Heldenplein (Tbilisi)

Heldenplein
	Heldenplein (2022)
Geografische informatie
Locatie	Tbilisi, Georgië
Stadsdeel	Mtatsminda
Wijk	Vera
Coördinaten	41° 43′ NB, 44° 47′ OL
Zijstraten	* Merab Kostavastraat; * Koningin Tamaravenue; * Varazischevistraat; * Tsjaboea Amiredzjibi
Algemene informatie
Opvallende gebouwen	Heldenmonument
Detailkaart
	;
Portaal	Georgië

Het Heldenplein (Georgisch: გმირთა მოედანი, Gmirta Moëdani) is een verkeersplein en monument in Tbilisi ter nagedachtenis van oorlogs- en verzetshelden van Georgië. Het plein ligt aan de noordkant van het centrum van Tbilisi en is een van de belangrijkste verkeersknooppunten rond de binnenstad.

In het midden van het plein staat een 51 meter hoog obelisk-achtig monument waarop circa 4.000 namen staan ingegraveerd van Georgiërs omgekomen tijdens de Sovjet-invasie van 1921, de anti-Sovjet Augustusopstand van 1924, de oorlog Abchazië in 1992-1993 en de Russisch-Georgische Oorlog van 2008.^[1]

Naamgeving bewerken

De naam werd oorspronkelijk aan het plein gegeven ter ere van de eerste helden van de Sovjet-Unie, de piloten die in 1934 de bemanning van het schip Tsjeljoeskin redden.^[2] In het onafhankelijke Georgië refereert de naam aan de duizenden omgekomen Georgische helden in de strijd tegen Sovjet- en Russische agressie.

Ligging bewerken

Het plein ligt ten noorden van het centrum van Tbilisi aan de beek de Vere. Deze stroomt vanuit het oosten van de stad naar de Mtkvari en mondt 500 meter van het plein daarin uit. In dit laatste stuk van de riviervallei lagen ooit de befaamde Vere-tuinen, een favoriete plek voor feestvierders in Tbilisi. Het was de rand van de stad en het zuidelijke eindpunt van de Georgische Militaire Weg.^[2]

Geschiedenis bewerken

De Vere-rivier rond 1900 vanaf de plek van het Heldenplein.

Het ontstaan van het Heldenplein gaat terug naar de jaren 20 van de 20e eeuw, het begin van de sovjetisering van Georgië. Vanaf 1922 begon de grote uitbreiding van het noordwesten van Tbilisi aan de rechteroever van Mtkvari. Eerst in de richting van Vake en enkele jaren later in de richting van Saboertalo. In de jaren 30 kreeg het plein zijn contouren in het stratenplan en werden de hoofdstraten in het gebied ontwikkeld met een nieuwe brug over de Mtkvari. In 1939 werd op het plein een woontoren met elf verdiepingen gebouwd en een jaar later kwam er tegenover een circusgebouw.^[2] De belangrijke wegen van de linker- en rechteroever van de Mtkvari kwamen hier nu samen. In 1927 vestigde zich de dierentuin van Tbilisi in de Vere-vallei aan de oostkant van het plein.^[3]

Eerste uitbreiding bewerken

Heldenplein in oude configuratie (2008).

Door de toenemende motorisering in de jaren zeventig moest de verkeersinfrastructuur herzien worden, waaronder het Heldenplein. Een werkplan tot reconstructie werd in 1974 goedgekeurd, wat leidde tot een prijsvraag voor het herontwerp van het plein. De eerste fase werd in 1978 opgeleverd en bestond uit het vergroten van de capaciteit van 12.000 naar 30.000 voertuigen per uur op een 2,5 keer zo groot oppervlak.

Er kwam een ondertunneling van 150 meter lang en 30 meter breed die tot 10.000 auto's per uur aankon en er kwamen verschillende ondergrondse voetgangerspassages.^[2] De uitbreiding van het plein betekende dat de grote verkeersproblemen opgelost werden, maar de functie van het plein als belangrijke openbare ruimte voor de stad verminderde erdoor.

Tweede uitbreiding bewerken

De controversiële Tsjaboea Amiredzjibi-snelweg naar het plein.

In het eerste decennium van de 21e eeuw namen de verkeersproblemen opnieuw toe en werden wijzigingen aangebracht in het verkeersregelschema, waaronder het instellen van eenrichtingsverkeer in verschillende zijstraten in 2006. Het stadsbestuur drukte ondanks kritiek hierover haar ideeën door. De routering zorgde er juist voor dat kwetsbare delen van Tbilisi overbelast raakten.

Op initiatief van het stadhuis van Tbilisi werd in 2009-2011 een nieuwe vrijliggende stroomweg aangelegd in de Vere-vallei, de Tsjaboea Amiredzjibi-snelweg langs de wijken Vake en Saboertalo naar het Heldenplein.^[4] Deze nieuwe zesde aansluiting op het plein maakte de verkeersstromen nog ingewikkelder dan ze al waren.^[2] Er kwamen viaducten over het plein om de verschillende hoofdstromen rechtstreeks te kunnen bedienen.^[5]

Monumenten bewerken

Op initiatief van gemeenteraadsvoorzitter Micheil Saakasjvili werd in 2003 een gedenkteken opgericht voor de Georgiërs die waren gevallen bij gevechten in Abchazië (1992-1993) en Zuid-Ossetië (1991-1992) in de strijd voor de territoriale integriteit van Georgië.^[6] Het monument bestaat uit drie witmarmeren muren waarin de namen van de slachtoffers in goud zijn gegraveerd en heeft een totale lengte van 25 meter en een hoogte van drie meter. Ervoor brandt een eeuwige vlam. Op 27 september 2003, tien jaar na de val van Soechoemi, werd het monument geopend.^[7] Vijf maanden later werd een erewacht geïnstalleerd bij het gedenkteken. Deze wisselt ieder anderhalf uur.

Tot 2009 had het Heldenplein in het midden een fontein, maar in dat jaar werd begonnen met de bouw van een nieuw monument op de plaats van de fontein. Op 26 mei 2010, de onafhankelijkheidsdag, werd dit door president Saakasjvili feestelijk onthuld.^[8] De obelisk-achtige kolom is gemaakt van een stalen frame met marmeren en glazen plaatjes. De glazen plaatjes hebben de namen van circa 4.000 omgekomen Georgische helden ingegraveerd. Het was op dat moment het grootste monument in Tbilisi.

Vloed van 2015 bewerken

De ligging van het Heldenplein in de Vere-vallei en de uitbreiding ervan vanaf 2009 met de nieuwe snelweg door de vallei leidde na de overstroming in Tbilisi van 2015 tot controverses. Het plein acteerde als blokkade voor de modderstroom die door de Vere-rivier naar beneden kwam.