In de wiskunde duidt men met Appell-veeltermen of Appell-rij een veeltermrij aan, met de eigenschap dat de afgeleide van de
n
{\displaystyle n}
-de veelterm gelijk is aan
n
{\displaystyle n}
maal de
(
n
−
1
)
{\displaystyle (n-1)}
-de veelterm. Ze zijn genoemd naar de Franse wiskundige Paul Appell , die er in 1880 een artikel over publiceerde.[1]
Een Appell-rij is dus een rij veeltermen
A
0
(
x
)
,
A
1
(
x
)
,
…
,
A
n
−
1
(
x
)
,
A
n
(
x
)
,
…
{\displaystyle A_{0}(x),A_{1}(x),\dots ,A_{n-1}(x),A_{n}(x),\ldots }
waarbij
A
n
(
x
)
{\displaystyle A_{n}(x)}
een veelterm is van graad
n
{\displaystyle n}
, en
d
A
n
(
x
)
d
x
=
n
A
n
−
1
(
x
)
{\displaystyle {\frac {\mathrm {d} A_{n}(x)}{\mathrm {d} x}}=nA_{n-1}(x)}
Er zijn oneindig veel rijen van veeltermen die hieraan voldoen; de eenvoudigste is wellicht de rij
1
,
x
,
x
2
,
…
,
x
n
,
…
{\displaystyle 1,x,x^{2},\ldots ,x^{n},\dots }
van de opeenvolgende machten van de variabele
x
{\displaystyle x}
. Maar men kan met een willekeurige rij getallen
a
i
,
i
=
0
,
1
,
…
(
a
0
≠
0
)
{\displaystyle a_{i},i=0,1,\ldots (a_{0}\neq 0)}
een Appell-rij maken; de overeenkomstige rij is:
A
n
(
x
)
=
∑
k
=
0
n
a
k
(
n
k
)
x
n
−
k
{\displaystyle A_{n}(x)=\sum _{k=0}^{n}a_{k}{n \choose k}x^{n-k}}
,
waarvan de eerste termen zijn:
A
0
(
x
)
=
a
0
{\displaystyle A_{0}(x)=a_{0}}
A
1
(
x
)
=
a
0
x
+
a
1
{\displaystyle A_{1}(x)=a_{0}x+a_{1}}
A
2
(
x
)
=
a
0
x
2
+
2
a
1
x
+
a
2
{\displaystyle A_{2}(x)=a_{0}x^{2}+2a_{1}x+a_{2}}
A
3
(
x
)
=
a
0
x
3
+
3
a
1
x
2
+
3
a
2
x
+
a
3
{\displaystyle A_{3}(x)=a_{0}x^{3}+3a_{1}x^{2}+3a_{2}x+a_{3}}
A
4
(
x
)
=
a
0
x
4
+
4
a
1
x
3
+
6
a
2
x
2
+
4
a
3
x
+
a
4
{\displaystyle A_{4}(x)=a_{0}x^{4}+4a_{1}x^{3}+6a_{2}x^{2}+4a_{3}x+a_{4}}
enzovoort. De
n
{\displaystyle n}
-de veelterm wordt recursief bepaald door:
A
n
(
x
)
=
∫
0
x
A
n
−
1
(
t
)
d
t
+
a
n
{\displaystyle A_{n}(x)=\int _{0}^{x}A_{n-1}(t)\mathrm {d} t+a_{n}}
waarin de integratieconstante
a
n
{\displaystyle a_{n}}
vrij te kiezen is (op voorwaarde dat
a
0
≠
0
{\displaystyle a_{0}\neq 0}
is). Als men
a
0
=
1
,
a
1
=
a
2
=
…
=
0
{\displaystyle a_{0}=1,a_{1}=a_{2}=\ldots =0}
kiest, verkrijgt men de machten van
x
{\displaystyle x}
.
Hermite-veeltermen (mits scalering), bernoulli- en euler-veeltermen zijn voorbeelden van Appell-rijen. Bernoulli-veeltermen verkrijgt men door als integratieconstanten de Bernoulligetallen te nemen.
