Amerikaanse Gebarentaal

Amerikaanse Gebarentaal; American Sign Language
Gebruikt in	Verenigde Staten, Canada, Mexico
Gebruikers	500 000 tot 2 miljoen in VS (elders onbekend)
Taalfamilie	Franse Gebarentaalfamilie
Dialecten	Black American Sign Language
Alfabet	Amerikaans handalfabet (enkelhandig)
Officiële status
Officieel in	erkend in verscheidene Amerikaanse staten
Taalcodes
ISO 639-3	ase
Portaal	Taal

Amerikaanse Gebarentaal, American Sign Language of ASL is een erkende taal^[bron?] die onder doven en slechthorenden is ontstaan in de Verenigde Staten van Amerika. Er wordt gebruikgemaakt van een enkelhandig alfabet.

Deze taal wordt gesproken door mensen in de Verenigde Staten, in het Engels sprekend deel van Canada en in delen van Mexico. De taal wordt ook gebruikt in de Filipijnen, Singapore, Hongkong, Ivoorkust, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Nigeria, Tsjaad, Gabon, Congo-Kinshasa, Centraal-Afrikaanse Republiek, Mauritanië, Kenia, Madagaskar en Zimbabwe.

Deze taal, die geen directe relatie heeft met de taal die de "horenden" in hetzelfde geografische gebied bezigen, zoals het Amerikaans Engels en het Mexicaans Spaans, is een totaal van gebaren, handvormen en mimiek, waarbij de combinatie van de mimiek met de vorm en plaats van essentieel belang is voor de betekenis.

Amerikaanse Gebarentaal is niet verwant met de Britse Gebarentaal (BSL). Zo gebruiken de Britse en de daaraan verwante gebarentalen een dubbelhandig alfabet. De gebruikers van ASL en die van de BSL-groep kunnen elkaar dan ook niet begrijpen (tenzij ze daarvoor extra studie hebben gedaan).

Er zijn geen nauwkeurige aantallen te geven van mensen die deze taal gebruiken. De schattingen lopen uiteen tussen tweehonderdduizend en twee miljoen.

Geschiedenis bewerken

Oorsprong bewerken

Oude Franse Gebarentaal
(beïnvloed door l'Epée ca. 1760–89)

Belgische Gebarentaal
(ca. 1790–2000)

Amerikaanse Gebarentaal
(ca. 1820–heden)

Franse Gebarentaal
(ca. 1790–heden)

Frans-Belgische Gebarentaal
(ca. 1970–heden)

Vlaamse Gebarentaal
(ca. 1970–heden)

Nederlandse Gebarentaal
(ca. 1790–heden)

Italiaanse Gebarentaal
(ca. 1830–heden)

Amerikaanse Gebarentaal stamt rechtstreeks af van de Oude Franse Gebarentaal (VLSF), die tussen 1760 en 1789 werd aangepast en verspreid door abt Charles-Michel de l'Épée via de eerste dovenschool die hij stichtte in Parijs. Zijn opvolger Roch-Ambroise Cucurron Sicard onderwees de Fransman Laurent Clerc en de Amerikaan Thomas Hopkins Gallaudet, die in 1817 samen de American School for the Deaf oprichtten te West Hartford in de Amerikaanse staat Connecticut. Hoewel VLSF de basis vormde van de daar ontstane Amerikaanse Gebarentaal, is deze ook beïnvloed door de grammatica en het vocabulaire van enkele reeds bestaande lokale gebarentalen.

Lange tijd was de Amerikaanse Gebarentaal niet gestandaardiseerd. Doveninstituten in de verschillende staten hadden hun eigen talen en konden onderling niet of nauwelijks communiceren. Per staat en zelfs per instituut was er een verschillend taalgebruik. Er waren ook scholen die hun pupillen verboden om gebaren te maken, teneinde hun zelfredzaamheid in de maatschappij te bevorderen.

Vanwege het gebrek aan samenhang en de grote dovengemeenschap zijn er samenwerkingsverbanden opgericht voor het standaardiseren van de gebarentaal in de Verenigde Staten.

