Oude Pekela

**Oude Pekela**
Plaats in Nederland
	;
Situering
Provincie	Groningen
Gemeente	Pekela
Coördinaten	53° 6′ NB, 7° 0′ OL
Algemeen
Oppervlakte	9,81 km²
Inwoners ; (2008)	7990
Overig
Netnummer	0597
Portaal	Nederland

Oude Pekela (Gronings: Olle Pekel of Ol Pekel) is een dorp in de gemeente Pekela in de Nederlandse provincie Groningen. Het is door historie nauw verbonden met het zuidelijker gelegen Nieuwe Pekela. Het dorp had ten tijde van de eerste volkstelling in 1795 2972 inwoners, en in 2008 7990 inwoners.

Pekelders worden wel "Pekelder Roegbaainders" (ruigbenen, ruig volk) genoemd.

Gelegen aan het Pekelderdiep is het dorp een typisch voorbeeld van een veenkoloniaal dorp.

Geschiedenis

Het dorp Pekela ontstond rond 1600 op initiatief van de Pekelder Compagnie als veenkolonie langs de Pekel A, die planmatig werd opgezet in een verveningsgebied op instructies vanuit de stad Groningen met wijken en zwetsloten die tot op de meter nauwkeurig werden aangegeven. Pekela werd opgezet vanuit een 'enkelvoudig kanalenstelsel'; langs een kanaal (Pekel A - deels gekanaliseerd tot het Pekelderdiep) werden loodrecht een aantal wijken (zijkanalen) en zwetsloten (wateren tussen de percelen van verschillende eigenaren) gegraven. Het drukke dorpsleven vond plaats langs het kanaal, waar de rijkeren woonden. Hier werden schuiten met stadsdrek aangevoerd en overgeladen door arbeiders om vervolgens te worden vermengd met de bonkaarde (toplaag) van het veen om het vruchtbaarder te maken. Reeds gestoken turf werd er overgeladen op schuiten naar de stad. Achter het 'drukke deel' lagen met name boerderijen.

Tussen 1664 en 1881 werd naar schatting 5000 hectare veen omgevormd tot landbouwgrond. In de loop van de tijd ontstond daardoor ook landbouwnijverheid, alsook scheepsbouw in de plaats.

In 1810, toen dit deel van Nederland werd ingelijfd bij Frankrijk, werd het dorp Pekela gesplitst in twee zelfstandige gemeenten: Oude en Nieuwe Pekela. In 1990 werden ze weer samengevoegd.

Van 1683-1685 werd de Hervormde kerk van Oude Pekela gebouwd. Sindsdien zijn er nog 8 andere kerken verrezen.

Staking in 1969

In de negentiende en twintigste eeuw was Oude Pekela het centrum van de strokartonindustrie. De arbeidsomstandigheden in deze industrie lieten nogal eens te wensen over wat regelmatig leidde tot grimmige arbeidsconflicten. Een belangrijke rol aan de zijde van de arbeider werd hierbij gespeeld door Fré Meis, geboren in Oude Pekela en landelijk bekend geworden als voorman van de CPN. Een industrieel monument in het dorp is de korenmolen De Onrust.

Joodse gemeenschap

Zie Pekelder Joden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Oude Pekela had een levendige Joodse gemeenschap. Tot aan de jaren tachtig van de negentiende eeuw bleef de Joodse gemeente van Oude en Nieuwe Pekela groeien. In 1884 werd er nog een nieuwe synagoge met een ritueel bad en een onderwijzerswoning ingewijd. Op zijn hoogtepunt in 1870 telden beide Pekela's 401 Joden. Er was toen sprake van een uitgebreid verenigingsleven. Daarna daalde het aantal Pekelder Joden als gevolg van de veranderende sociale en economische omstandigheden snel.

Joodse begraafplaats met het Joods monument (1950)

In 1942 telden beide dorpen 150 joden. Deze werden tussen augustus en december 1942 gedeporteerd naar Kamp Westerbork. Van daar zijn zij gedeporteerd naar de kampen in Polen, waar ze zijn omgekomen. Van de Pekelder Joden overleefden slechts twaalf de oorlog. Na de oorlog werd het Joodse leven in Pekela niet hervat. De synagoge in Oude Pekela was beschadigd geraakt tijdens de bezetting. In 1979 werd de zwaar vervallen synagoge gesloopt. Het enige wat nog rest is de Joodse begraafplaats aan de Draijerswijk in Oude Pekela, een der oudste in de provincie Groningen.

