Paus Bonifatius VIII

Bonifatius VIII, geboren als Benedetto Gaetani (Anagni, 1235 – Rome, 11 oktober 1303) was paus van 1294 tot 1303. Hij is een van de bekendste middeleeuwse pausen, was een beroemd jurist en een energieke persoonlijkheid. Zijn claim op de hoogste positie binnen Europa bracht hem in ernstig conflict met Filips de Schone van Frankrijk.

Bonifatius VIII
Benedetto Gaetani 1235 – 11 oktober 1303
Paus
Periode	1294 - 1303
Voorganger	Celestinus V
Opvolger	Benedictus XI
Lijst van pausen
Portaal    Christendom

Tombe van Bonifatius VIII onder de Sint-Pietersbasiliek

Inhoud

Opkomst

Benedetto Gaetani was lid van een adellijke familie in de Campagna. Hij studeerde te Bologna zowel Romeins recht als canoniek recht. Hij werd belast met diplomatieke missies naar Frankrijk en Engeland. In 1281 werd hij kardinaal. In 1294 volgde hij de geabdiceerde paus Celestinus V op toen het conclaaf hem al na elf dagen tot paus koos. Om moeilijkheden (vooral van de zijde van de Spiritualen) te voorkomen, hield Bonifatius VIII zijn voorganger tot zijn dood in verzekerde, kloosterlijke, bewaring in het kasteel van Fumone. Bijgestaan door twee monniken van zijn orde stierf Celestinus daar op 81-jarige leeftijd.

Optreden

Met de bul Clericis laicos van 1296 probeerde hij de Franse koning het recht te ontnemen om belastingen te eisen van geestelijken ter financiering van zijn oorlog tegen Engeland. De koning verbood de invoer van goud en zilver vanuit Frankrijk naar Rome. Als gebaar van verzoening verklaarde de paus in 1297 Lodewijk IX heilig.

Door zijn voortdurende bemoeienissen met wereldse zaken geraakte hij ook in conflict met Albrecht I en met de invloedrijke Romeinse familie Colonna.

In 1301 formuleerde Bonifatius VIII de bul Unam sanctam, in de context van het conflict met Filips IV van Frankrijk. Het bevat een zeer scherp standpunt ten aanzien van de suprematie van de pausen. Hierin stelde Bonifatius dat het voor ieder levend wezen noodzakelijk was voor zijn redding zich te onderwerpen aan de Paus. Bonifatius was intussen ook in conflict geraakt met de invloedrijke familie Colonna en trok zich terug in een slot in Anagni, zijn geboortestad.

Filips IV reageerde op de bul door de paus te beschuldigen van moord op zijn voorganger, waarop deze hem in 1303 excommuniceerde. Daarop besloot koning Filips de paus gevangen te nemen, Guillaume de Nogaret kreeg opdracht daartoe. Samen met Sciarra Colonna, uit de familie waarmee de paus ruzie had, trok hij naar Anagni. Bonifatius werd gevangengenomen maar kwam al snel terug vrij, hij stierf echter een maand later. Zijn opvolger werd paus Benedictus XI.

In 1298 had Bonifatius VIII het Liber Sextus uitgevaardigd, een verzameling van pauselijke decretalen -vonnissen in briefvorm- als vervolg op het eerdere kerkelijk wetboek, het Liber Extra van Gregorius IX uit 1234. Met de bul Super cathedram perkte hij het recht van de bedelorden in om te preken en biecht te horen. Zo verminderde hij wrijving tussen hen en seculiere priesters. Hij stichtte in 1303 de eerste universiteit van Rome.

Bonifatius VIII wees 1300 aan als Heilig Jaar. Het was de eerste maal dat een jaar als heilig werd bestempeld.

Na Bonifatius' dood werd op aandringen van de Franse koning een proces tegen hem geopend wegens ketterij. Het Concilie van Vienne (1311-1312) besloot echter dit proces niet voort te zetten.

Wetenswaardigheid

Dante Alighieri laat in het eerste deel van De goddelijke komedie (die na 1303 geschreven is, maar in 1300 speelt) paus Nicolaas III vanuit de hel voorspellen dat Bonifatius eveneens naar de hel gaat.

Werk

• Liber sextus Decretalium (1298)

Literatuur

• C.T. Wood, Philip the Fair and Boniface VIII (2e dr., Londen 1971)
• Raffaelo Morghen, Bonifacio VIII e il giubileo del 1300 nella storiografia moderna (Rome 1975)
• Tilmann Schmidt, Der Bonifaz-Prozeß. Verfahren der Papstanklage in der Zeit Bonifaz' VIII. und Clemens' V. (Keulen 1989)
• Jean Coste (ed.), Boniface VIII en procès : articles d'accusation et dépositions des témoins (1303-1311) (Rome 1995)
• Chiara Frugoni, Due papi per un giubileo: Celestino 5., Bonifacio 8. e il primo Anno santo (Milaan 2000)

Zie ook

• Conclaaf van 1294

Pausen van de Katholieke Kerk

Cursief: tegenpaus