Dam (toponiem)
Een dam is een dwars door een water gelegen afsluiting, bedoeld om water te keren of te beheersen. Een dergelijke dam is meteen een bruikbare oversteekplaats. Veel nederzettingen in het waterrijke Nederland zijn bij zo'n oversteekplaats ontstaan en ontlenen er hun naam aan. In andere landen zijn toponiemen met -dam veel zeldzamer.
Dammen en plaatsnamen
Veel Nederlandse plaatsnamen danken hun naam aan een dergelijke afsluiting. Het was een plaats waar het verkeer naar werd toegeleid en op dergelijke plaatsen ontstond bebouwing. Vaak heten de plaatsen naar het water waarin de dam was gelegen, met als tweede deel het woord dam.
- Amstel + dam → Aemstelredam(me) → Amsterdam. Zie ook: Dam (Amsterdam).
- Rotte + dam → Rotterdam
- Schie + dam → Schiedam
- Appe + dam → Appingedam
- Ee + dam → Edam
- Spaarne + dam → Spaarndam
- Zaan + dam → Zaandam
Niet alle dam-namen zijn zo ontstaan.
- Leidschendam = dam bij (gemeente) Leiden
- Damme = niet meer en niet minder dan dam
- Monnickendam (gem. Waterland) = door monniken aangelegde dam
- Dam bij het Klaphek (gem. IJsselstein) = gelegen bij de boerderij met die naam
Soms is een naam niet meer goed te herleiden.
- Onderdendam (gem. Bedum) komt van Uldernadomme = (waarschijnlijk) een in unland (onland = moeras) aangelegde dam.
Een andere verklaring is: een dam onder het water (het water kan er overheen, mensen ook), een soort kunstmatige voorde. - Volendam zou kunnen betekenen: gevoolde (steviggemaakte) dam.
Een andere verklaring is dat met deze dam een haven is afgesloten, is vol gemaakt, wat weer aansluit op de oude naam Vollendam.
Een legende vertelt dat het dorp is ontstaan nadat er binnen de stadsmuren van Edam geen ruimte meer was voor huizen en dat het dorp ook op die manier aan haar naam is gekomen: "Vol-Edam", ofwel Edam is vol.
Soms is de naam bijna fantasie:
- Veendam, een dam in het veen. In 1648 bedacht door A.G. Wildervanck.
Alhoewel het woord "dam" in veel talen is overgenomen zijn dam-plaatsen typisch voor Nederland. In België komen dergelijke namen nauwelijks voor.
In Duitsland komen ook enkele plaatsen voor met "dam" als onderdeel van de naam, zoals Potsdam, maar dan betreft het een verbastering van een woord met een andere betekenis. Alleen in het geval van Damme in Nedersaksen, gelegen in een veengebied dat aan Nederland grenst, is er sprake van vernoeming naar een dam.
Uiteraard zijn plaatsen in het buitenland die vernoemd zijn naar een Nederlandse dam-plaats, zelf geen dam-plaats: ze zijn vernoemd naar een plaats en niet naar een dam.
Nederlandse "dam-namen"
Belgische "dam-namen"
Duitse "dam-namen"
Zie ook
- beer (gemetselde dam)
- stuwdam
- krib
- dijk
- Aarden dam
