorm.Dannöfen
STRo 116,630 Glongtobelbrücke
STRo 117,995 Stelzitobelbrücke (L 28 m, H 6,0 m)
STRo 118,342 Radonatobelbrücke (L 80 m, Höhe 21,0 m)
STRo 119,192 Brücke (L 23 m, H 6,1 m)
TUNNEL2 119,279 Lawinenschutzdach Mühltobel (L 91 m)
TUNNEL2 119,531 Lawinenschutzdach IV (L 144 m)
TUNNEL2 119,692 Lawinenschutzdach Gipsbruchtobel (L 35 m)
TUNNEL2 119,944 Lawinenschutzdach V (L 22 m)
BHF 121,253 Dalaas
STRo 121,563 Höllentobelbrücke (L 96 m, H 24,2 m)
TUNNEL2 121,920 Röckentunnel (L 68 m)
TUNNEL2 122,420 Schmiedtobeltunnel (L 94 m)
hSTRae 122,654 Schmiedtobelbrücke (L 120 m, H 55,8 m)
TUNNEL2 122,954 Engelwandtunnel (L 280 m)
TUNNEL2 123,349 Lawinenschutzdach Engelwand (L 31 m)
STRo 123,432 Brunntobelbrücke (L 74 m, H 24,6 m)
TUNNEL2 123,722 Engelwäldchentunnel (L 209 m)
TUNNEL2 124,856 Fünffingertobelgalerie (L 32 m)
TUNNEL2 124,888 Fünffingertobeltunnel (L 78 m)
BHF 125,177 Hintergasse
STRo 125,666 Schanatobelbrücke (L 70 m, H 18,8 m)
TUNNEL2 125,749 Lawinenschutzdach Böcktöbele (L 36 m)
TUNNEL2 126,425 Pfaffentobeltunnel (L 97 m)
TUNNEL2 126,684 Plattentobeltunnel (L 162 m)
STRo 126,881 Rüfeviadukt (L 65 m, H 7,3 m)
TUNNEL2 127,970 Lawinenschutzdach VI (L 139 m)
TUNNEL2 127,109 Masontunnel (L 147 m)
TUNNEL2 127,310 Überwölbter Einschnitt (L 31,8 m)
STRo 127,528 Masonbachbrücke
TUNNEL2 128,168 Mühltobelaquädukt (L 20 m)
BHF 129,543 Braz
eHST 132,685 Bings
STR+GRZq 135,743 eind 1-spoor / begin 2-spoor
ABZg+l MBS van Schruns
BHF
136,286
67,746
Bludenz 559 m.
STR Vorarlbergbahn naar Feldkirch, Lindau Hbf

Bouw en geschiedenis

bewerken

Al in 1845 werd over een spoorlijn over de Arlbergpas gesproken toen de Engelsen een spoorverbinding van Engeland naar Egypte wilden aanleggen. In 1847 werd in de textielmagnaat Carl Ganahl uit Feldkirch ook een lokale geldschieter voor de bouw gevonden. Er werden plannen gemaakt, maar de bouw stuitte op te veel technische beperkingen. De opening van de Semmeringspoorlijn in 1854 liet echter zien dat een bergspoorlijn over de Arlberg geen onmogelijkheid moest zijn.

Pas in 1880 kon men met de bouw beginnen. De bouw ging sneller dan gepland (de eindoplevering werd niet verwacht voor de herfst van 1885) en reeds op 29 mei 1883 kon het gedeelte tussen Innsbruck en Landeck in gebruik genomen worden. Op 21 september 1884 volgde het resterende deel van het traject, inclusief de enkelsporige 10,2 kilometer lange Arlbergspoortunnel. In tegenstelling tot andere tunnelprojecten in de Alpen in die tijd waren er geen problemen bij de bouw. Desondanks stierven 92 arbeiders tijdens de constructie van alleen al de tunnel. Met de brokstukken die vrijkwamen tijdens de aanleg werden de gebouwen langs het spoor gebouwd, zoals ook bij Semmeringspoorlijn was gedaan. Veel van de spoorgebouwen zijn nog bekleed met een kenmerkend rood gesteente, dat in het Arlberggebied op enkele plekken aan de oppervlakte komt.

