Onbeheerde nalatenschap
Met onbeheerde nalatenschap wordt in België gedoeld op een nalatenschap waarvoor geen erfgenamen bekend zijn en die niet door de Staat wordt opgeëist (Frans: la succession vacante).[1][2] De rechtbank kan dan een curator of andere bewindvoerder aanstellen om de nalatenschap te beheren en vereffenen. In Nederland wordt er een nalatenschap mee bedoeld die niet door erfgenamen wordt afgewikkeld, of waarvan geen erfgenamen bekend zijn of onvindbaar. De nalatenschap wordt dan beheerd en afgewikkeld door het Rijksvastgoedbedrijf. Een batig saldo komt 20 jaar in bewaring in de consignatiekas van het Ministerie van Financiën ten behoeve van eventueel later opduikende erfgenamen en vervalt op grond van de wet daarna aan de Staat.
België bewerken
Definitie bewerken
Naar Belgisch recht is een nalatenschap onbeheerd of heerloos wanneer er, na het verstrijken van de termijn van boedelbeschrijving van drie maanden en de termijn van beraad van veertig dagen, geen erfgenaam bekend is of de bekende erfgerechtigden de nalatenschap hebben verworpen (art. 4.58 van het Burgerlijk Wetboek (BW)).
De onbeheerde nalatenschap is te onderscheiden van de erfloze nalatenschap. Een nalatenschap is erfloos als deze door geen enkele erfgenaam wordt opgeëist. Een nalatenschap is onbeheerd als ook de staat de nalatenschap niet opeist conform de artikelen 4.32 en 4.33 BW.[1][2]
Procedure bewerken
De procedure inzake onbeheerde nalatenschappen wordt geregeld in de artikelen 1228 tot 1231 van het Gerechtelijk Wetboek (Ger.W.). Is een nalatenschap onbeheerd, dan kan iedere belanghebbende de familierechtbank verzoeken om een curator aan te wijzen. Ook de procureur des Konings kan de aanstelling van een curator vorderen.
Voor het beheer en de rekening en verantwoording van de curator van een onbeheerde nalatenschap zijn de regels voor de aanvaarding van nalatenschappen onder voorrecht van boedelbeschrijving naar analogie van toepassing (art. 1230 Ger.W.). Dit houdt in dat hij een inventaris opmaakt en, na publicatie van zijn aanstelling in het Belgisch Staatsblad, de activa te gelde maakt en de passiva aanzuivert, met inbegrip van de successierechten.
Nederland bewerken
In Nederland wordt het begrip onbeheerde nalatenschap gebruikt. Jaarlijks overlijden honderden mensen waarbij niet duidelijk is wie de erfgenamen zijn, iedereen de nalatenschap verwerpt of waar niemand de erfenis opeist. In 2018 ging het om bijna 1200 vermoedelijk onbeheerde nalatenschappen, in 2022 om meer dan 2200.[3][4]
Uitvaart bewerken
De regels voor het organiseren van de uitvaart staan in de Wet op de Lijkbezorging, deze richt zich tot de nabestaanden, dat kunnen zowel familieleden zijn als vrienden, kennissen of buren. Is er niemand, ligt de taak bij de gemeente waar de persoon verbleef bij overlijden. De kosten moeten in eerste instantie worden voldaan door degene die opdracht geeft maar kunnen daarna worden verhaald op de nalatenschap, voorzover de kosten redelijk zijn en de nalatenschap voldoende saldo heeft.
Afwikkelen nalatenschap bewerken
Het opzeggen van contracten, betalen van schulden, aangifte erfbelasting, opruimen, leeghalen en eventueel verkopen van de woning wordt normaal gesproken door de erfgenamen gedaan. Als er geen erfgenamen zijn, als ze onvindbaar zijn, niet op komen dagen, ze allemaal de erfenis verwerpen of de afwikkeling niet op zich willen nemen, ligt de taak bij de overheid, het Rijksvastgoedbedrijf (RVB).[5] Mensen die op de een of andere manier betrokken waren bij overledene of te maken hebben met goederen uit de nalatenschap maar opmerken dat er niets gebeurt, bijvoorbeeld een huurder, buren, de bewindvoerder, schuldhulpverlener of curator van overledene, kunnen bij het Centraal Testamentenregister navragen of er een testament is gemaakt en zo ja, vervolgens bij een notaris navragen wie er als erfgenaam zijn benoemd. Willen erfgenamen niet aanvaarden of afwikkelen, kan een melding worden gedaan bij deze Dienst.[6]
Het Rijksvastgoedbedrijf begint met het opmaken van een boedelbeschrijving, dat is het inventariseren van alle goederen en schulden die in de nalatenschap zitten en het taxeren van alle goederen van waarde. Ook onderzoekt de Dienst of er een testament is en of er wettelijke of testamentaire erfgenamen zijn en of er inactieve bankrekeningen zijn die aan de overledene toebehoorden, de zogeheten slapende tegoeden.
Vervolgens wordt de boedel afgewikkeld en worden de goederen te gelde gemaakt door verkoop (liquidatie). Lopende contracten worden opgezegd. Is er een huurder, wordt het huurcontract volgens de regels van het huurrecht afgehandeld door de Rijksvastgoedienst.
Consignatiekas bewerken
Blijft er geld over na de vereffening en onder aftrek van de kosten voor de afwikkeling, dan wordt dit bedrag ter bewaring gestort in de consignatiekas van het Ministerie van Financiën. Eventuele erfgenamen hebben de mogelijkheid om binnen 20 jaar de erfenis op te eisen bij de consignatiekas.[7] Maakt er in die 20 jaar niemand aanspraak op de erfenis, dan gaat het geld naar de Nederlandse Staat.[8]
Romeins recht bewerken
Onder het Romeins recht kende men de haereditas jacens, een openliggende nalatenschap die door vreemdelingen kon worden verkregen via usucapio (verwervende verjaring). Een erfloze nalatenschap heette een caduca (Cod. 10.10.1).
Literatuur bewerken
- België
- (nl) C. Blomme, "De in één lijn onbeheerde nalatenschap", Not.Fisc.M. 2022, 277-293.
- (nl) E. De Bock, "Belgische staat is geen regelmatige erfgenaam" (noot onder Cass. 28 oktober 2016, C.15.0488.N), Juristenkrant, nr. 339, 7 december 2016.
- (nl) A. Goegebuer, "Successiebelasting en heerloze nalatenschappen: Ontspringt de Staat de dans?", Not.Fisc.M. 2002, 141-155.
- (nl)
Hoge Raad voor de Justitie, Ambtshalve advies over de curatoren van onbeheerde nalatenschap, december 2015. - (fr) H. Jespers, "La succession vacante et la succession en déshérence", De Gerechtsd. 1992, 142-146.
- (fr) M. Petit, "De la dévolution incertaine aux obligations incombant au curateur à succession vacante", Rec.gén.enr.not. 2013, 34-37.
- (fr) E. Weling-Lilien, "Pouvoirs et obligations du curateur à succession vacante dans le cadre de la vente d'actifs mobiliers dépendant d'une succession vacante", RTDF 2012, 446-458.
Zie ook bewerken
Bronnen, noten, referenties bewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|