Ornatops is een geslacht van plantenetende ornitischische dinosauriërs, behorende tot de Euornithopoda, dat tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Noord-Amerika. De enige benoemde soort is Ornatops incantatus.

Ornatops
Status: Uitgestorven, als fossiel bekend
Fossiel voorkomen: Laat-Krijt
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Infraklasse:Archosauromorpha
Superorde:Dinosauria (Dinosauriërs)
Orde:Ornithischia
Infraorde:Ornithopoda
Familie:Hadrosauridae
Onderfamilie:Saurolophinae
Geslacht
Ornatops
McDonald et al., 2021
Typesoort
Ornatops incantatus
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Dinosauriërs

Vondst en naamgeving bewerken

Sinds 2011 worden opgravingen verricht in San Juan County in New Mexico. Daarbij werd in 2018 een skelet gevonden van een nog onbekende hadrosauride.

In 2021 werd de typesoort Ornatops incantatus benoemd en beschreven door Andrew T. McDonald, Douglas G. Wolfe, Elizabeth Anne Freedman Fowler en Terry A. Gates. De geslachtsnaam is een combinatie van het Latijn ornatus, "versierd", en het Oudgrieks oops, gezicht, een verwijzing naar de ornamenteerde snuit. De soortaanduiding betekent "betoverd" in het Latijn, een verwijzing naar de naam Land of Enchantment waarmee Nieuw Mexico zichzelf aanduidt. Omdat de naam gepubliceerd is in een elektronisch tijdschrift, waren Life Science Identifiers nodig voor de geldigheid ervan. Die zijn B8A6F41B-0D0B-4D48-8D9B8CF196458ABB voor het geslacht en 45E3B696-0FF8-492E-837D-11BB13A81299 voor de soort.

Het holotype, WSC 10058, is gevonden in de Juans Lake-lagen van de bovenste Allisonafzetting van de Menefeeformatie die dateert uit het middelste Campanien. De lagen zijn minstens 78,5 miljoen jaar oud. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet met schedel. Het omvat de rechterpraemaxilla, het rechterpostorbitale, het rechtersquamosum, beide quadrata, het schedeldak met hersenpan, het rechterschouderblad, het boveneind van het rechteropperarmbeen, een rechterellepijp, een rechterspaakbeen, het tweede en derde middenhandsbeen van de rechterhand, twee ruggenwervels, een rib, verbeende pezen van de ruggengraat, een stuk schaambeen en een stuk zitbeen. Het skelet lag in verband. Het betreft vermoedelijk een vrij oud individu. Het maakt deel uit van de collectie van het Western Science Center. Het was in 2021 het meest volledige dinosauriërskelet ooit in de Menefeeformatie gevonden. In 2021 werd alleen de schedel beschreven en aangekondigd dat de postcrania het onderwerp zouden zijn van een toekomstige publicatie; ook zouden aparte studies gewijd worden aan de hersenpan die met een CAT-scan onderzocht is en de botstructuur.

Beschrijving bewerken

 
De hersenpan

Grootte en onderscheidende kenmerken bewerken

Ornatops is een middelgrote hadrosauride. De schedel is achteraan een veertig centimeter hoog wat volgens de beschrijvers wijst op een lichaamslengte dicht bij sommige exemplaren van Brachylophosaurus die negen meter lang zijn.

De beschrijvers wisten een onderscheidend kenmerk vast te stellen. Het is een autapomorfie, unieke afgeleide eigenschap. De beennaad tussen voorhoofdsbeenderen en neusbeenderen vormt bovenop aan de voorzijde een horizontaal vlak en achteraan een verheffing, eindigend in een paar bulten aan weerszijden van de middenlijn. Deze naad heeft verder de eigenschap dat hij verder naar achteren over de voorhoofdsbeenderen loopt dan bij Probrachylophosaurus bergei, maar niet zover als bij volwassen exemplaren van Brachylophosaurus canadensis.

Skelet bewerken

Bij de praemaxilla is de snijrand van de bovensnavel niet naar boven gedraaid. De rand heeft drie schijntanden. Zijwaarts van de bovenste achterste tak bevindt zich een schuin naar voren en beneden lopende diepe uitholling. De beennaad tussen neusbeenderen en voorhoofdsbeenderen vormt een ruwe brede structuur die naar achteren uitloopt over meer dan de helft, vermoedelijk twee derden, van de lengte van de voorhoofdsbeenderen. De structuur is vooraan verticaal dun en verdikt naar achteren toe. De zigzaggende naad schept een ingewikkled complex van richels en groeven in de lengterichting van de schedel. Achter de naad duiken de voorhoofdsbeenderen omlaag om weer te rijzen bij de naad met de wandbeenderen.

Het postorbitale heeft aan de achterste buitenzijde een overdwars dikke richel die in de bovenste achterste hoek van de oogkas uitsteekt. Achter die richel toont de basis van de neergaande tak een indiepe inzinking met daar weer achter een groot foramen, als bij Jeyawati en sommige exemplaren van Brachylophosaurus. Het basisfenoïde van de hersenpan heeft een groot vleugelvormig uitsteeksel, een typisch brachylophosaurine kenmerk. De vierde hersenzenuw heeft geen bovenste uitgang, anders dan bij Brachylophosaurus. De binnenste achterste takken van de squamosa raken elkaar, zonder als bij Brachylophosaurus gescheiden te worden door de middenkam van de wandbeenderen. Het quadratum heeft een opvallende hoekige versterkende richel die duidelijk afstaat van zowel de schacht als de kop.

Fylogenie bewerken

Ornatops werd in 2021 binnen de Saurolophinae in de Brachylophosaurini geplaatst, in een "kam" met Probrachylophosaurus en Brachylophosaurus. Gespeculeerd werd dat Ornatops tussen beide instond, in een proces van anagenese. Een alternatief is een afkomst van Acristavus.

Het volgende kladogram toont de positie van Ornatops in de evolutionaire stamboom volgens het beschrijvende artikel.

Hadrosauridae 

Hadrosaurus


Euhadrosauria 

Lambeosaurinae


Saurolophinae 


Kritosaurini




Saurolophini



Edmontosaurini




Brachylophosaurini 

Acristavus




Maiasaura




Probrachylophosaurus



Ornatops



Brachylophosaurus








Literatuur bewerken

  • McDonald A.T., Wolfe D.G., Freedman Fowler E.A. & Gates T.A. 2021. "A new brachylophosaurin (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ 9:e11084 DOI:10.7717/peerj.11084