De Zwitserse spoorwegingenieur Achilles Thommen adviseerde bij de bouwwerkzaamheden.[1]

Ontwikkeling van de spoorlijn

bewerken
 
Aanleg van de 10.249 meter lange Arlbergspoortunnel in 1882, aan de kant van Langen (Vorarlberg)

Met de opening werd een nieuwe verbinding tussen het Bodenmeer en de Adriatische Zee gemaakt. Het verkeer ontwikkelde zich goed en op 15 juli 1885 kon het tweede spoor door de tunnel in gebruik genomen worden. Paradepaardje van de lijn werd de Arlberg-Oriënt-Express, die met uitsluitend slaaprijtuigen eerste klasse van Londen naar Boekarest reed.

De stoomlocomotieven zorgden voor een groot probleem. Met stijgingen tot 31 promille op het westelijke tracé en 27 promille op het oostelijke tracé, zorgden de stoomlocomotieven voor veel te veel zwavelzuur in de tunnel en werden afgeschaft. Op 20 november 1924 werd de geëlektrificeerde tunnel heropend. In 1925 werden ook de overige trajectdelen geëlektrificeerd met een 15 kV, 16 2/3 Hz systeem, wat ertoe leidde dat veel zwaardere treinen het spoor konden berijden. Wel moesten hiervoor het spoor en diverse bouwwerken vanwege de verhoogde asdruk worden verstevigd. Zo werd in 1964 de Trisannabrug bij slot Wiesberg vernieuwd.

Het verkeer ontwikkelde zich, ondanks concurrentie van de autotunnel, zo sterk dat de toevoerlijnen ook bijna geheel dubbelsporig zijn gemaakt. Over de verbinding rijden snelle Eurocitytreinen van Wenen naar Vorarlberg en Zwitserland. Het station St. Anton is in het kader van de wereldkampioenschappen skiën in 2001 aldaar verplaatst vanuit het centrum naar de rand van de plaats.

Treindiensten

bewerken

De Österreichische Bundesbahnen of ÖBB (Oostenrijkse Staatsspoorwegen) is de grootste spoorwegmaatschappij van Oostenrijk. De Oostenrijkse staat bezit alle aandelen in de ÖBB-Holding AG.

EuroCity

bewerken
  Zie EuroCity voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 31 mei 1987 richtten de spoorwegmaatschappijen van de Europese Unie, Oostenrijk en Zwitserland met 64 treinen het EuroCity-net als opvolger van de Trans Europ Express (TEE) op. In tegenstelling tot de TEE kent de EuroCity naast eerste klas ook tweede klas.

De Euro City Transalpin werd voortgezet als Eurocity van de internationale trein Transalpin die sinds 1 juni 1958 tussen Wenen en Basel reed.

De Transalpin reed op dit traject tussen Innsbruck en Bludenz.

Sinds 2013 rijdt de EC TransAlpin weer, maar dan mijn route Zürich-Buchs-Feldkich-Bludenz-Innsbruck-Bischofshofen-Leoben-Graz en is geïntegreerd in de RailJet diensten van/naar Zürich.

RailJet

bewerken

Over het gehele traject rijdt ten minste 1x per uur een RailJet met diverse begin en eindpunten:

  • 1x per 2 uur Zürich-Buchs-Feldkirch-Bludenz-Innsbruck-Salzburg-Wien-Bratislava/Budapest/WienFlughafen
  • 1x per 2 uur Bregenz-Feldkirch-Bludenz-Innsbruck-Salzburg-Wien-Bratislava/Budapest/WienFlughafen

InterCity's

bewerken
  • 1x per dag Innsbruck-Bludenz-Feldkirch-Bregenz-Lindau Reutlin-Ulm Hbf-Stuttgart Hbf-Mannheim Hbf-Mainz Hbf-Koblenz Hbf-Köln Hbf-Wuppertal Hbf-Hagen Hbf-Dortmund Hbf, deze trein is geïntegreerd in de RailJet dienst van/naar Bregenz.

Elektrische tractie

bewerken

Het traject werd geëlektrificeerd met een spanning van 15.000 volt 16 2/3 Hz wisselstroom.

Literatuur

bewerken

Zie ook

bewerken
bewerken
Commons heeft media­bestanden in de categorie Arlbergspoorlijn.

Afbeeldingen

bewerken