Invloeden bewerken

Op het eiland Martha's Vineyard (in Massachusetts), waar veel doven woonden, ontstond rond 1800 een gebarentaal.

Er werd ook een school voor doven opgericht: de American School for the Deaf in Hartford (Connecticut).

Ook is de Amerikaanse gebarentaal mogelijkerwijs beïnvloed door de gebarentaal van de op de prairie levende indianen (Plains Indian Sign Language). Deze gebarentaal werd gebruikt door mensen uit verschillende stammen, die elkaars gesproken taal niet kenden. Of en in hoeverre deze gebarentaal invloed heeft gehad op het ontstaan van ASL is niet duidelijk.

Mengelmoes van talen bewerken

De sterke Franse invloed (ongeveer zestig procent van de gebaren uit de Franse Gebarentaal zijn min of meer gelijk aan de gebaren uit de Amerikaanse Gebarentaal) alsmede de invloed van inwoners van Martha's Vineyard en het op verschillende plekken "spontaan" ontstaan van gebaren en grammaticale regels maakten dat de Amerikaanse Gebarentaal lange tijd geen standaardvorm had. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw kwam het proces op gang te komen om de taal te standaardiseren, zodat het erkenning kon krijgen.

Na vele tientallen jaren werd overeenstemming bereikt over de uitgangspunten. Daarna kon gewerkt worden aan het maken van een standaardtaal. Door deze standaard werd het ook mogelijk op grotere schaal voortgezet onderwijs voor doven op te zetten. Een voorbeeld daarvan is de Gallaudet University in Washington (DC). Rond deze universiteit is een rijk cultureel leven ontstaan waarin doven en horenden samenwerken.

Overzicht van gebarentalen bewerken

American sign language in Senegal

Code	Officiële naam	Nederlandse naam	Familie	Land/regio	Invloedrijkste gesproken taal
ASL	American Sign Language	Amerikaanse Gebarentaal	Franse	Verenigde Staten Canada	Engels
BSL	British Sign Language	Britse Gebarentaal	BANZSL	Verenigd Koninkrijk	Engels
CSL	Chinese Sign Language	Chinese Gebarentaal	isolaat	China	Mandarijn
DGS	Deutsche Gebärdensprache	Duitse Gebarentaal	Duitse	Duitsland Luxemburg	Duits
DSGS	Deutschschweizer Gebärdensprache	Zwitserduitse Gebarentaal	Franse?	Zwitserland (Duitstalig Zwitserland)	Duits
IPSL	Indo-Pakistani Sign Language	Indo-Pakistaanse Gebarentaal	isolaat?	India Pakistan	Hindoestani
ISN	Idioma de Signos Nicaragüense	Nicaraguaanse Gebarentaal	isolaat	Nicaragua	Spaans
LIS	Lingua dei Segni Italiana	Italiaanse Gebarentaal	Franse	Italië Zwitserland San Marino	Italiaans
LSF	Langue des signes française	Franse Gebarentaal	Franse	Frankrijk	Frans
LSFB	Langue des signes de Belgique francophone	Frans-Belgische Gebarentaal	Franse	België ( Franse Gemeenschap)	Frans
LSFSR	Langue des signes française de Suisse romande	Zwitsers-Franse Gebarentaal	Franse	Zwitserland (Romandië)	Frans
NGT	Nederlandse Gebarentaal	Nederlandse Gebarentaal	Franse	Nederland	Nederlands
ÖGS	Österreichische Gebärdensprache	Oostenrijkse Gebarentaal	Franse	Oostenrijk	Duits
STS	Svenskt teckenspråk	Zweedse Gebarentaal	Zweedse	Zweden	Zweeds
TİD	Türk İşaret Dili	Turkse Gebarentaal	isolaat	Turkije	Turks
VGT	Vlaamse Gebarentaal	Vlaamse Gebarentaal	Franse	België ( Vlaanderen)	Nederlands