Pluimstaartmos

Pluimstaartmos of pluimstaart-haakmos (Rhytidiadelphus triquetrus) is een soort mos van de klasse Bryopsida (bladmossen).

Pluimstaartmos
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten) Stam: Bryophyta (Mossen) Klasse: Bryopsida Orde: Hypnales Familie: Hylocomiaceae (Etagemosfamilie) Geslacht: Rhytidiadelphus (Haakmos)
Soort
Rhytidiadelphus triquetrus (Hedw.) Warnst. (1906)
habitus
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Pluimstaartmos op Wikispecies
Portaal    Biologie

Het is een vrij zeldzame soort van ijle bossen en graslanden uit het hele Noordelijk Halfrond, en een van onze grootste inheemse mossen. De soort heeft echter veel te lijden gehad van de zure regen.

Etymologie en naamgeving

• Synoniem: Hypnum triquetrum Hedwig, Rhytidiadelphus triquetrus var. beringianus (Cardot & Thériot) Grout
• Duits: Große Kranzmoos
• Engels: Shaggy moss, Rough goose neck moss

De botanische naam Rhytidiadelphus is afgeleid van Rhytidium, een mossengeslacht, en het Oudgriekse ἀδελφός, adelphos (broer), wat een relatie tussen beide geslachten impliceert. De soortaanduiding triquetrus is afkomstig uit het Latijn en betekent 'driehoekig'.

Kenmerken

detail laminacellen

Het pluimstaartmos vormt losse matten met stevige en stugge, liggende en dikwijls opstaande planten. De stengels zijn bruinrood gekleurd, tot 20 cm lang, onregelmatig maar spaarzaam vertakt.

De stengelblaadjes zijn afstaand, grijsgroen, tot 6 mm lang, duidelijk geplooid, en vanuit een breed eironde basis geleidelijk versmallend in een haakvormige gekromde top. De bladrand is tot aan het midden fijn gezaagd. De nerf is dubbel en reikt voorbij het midden van het blad. De dikwandige laminacellen zijn prosenchymatisch, lang en smal en met spitse uiteinden.

Het pluimstaartmos geeft zeer zelden sporofyten, de verspreiding gebeurt voornamelijk vegetatief door het afscheuren van de stengels.

Ecologie

Het pluimstaartmos is relatief veeleisend voor wat zijn habitatkeuze betreft. Hij geeft de voorkeur aan zonnige, matig vochtige plaatsen op basische bodems en op strooisellagen. Het mos komt voor in ijle loof- en naaldbossen, maar ook in open kalkgraslanden en kalkrijke duinen.

Plantengemeenschap

Pluimstaartmos is een kensoort voor het verbond van droge, kalkrijke duingraslanden (Polygalo-Koelerion), een groep van plantengemeenschappen van soortenrijke droge graslanden op kalk- en voedselrijke zeeduinen.

Verspreiding en voorkomen

Het pluimstaartmos heeft zijn natuurlijke verspreidingsgebied in het Noordelijk Halfrond (West- en Midden-Europa, Noord-Azië en delen van Noord-Amerika). Het is in België en Nederland een vrij zeldzame verschijning.

Verwante en gelijkende soorten

Het pluimstaartmos verschilt van het algemenere en nauw verwante gewoon haakmos (R. squarrosus) door de langere, duidelijk geplooide blaadjes, met een dubbele nerf die tot voorbij het midden van het blad reikt.

Soorten van het geslacht Rhytidiadelphus (Haakmossen)

... · R. loreus (Riempjesmos) · R. squarrosus (Gewoon haakmos) · R. triquetrus (Pluimstaartmos) · ...