Chororapithecus abyssinicus

Chororapithecus abyssinicus was een mensaap die ongeveer acht miljoen jaar geleden, tijdens het Mioceen, leefde in het gebied van het huidige Ethiopië. Aangenomen wordt dat het gaat om een zeer vroege soort gorilla. Het bestaan van de soort zou een aanwijzing kunnen zijn dat de laatste gemeenschappelijke voorouder van mens en gorilla aanmerkelijk vroeger geleefd heeft dan het tot dusver aangenomen tijdstip waarop beide evolutielijnen uit elkaar zijn gegaan, namelijk ongeveer acht miljoen jaar geleden.

Chororapithecus abyssinicus Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Laat-Mioceen
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Mammalia (Zoogdieren) Orde: Primates Onderorde: Haplorhini Infraorde: Simiiformes Familie: Hominidae Onderfamilie: Homininae Geslacht: Chororapithecus
Soort
Chororapithecus abyssinicus Suwa et al., 2007
Chororapithecus abyssinicus op Wikispecies
Portaal    Biologie Zoogdieren

Vondst en naamgeving

Tussen 2005 en 2007 werden bij Chorora, ten zuiden van Beticha, fossiele tanden van Hominoidea gevonden. In 200t werd de typesoort Chororapithecus abyssinicus en beschreven door Gen Suwa, Reiko Kono, Shigehiro Katoh, Berhane Asfaw en Yonas Beyene. De geslachtsnaam is een combinatie van een verwijzing naar Chorora met het Oudgrieks pithekos, 'aap'. De soortaanduiding verwijst naar de herkomst uit Ethiopië.

Van deze uitgestorven mensaap zijn er negen gefossiliseerde tanden gevonden. Het gaat om acht kiezen en een hoektand, afkomstig van ten minste drie en wellicht zes verschillende individuen. Het holotype CHO-BT 4 is afkomstig uit de Chororaformatie die volgens een studie uit 2016 ongeveer acht miljoen jaar oud is. In 2007 werd de formatie nog gedateerd op 10,5 tot 10 miljoen jaar. Het is een bovenste tweede rechterkies. De andere tanden zijn aangewezen als de paratypen. Het betreft een hoektand, drie bovenste rechterkiezen, een onderste derde linkerkies, een onderste eerste linkerkies en twee stukken van onderste kiezen uit de linkeronderkaak en rechteronderkaak.

Beschrijving

De vorm van deze tanden was volgens de beschrijving uit 2007 nauwelijks te onderscheiden van die van een gorilla. Het zou duidelijk zijn dat deze tanden hebben toebehoord aan een grote mensaap, die zich hoofdzakelijk voedde met grove, vezelrijke plantenkost. In grootte en relatieve verhoudingen vallen de tanden in de variatiebreedte voor volwassen gorilla's. Het is dus aannemelijk dat Chororapithecus even groot was als een huidige gorilla.

De premolaren zijn vrij groot. De bovenste premolaren hebben een groot protoconisch uitsteeksel en de onderste premolaren een overeenkomstig groot trigonide vlak. Samen kunnen ze zo voedsel verknipt hebben. De kiezen zijn smal en hoog. Hun grenslaag tussen glazuur en dentine toont hetzelfde relief als bij gorilla's.

Er zijn echter ook verschillen met gorilla's. De knobbels van de kiezen staan vrij ver uiteen. Ze zijn ook lager met een dikker tandglazuur, vooral aan de zijden in de lengterichting van de tandenrij. Dat schept een diepere uitholling op het midden van het kauwvlak. Deze kenmerken lijken meer op de tanden van mensachtigen.

Fylogenie

In 2007 werd Chororapithecus in de Gorillini geplaatst, als enige geslacht binnen die groep behalve Gorilla zelf. Het was toen de enige bekende mogelijke fossiele gorilla.

Het volgende kladogram toont een mogelijke stamboom, met verschillende mogelijkheden voor Nakalipithecus:

	Kenyapithecus Nakalipithecus (als een basale hominoïde) Homininae  Gorillini Nakalipithecus (als een basale gorilla) Chororapithecus Gorillas Hominini  Pan troglodytes Pan paniscus Ardipithecus Australopithecus Homo sapiens (mens)

Relevantie voor de African Ape Gap

Vroegere pogingen om fossiele resten te vinden van de voorouders van de grote Afrikaanse mensapen in de periode van twaalf tot acht miljoen jaar zijn grotendeels mislukt, uitgezonderd in Kenia gevonden kaakfragmenten van een gorilla-achtige aap, die helemaal aan het eind van deze periode heeft geleefd en die de wetenschappelijke naam Samburupithecus heeft gekregen. Het hiaat staat bekend als de African Ape Gap.

Om deze reden is weleens de hypothese geopperd dat er in deze periode in Afrika geen mensapen hebben geleefd en dat dit continent enkele miljoenen jaren geleden opnieuw met mensapen werd gekoloniseerd, die afkomstig waren uit Zuid- en Zuidwest Azië, waar er meer fossielen van uitgestorven mensapen zijn gevonden. De plausibiliteit van deze mogelijkheid is door de vondst van Chororapithecus verminderd.

Door moleculair onderzoek had men in de jaren tachtig vastgesteld dat de evolutielijnen van mens, chimpansee en gorilla ongeveer acht miljoen jaar geleden uiteen zijn gegaan — die van mens en chimpansee mogelijkerwijze zelfs slechts 4,7 miljoen jaar. De nieuwe vondst maakte het volgens de oorspronkelijke datering waarschijnlijk dat deze gemeenschappelijke oorsprong verder in het verleden ligt. De latere correctie past nog net binnen de grenzen van de moleculaire klok.

Alternatieve hypothesen

Sommige onderzoekers, zoals Jay Kelley van de University of Illinois te Chicago, zijn echter van oordeel dat Chororapithecus niet noodzakelijkerwijze een voorouder van de gorilla hoeft te zijn. Het zou een oude mensaap kunnen zijn waarvan de tanden door convergente evolutie heel veel op die van de latere gorilla zijn gaan lijken, omdat deze mensaap van vergelijkbare ruwe plantenkost heeft geleefd. Het is wellicht nog te vroeg om nu al te besluiten dat de chemo-chronologische dateringsmethode aan een herziening moet onderworpen. Later is ook geopperd dat Chororapithecus in feite op de lijn naar de mensachtigen staat.

Levenswijze

Terwijl de vorm van de premolaren wijst op een dieet van vruchten, doen de kiezen andere kost vermoeden. Het dikke email kan gebruikt zijn om hard voedsel te kraken. De lagere kronen kunnen ingezet zijn om bladeren te vermalen.

Externe links

• (en) Nature: A new species of great ape from the late Miocene epoch in Ethiopia
• (en) BBC: Fossils belong to new great ape

Bronnen, noten en/of referenties

Literatuur

• Suwa, G.; Kono, R. T.; Katoh, S.; Asfaw, B. & Beyene, Y. 2007. "A new species of great ape from the late Miocene epoch in Ethiopia". Nature. 448(7156): 921–924
• Katoh, S.; Beyene, Y.; Itaya, T.; Hironobu Hyodo, Masayuki Hyodo, Koshi Yagi, Chitaro Gouzu, Giday Wolde Gabriel, William K. Hart, Stanley H. Ambrose, Hideo Nakaya, Raymond L. Bernor, Jean-Renaud Boisserie, Faysal Bibi, Haruo Saegusa, Tomohiko Sasaki, Katsuhiro Sano, Berhane Asfaw & Gen Suwa. 2016. "New geological and palaeontological age constraint for the gorilla–human lineage split". Nature. 530: 215–218