Het Kalmuks (хальмг келн, xalʹmg keln) is een Mongoolse taal die wordt gesproken in de Russische deelrepubliek Kalmukkië.

Kalmuks
хальмг келн
ᡍᠠᠯᡅᡏᠠᡎ
ᡘᡄᠯᡄᠨ
Gesproken in Vlag van Rusland Rusland
Vitaliteit bedreigd
Sprekers 180.000
Taalfamilie
Alfabet cyrillisch
Officiële status
Officieel in
Taalcodes
ISO 639-1
ISO 639-2 xal
ISO 639-3 xal
Portaal  Portaalicoon   Taal

Toestand

bewerken

Kalmuks behoort tot de Oirat-subgroep van de Mongoolse talen. Het heeft ook enkele kenmerken gemeen met de Oeraalse en Turkse talen, en soms wordt gespeculeerd dat het een lid is van de betwiste Altaïsche of Oeral-Altaïsche taalfamilie. Dit weerspiegelt de oorsprong van het Kalmuks als een gemeenschappelijke taal van de Oirat-Mongolen, een unie van vier Kalmukse stammen die enkele Oegrische en Turkse stammen absorbeerden tijdens hun westwaartse expansie.

De Kalmukken hadden zwaar te lijden onder het sovjetregime. Tijdens de Russische Burgeroorlog werd het aantal Kalmuks-sprekers gehalveerd. Ook Stalins etnische zuiveringen haalden dit aantal flink naar beneden. Gedurende lange tijd was Russisch de enige officiële taal in Kalmukkië, en in 1963 werden de lessen in het Kalmuks afgeschaft en werd Russisch de enige officiële taal in het Kalmukse onderwijs.

Als gevolg van dit beleid spreken vele Kalmukken hun eigen taal niet. Samen met de Kalmukse overheid werken Kalmukse taalkundigen aan verbetering van deze situatie. In 1993 werd het basisonderwijs in het Kalmuks hersteld.

Klankleer

bewerken
Medeklinkers
labiaal alveolaar post-
alveolaar
velaar
nasaal m n ȵ ŋ
plosief p t ȶ k
b d ȡ ɡ
affricaat t͡s ȶ͡ɕ
ȡ͡ʑ
fricatief s ʃ x
z ɣ
vibrant r
approximant l ȴ
w j
Klinkers
voor achter
gesloten i y u
midden e ø o
open æ a

Schrift

bewerken
 

Het geschreven Kalmuks gaat terug tot de 11e eeuw. In de 17e eeuw werd een eigen schrift ontworpen door de boeddhistische monnik Zaya Pandita. In 1924 werd dit schrift vervangen door het cyrillisch alfabet. Tussen 1930 en 1938 werd kort overgeschakeld op het Latijns alfabet. De opeenvolgende schrifthervormingen hebben de literaire traditie van het Kalmuks ernstig verstoord.

Cyrillisch schrift
А а Ə ә Б б В в Г г Һ һ Д д
Е е Ё ё Ж ж Җ җ З з И и Й й
К к Л л М м Н н Ң ң О о Ө ө
П п Р р С с Т т У у Ү ү Ф ф
Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы
Ь ь Э э Ю ю Я я
Latijns schrift
A a B b C c Ç ç D d E e Ә ә
F f G g H h I i J j K k L l
M m N n Ꞑ ꞑ O o Ө ө P p R r
S s Ş ş T t U u V v X x Y y
Z z Ƶ ƶ Ь ь
Oiratisch schrift