De Onrust

De Helling

Huidige tijd

Tegenwoordig staat er in Oude Pekela een hennepverwerkende fabriek (Hempflex). Op de velden rond het dorp wordt daarom veel hennep geteeld. Ook staat in Oude Pekela de laatste nog werkende steenfabriek van Nederland ten noorden van Arnhem; Steenindustrie Strating. Dit bedrijf werd in 1856 opgezet, is sinds 1883 in handen van de familie Strating en heeft haar huidige naam sinds 1970.

Op de tweede zaterdag van september is er de jaarlijkse O.P.A markt, een zeer grote jaarmarkt langs weerszijden van het kanaal. Vrijdagavond wordt de markt voorafgegaan door een watercorso in het kanaal.

Pekela heeft als koopcentrum een belangrijke regionale functie. Hierin wordt voorzien door Winkelcentrum De Helling. In De Helling werd in maart 2006 de eerste hangplek voor hangouderen gerealiseerd.

Geboren

Petrus Johannes Huisinga (25 december 1770 - 6 september 1857), burgemeester
Tjakko Borgesius (1 juni 1816 - 13 april 1888), burgemeester
Eillert Meeter (1 maart 1818 - 7 april 1862), revolutionair, republikeins journalist en publicist
Jan Gerrit Heeres (10 september 1845 - 20 juni 1922), burgemeester
Harm van der Laan (25 november 1880 - 27 oktober 1944), verzetsstrijder
Bertus Klasen (26 februari 1889 - 17 april 1965), radiofabrikant, uitvinder
Jan Hendrik Engelhardt (24 juni 1892 - 21 februari 1969), hoogleraar, directeur Rijks Middelbare Landbouwschool
Henk Oosterhuis (20 april 1893 - 21 januari 1962), vakbondsbestuurder
Kornelus Baas (28 juli 1893 - 22 maart 1943), verzetsstrijder
Harmannus Scholtens (13 februari 1895 - 30 januari 1960), burgemeester
Dirk Zweep^[1], (10 oktober 1895 - 5 mei 1981), verzetsstrijder
Albert Bos (15 oktober 1912 - 2 augustus 1942), verzetsstrijder
Gerrit van der Tuuk (3 juli 1917 - 6 maart 1945), verzetsstrijder
Harm Heijes (25 december 1919 - 22 augustus 1944), verzetsstrijder
Abel Sanders (15 maart 1920 - 10 april 1945), verzetsstrijder
Fré Meis (17 november 1921 - 15 december 1992), vakbondsbestuurder en politicus
Freerik Walters (9 juni 1925 - 22 januari 1945), politieman en verzetsstrijder
Jan de Vries (dichter) (8 juni 1960 - 27 augustus 2001), dichter
Gerard Wiekens (25-02-1973), voetballer

Trivia

Ouders met spandoeken wachten minister Korthals Altes op die komt praten over het ontuchtzaak in Oude Pekela (februari 1988)

In 1987 kwam het dorp in de landelijke pers omdat als clown verklede man(nen) op grote schaal kinderen seksueel misbruikt zouden hebben. De dader(s) zijn nooit gepakt en het is nooit duidelijk geworden of het ging om een massahysterie of dat er werkelijk wat gespeeld heeft.
In de jaren tachtig waren er grootse ideeën om een futuristisch pretpark te realiseren genaamd "Futurama" met een investering van 60 miljoen. Dit plan is echter nooit uitgevoerd. Nu is de plaatselijke doe-het-zelf zaak ernaar vernoemd.
In het dorp woont het landelijk bekende zangduo Lucas en Gea.
Uit Oude Pekela kwam ook in de jaren zestig de beroemde beatband genaamd de Ro-d-Ys.
Oude Pekela heeft een nog bij het Waterbedrijf Groningen in bedrijf zijnde watertoren, een Rijksmonument.

Zie ook

Externe link

Website van de gemeente Pekela

^{<span title="Voor deze uitspraak is een bronvermelding gewenst. Motivering:}

↑ http://www.kgv.nl/wiki/index.php?title=Zweep,_Dirk

* [http://www.menteraroute.nl/?q=node/54 Toeristische informatie Pekela]. MenterAroute.nl. ">[bron?]

[1] ttp://www.kgv.nl/wiki/index.php?title=Zweep,_Dirk

[1]