Voortbrengende functie
bewerken
Appell noemde de functie
f
(
h
)
=
a
0
+
a
1
h
+
a
2
2
!
h
2
+
…
+
a
n
n
!
h
n
+
…
{\displaystyle f(h)=a_{0}+a_{1}h+{\tfrac {a_{2}}{2!}}h^{2}+\ldots +{\tfrac {a_{n}}{n!}}h^{n}+\ldots }
de voortbrengende functie van een Appell-rij. Bij elke
f
(
h
)
{\displaystyle f(h)}
met gegeven coëfficiënten
(
a
i
)
{\displaystyle (a_{i})}
hoort een Appell-rij
(
A
n
)
{\displaystyle (A_{n})}
en omgekeerd. Het verband komt tot uiting indien men het product maakt van
f
(
h
)
{\displaystyle f(h)}
met
e
h
x
=
1
+
h
x
+
h
2
2
!
x
2
+
…
+
h
n
n
!
x
n
+
…
{\displaystyle e^{hx}=1+hx+{\tfrac {h^{2}}{2!}}x^{2}+\ldots +{\tfrac {h^{n}}{n!}}x^{n}+\dots }
Als men dit product rangschikt naar de machten van
h
{\displaystyle h}
, is de coëfficiënt van
h
n
n
!
{\displaystyle {\tfrac {h^{n}}{n!}}}
gelijk aan
A
n
{\displaystyle A_{n}}
:
f
(
h
)
e
h
x
=
A
0
+
A
1
h
+
A
2
h
2
2
!
+
…
+
A
n
h
n
n
!
+
…
{\displaystyle f(h)e^{hx}=A_{0}+A_{1}h+A_{2}{\tfrac {h^{2}}{2!}}+\ldots +A_{n}{\tfrac {h^{n}}{n!}}+\ldots }
Voor de machten van
x
{\displaystyle x}
is de voortbrengende functie
f
(
h
)
=
1
{\displaystyle f(h)=1}
.
Met de voortbrengende functie
f
(
h
)
=
1
−
h
{\displaystyle f(h)=1-h}
krijgt men:
(
1
−
h
)
e
h
x
=
1
+
(
x
−
1
)
h
+
(
x
2
−
2
x
)
h
2
2
!
+
(
x
3
−
3
x
2
)
h
3
3
!
+
…
{\displaystyle (1-h)e^{hx}=1+(x-1)h+(x^{2}-2x){\tfrac {h^{2}}{2!}}+(x^{3}-3x^{2}){\tfrac {h^{3}}{3!}}+\ldots }
wat de veeltermrij
A
n
=
x
n
−
n
x
n
−
1
{\displaystyle A_{n}=x^{n}-nx^{n-1}}
oplevert.
Als de functie
f
(
h
)
{\displaystyle f(h)}
de rij
(
A
i
)
,
i
=
0
,
1
,
2
,
…
{\displaystyle (A_{i}),i=0,1,2,\ldots }
voortbrengt, en
(
B
i
)
,
i
=
0
,
1
,
2
,
…
{\displaystyle (B_{i}),i=0,1,2,\ldots }
wordt voortgebracht door de afgeleide
f
′
(
h
)
{\displaystyle f'(h)}
, is het verband tussen beide rijen:
B
n
=
A
n
+
1
−
x
A
n
{\displaystyle B_{n}=A_{n+1}-xA_{n}}
Als de functie
f
(
h
)
{\displaystyle f(h)}
de rij
(
A
i
)
,
i
=
0
,
1
,
2
,
…
{\displaystyle (A_{i}),i=0,1,2,\ldots }
voortbrengt, en
(
C
i
)
,
i
=
0
,
1
,
2
,
…
{\displaystyle (C_{i}),i=0,1,2,\ldots }
wordt voortgebracht door de integraal
∫
f
(
h
)
d
h
{\displaystyle \int {f(h)\mathrm {d} h}}
,is het verband tussen beide rijen:
C
n
=
C
0
x
n
+
A
0
x
n
−
1
+
…
+
A
n
−
2
x
+
A
n
−
1
{\displaystyle C_{n}=C_{0}x^{n}+A_{0}x^{n-1}+\ldots +A_{n-2}x+A_{n-1}}
Hierin is
C
0
{\displaystyle C_{0}}
een willekeurige integratieconstante.
Bronnen, noten en/of referenties