Bretons (taal)
Het Bretons of Bretoens (Brezhoneg) is een Eiland-Keltische taal, die ondanks haar classificatie op het vasteland wordt gesproken.
| Bretons/Bretoens Brezhoneg | ||||
|---|---|---|---|---|
| Sprekers | 300.000-450.000 | |||
| Taalfamilie | ||||
| Alfabet | Latijns | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in |
Geen officiële status vanwege Franse wetgeving
| |||
| Taalorganisatie | Ofis Publik ar Brezhoneg | |||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-1 | br | |||
| ISO 639-2 | bre | |||
| ISO 639-3 | bre | |||
| ||||
GeschiedenisBewerken
Het Bretons stamt niet af van het Gallisch, maar is ontstaan uit Britse talen, waarvan ook het Welsh en het Cornisch afstammen. Het Bretons lijkt het meest op het laatste. Toen de Bretons van de (4e eeuw tot 7e eeuw) naar het vasteland kwamen, namen ze de Britse taal mee, mogelijk werden ook enkele elementen van het in Gallië nog sporadisch gesproken Gallisch overgenomen.
In de streek iets oostelijker wordt ook Gallo gesproken, een kleine taal die van het Latijn afstamt, en dus Romaans is, net als het Frans.
Het Bretons was de taal van de elite tot de 12e eeuw, waarna de adel het Frans als standaardtaal verkoos. Als geschreven taal werd in Bretagne, dat tot de 16e eeuw steeds een zekere onafhankelijkheid genoot, het Latijn gebruikt, vanaf de 15e eeuw echter won ook hier het Frans terrein.
StatusBewerken
Het Bretons is een ernstig bedreigde taal, die vandaag de dag nog door zo’n 300.000 tot 500.000 mensen wordt gesproken en verstaan, veel minder dan de 1,3 miljoen die dat anno 1930 konden. De taal wordt vooral door de oudere bevolking gesproken en wordt op den duur met uitsterven bedreigd. Rond 1900 kende iedereen in Bretagne Bretons[bron?], en sprak slechts de helft van de bevolking Frans. In 1950 waren er nog slechts 100.000 mensen die wel het Bretons beheersten en niet het Frans. Niettemin is er nog altijd een uitgebreide literatuur in het Bretons voorhanden, die in de toekomst wellicht de enige bron voor het leren en bestuderen van deze taal zal vormen.
Het Bretons is de enige Keltische taal die tot nu toe nog niet officieel is erkend. De Franse grondwet stelt "de taal van de Republiek is Frans".
DialectenBewerken
Het Bretons kent vier dialecten:
- het Cornouallais
- het Léonard
- het Trégorrois
- het Vannetais
Enkele Bretonse elementen in plaatsnamenBewerken
Deze lijst dient om de betekenis van Bretonse plaatsnamen beter te kunnen begrijpen.[1]
- ker = huis, versterkt huis, dorp, gehucht
- aber = riviermonding (lijkend op de fjorden in Noorwegen of de rias in Portugal en Galicië)
- avon = rivier
- beg, bec = voorgebergte, kaap
- bihan = klein
- bren, bre = heuvel
- din = vesting
- dour = water
- du = zwart
- enez = eiland
- geun, gwern = moer, moeras, broek
- gwenn = wit
- hen, kozh = oud
- hent = straat
- iliz = kerk
- izel = laag (niet hoog)
- karreg = rots
- kastell = slot, kasteel
- ken = mooi
- killi = bosje
- koad, koed = woud, bos
- kroaz, kroez = kruis
- lann = heilige, gewijde plek; moeras
- lenn = meer
- leti, lety = herberg
- lez = hof
- lok, loc = aan een bepaalde heilige gewijde plaats of hut van een heremiet
- maen, men = steen
- maez, park = veld
- melin, milin = molen
- menez = berg
- meur = groot
- moal, moel = kaal
- mor = zee
- nevez = nieuw
- penn = kaap, berg- of heuveltop, uitstekende rots
- plou, plu, plo = gemeente, parochie
- pont = brug
- porzh = haven
- ti, ty = huis
- ti-kêr = gemeentehuis
- toull = gat
- traezh = strand
- tre = wijk, kerkdorp
- uhel = hoog
| Bronnen, noten en/of referenties |