Chebyshev-polynoom

De chebyshev-polynomen van de eerste soort $T_{n}(x)$ en van de tweede soort $U_{n}(x)$ zijn twee rijen orthogonale polynomen, genoemd naar Pafnoeti Lvovitsj Tsjebysjev (Chebyshev in de Engelse transliteratie), met belangrijke toepassingen in onder andere de filtertechniek en de numerieke wiskunde om benaderingen van functies te vinden.

De eerste vijf Chebyshev-polynomen

Chebyshev-polynomen van de eerste soort

Definitie

De chebyshev-polynoom van de eerste soort $T_{n}(x)$ is voor $n=0,1,2,3,\ldots$ gedefinieerd als:

$T_{n}(\cos(\theta ))=\cos(n\theta )$

Deze polynoom is een oplossing van de chebyshev-differentiaalvergelijking (een sturm–liouville-differentiaalvergelijking):

$(1-x^{2}){{\rm {d}}^{2}y \over {\rm {d}}x^{2}}-x{{\rm {d}}y \over {\rm {d}}x}+n^{2}y=0$

Door de substitutie

${\tilde {y}}(\theta )=y(\cos(\theta ))$

gaat deze differentiaalvergelijking over in:

${\tilde {y}}''+n^{2}{\tilde {y}}=0$,

waaruit eenvoudig te zien is dat

${\tilde {y}}(\theta )=\cos(n\theta )$

een oplossing is.

De eerste tien chebyshev-polynomen van de eerste soort zijn:

$T_{0}(x)=1$

$T_{1}(x)=x$

$T_{2}(x)=2x^{2}-1$

$T_{3}(x)=4x^{3}-3x$

$T_{4}(x)=8x^{4}-8x^{2}+1$

$T_{5}(x)=16x^{5}-20x^{3}+5x$

$T_{6}(x)=32x^{6}-48x^{4}+18x^{2}-1$

$T_{7}(x)=64x^{7}-112x^{5}+56x^{3}-7x$

$T_{8}(x)=128x^{8}-256x^{6}+160x^{4}-32x^{2}+1$

$T_{9}(x)=256x^{9}-576x^{7}+432x^{5}-120x^{3}+9x$

Recursie

De chebyshev-polynomen van de eerste soort staan in de volgende recursieve relatie:

$T_{0}(x)=1$

$T_{1}(x)=x$

$T_{n+1}(x)=2xT_{n}(x)-T_{n-1}(x)$ voor $n\geq 1$

Voortbrengende functie

De voortbrengende functie voor de chebyshev-polynomen van de eerste soort is:

$\sum _{n=0}^{\infty }T_{n}(x)t^{n}={\frac {1-tx}{1-2tx+t^{2}}}$

Orthogonaliteit

De chebyshev-polynomen van de eerste soort vormen op het interval [-1,1] een stelsel orthogonale polynomen ten opzichte van de gewichtsfunctie

$w(x)={\frac {1}{\sqrt {1-x^{2}}}}$

Er geldt dus voor $n\neq m$:

$\int _{-1}^{1}T_{n}(x)T_{m}(x)\,{\frac {{\rm {d}}x}{\sqrt {1-x^{2}}}}=0$

Dit is het directe gevolg van de relatie (neem $x=\cos(\theta )$)

$\int _{0}^{\pi }\cos(n\theta )\cos(m\theta )\,{\rm {d}}\theta =0\quad {\mbox{als}}\ n\neq m$

Eigenschap

Uit de definitie van de polynomen als cosinus volgt eenvoudig:

$T_{n}(x)T_{m}(x)={\tfrac {1}{2}}{\big (}T_{n+m}(x)+T_{|n-m|}(x){\big )}$

Chebyshev-polynomen van de tweede soort

Definitie

De chebyshev-polynomen van de tweede soort $(U_{n}(x))$ zijn gedefinieerd door de recursieve betrekking:

$U_{0}(x)=1$

$U_{1}(x)=2x$

$U_{n+1}(x)=2xU_{n}(x)-U_{n-1}(x)$ voor $n\geq 1$

Deze recursie verschilt slechts in de startwaarde voor $n=1$ van de recursierelaties voor de chebyshev-polynomen van de eerste soort.

Voor $\theta \neq k\pi ,k\in \mathbb {Z}$ geldt:

$U_{n}(\cos \theta )={\frac {\sin {\big (}(n+1)\theta {\big )}}{\sin \theta }}$

Vanwege de ophefbare singulariteit in $k\pi$ geldt deze formule voor alle $\theta$.

De eerste acht chebyshev-polynomen van de tweede soort zijn:

$U_{0}(x)=1$

$U_{1}(x)=2x$

$U_{2}(x)=4x^{2}-1$

$U_{3}(x)=8x^{3}-4x$

$U_{4}(x)=16x^{4}-12x^{2}+1$

$U_{5}(x)=32x^{5}-32x^{3}+6x$

$U_{6}(x)=64x^{6}-80x^{4}+24x^{2}-1$

$U_{7}(x)=128x^{7}-192x^{5}+80x^{3}-8x$

Voortbrengende functie

De voortbrengende functie voor de chebyshev-polynomen van de tweede soort is:

$\sum _{n=0}^{\infty }U_{n}(x)\,t^{n}={\frac {1}{1-2tx+t^{2}}}$

Orthogonaliteit

De chebyshev-polynomen van de tweede soort vormen op het interval [-1,1] een stelsel orthogonale polynomen ten opzichte van de gewichtsfunctie

$w(x)={\sqrt {1-x^{2}}}$

Er geldt dus voor $n\neq m$:

$\int _{-1}^{1}U_{n}(x)U_{m}(x){\sqrt {1-x^{2}}}\,{\rm {d}}x=0$

Differentiaalvergelijking

De chebyshev-polynoom van de tweede soort is een oplossing van de chebyshev-differentiaalvergelijking:

$(1-x^{2})y''-3xy'+n(n+2)y=0$

die ook een sturm–liouville-differentiaalvergelijking is.