Jelle Zijlstra
Jelle Zijlstra (Oosterbierum, 27 augustus 1918 – Wassenaar, 23 december 2001) was een Nederlands politicus, voor de ARP later het CDA, en bankier. Hij was minister-president van Nederland van 1966 tot 1967. Hij leidde in die periode het kabinet-Zijlstra. Van 1967 tot en met 1981 was Zijlstra president van De Nederlandsche Bank N.V.
| Jelle Zijlstra | ||||
|---|---|---|---|---|
.jpg)
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Volledige naam | Jelle Zijlstra | |||
| Geboren | 27 augustus 1918 | |||
| Overleden | 23 december 2001 | |||
| Partij | ARP (tot 1980) CDA (vanaf 1980) | |||
| Titulatuur | prof.dr. | |||
| Politieke functies | ||||
| 1952-1959 | minister van Economische Zaken | |||
| 1956 | fractievoorzitter ARP Tweede Kamer | |||
| 1956, 1959 | lid Tweede Kamer | |||
| 1958-1963, 1966-1967 |
minister van Financiën | |||
| 1963-1966 | lid Eerste Kamer | |||
| 1966-1967 | minister-president | |||
| 1966-1967 | minister van Algemene Zaken | |||
| ||||
Levensloop bewerken
Jeugd bewerken
Na het behalen van het MULO- en HBS-diploma in Harlingen volgde de gereformeerde Zijlstra een opleiding aan de Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam.
Studententijd bewerken
De vervulling van de militaire dienstplicht en zijn onderduiken tijdens de Tweede Wereldoorlog (hij weigerde in 1943 de aan studenten verplichte loyaliteitsverklaring te tekenen) onderbraken tweemaal zijn studie. Tijdens zijn studie was hij lid en praeses van de Societas Studiosorum Reformatorum Roterodamensis (S.S.R.-R.). Hij werd lid van het dispuut U.C.R.I.G.E.S. Hij behaalde zijn doctoraalexamen economie in oktober 1945. Hij was daarna werkzaam bij de Nederlandse Economische Hogeschool als assistent en vanaf 1946 als hoofdassistent in het economisch onderzoek. In 1947 werd hij benoemd tot lector.
Carrière bewerken
Wetenschappelijke carrière bewerken
Zijlstra promoveerde in 1948 aan de Rotterdamse Handelshogeschool op het proefschrift "De omloopsnelheid van het geld en haar betekenis voor de geldwaarde en het monetaire evenwicht". Hij werd nog in hetzelfde jaar benoemd tot hoogleraar in de theoretische economie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij was lid van de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), in 1980 opgegaan in het Christen Democratisch Appèl (CDA).
Ministerschappen bewerken
Van 2 september 1952 tot 24 juli 1963 was hij minister van Economische Zaken in het tweede en het derde kabinet-Drees, van Economische Zaken en van Financiën als "ad interim" in het kabinet-Beel II en van Financiën in het kabinet-De Quay.
Zijn leven lang zou Zijlstra volhouden dat zijn hart bij de economische wetenschap lag en dat hij slechts uit plichtsbesef en na lang aarzelen de politiek was ingegaan.
Beleid bewerken
In deze periode negeerde Zijlstra de oproep tot het vormen van een staatsfonds voor de aardgasbaten. Volgens critici een "historische fout" en leidde in ieder geval tot wat in de economische wetenschap de Hollandse ziekte is gaan heten. De Nederlandse gulden werd zo hard dat de internationale concurrentiepositie werd ondermijnd.
Zijlstra was inhoudelijk verantwoordelijk voor de geleide loonpolitiek en de sociale woningbouw.
Hoogleraarschap in de openbare financiën bewerken
Zijlstra werd na zijn ministerschap benoemd tot hoogleraar in de leer der openbare financiën aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Van 1963 tot 1966 was hij ook lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.
Minister-president bewerken
Na de val van het kabinet-Cals was hij van 22 november 1966 tot 5 april 1967 minister-president en minister van financiën van het interim-kabinet dat zijn naam draagt. De benoeming tot president van De Nederlandsche Bank, gedaan door minister Vondeling, moest voorlopig ongedaan worden gemaakt vanwege Zijlstra's premierschap. De cabaretier Wim Kan stelde in zijn oudejaarsconference van 1966, dat Zijlstra alvorens bankpresident te worden, eerst moest zorgen dat er wat op die bank stond.
Centraal bankier bewerken
Vanaf 1967 tot en met 1981 was Zijlstra president van De Nederlandsche Bank N.V. Samen met de directeur buitenlands beleid van de bank, André Szász, ontwikkelde hij het "harde-guldenbeleid". De gulden werd gekoppeld aan de Duitse mark en Nederland volgde het Duitse monetaire beleid. De economie van de Bondsrepubliek Duitsland groeide razendsnel in die dagen en daar haakte Nederland graag bij aan. Ook was Zijlstra in die jaren president van de Bank voor Internationale Betalingen te Bazel.
Op 30 april 1983 werd Zijlstra benoemd tot Minister van Staat. Hij heeft vele bestuursfuncties en commissariaten vervuld en was ook een peetoom van de latere koning Willem-Alexander.
Overlijden bewerken
In december 2001 overleed Zijlstra op 83-jarige leeftijd. Hij werd begraven op de begraafplaats bij de Dorpskerk van de Hervormde Gemeente aan het Plein te Wassenaar.
"Jelle zal wel zien" bewerken
In 1966 zong de cabaretier Wim Kan in de oudejaarsconference het lied Waar we heen gaan, met als refrein een herhaald Jelle zal wel zien op de melodie van het lied Yellow Submarine van The Beatles. Het was in Nederland in 1967 een grote carnavalshit. Een week na carnaval waren er landelijke verkiezingen.[1]
Literatuur bewerken
- Jonne Harmsma, Jelle zal wel zien: een eigenzinnig leven tussen politiek en economie, Uitgeverij Prometheus, 2018, ISBN 978-90-446-3535-5.
- G. Puchinger, Dr. Jelle Zijlstra; Gesprekken en Geschriften, A.J.G. Strengholt, Naarden, 1978
- J. Zijlstra, Gematigd Monetarisme; 14 jaarverslagen van de Nederlandsche Bank n.v. 1967-1980, Stenfert Kroese, Leiden, 1985
- C. Goedhart e.a.(eds), Jelle Zijlstra, A Central Banker's View; Selected Speeches and Articles, M.Nijhoff, Dordrecht, 1985
- Jelle Zijlstra, Per slot van rekening, memoires, Uitgeverij Contact, Amsterdam, 1993
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Voorganger: J.R.M. van den Brink |
Minister van Economische Zaken 1952-1959 |
Opvolger: J.W. de Pous |
| Voorganger: H.J. Hofstra |
Minister van Financiën 1958-1963 |
Opvolger: H.J. Witteveen |
| Voorganger: J.M.L.T. Cals |
Minister-president 1966-1967 |
Opvolger: P.J.S. de Jong |
| Voorganger: J.M.L.T. Cals |
Minister van Algemene Zaken 1966-1967 |
Opvolger: P.J.S. de Jong |
| Voorganger: A. Vondeling |
Minister van Financiën 1966-1967 |
Opvolger: H.J. Witteveen |
| Voorganger: M.W. Holtrop |
President van De Nederlandsche Bank 1967-1981 |
Opvolger: W.F. Duisenberg |
