Oeteldonk
Oeteldonk is de naam van 's-Hertogenbosch tijdens carnaval.
Tijdens carnaval is 's-Hertogenbosch een dorp: 't durp Oeteldonk. Oeteldonk omvat alleen de oude stad 's-Hertogenbosch. De dorpen Empel, Engelen, Hintham, Bokhoven en Rosmalen, die ook bij de gemeente 's-Hertogenbosch horen, hebben ieder hun eigen carnavalsleven.
Historie
Carnaval, of "vastenavond", bestaat al sinds de Middeleeuwen. De voornaamste verklaring voor het ontstaan van het feest is dat werd gevierd dat de dagen weer langer werden na de vaak barre winters. Tijdens dit feest vlak voor de Vastentijd konden de mensen zich nog eens goed uitleven voor de sobere veertig dagen begonnen. Zoals elk feest ging dit vaak gepaard met excessen: dronkenschappen en vechtpartijen. Tegen deze "misstanden" kwam in 's-Hertogenbosch eind 19e eeuw veel verzet vanuit de burgerij. Een herhaaldelijk verzoek om een gemeentelijk verbod van het feest strandde op het commercieel en sociaal belang. Toen in 1881 ook de geestelijkheid, bij monde van bisschop Mgr. A. Godschalk, er zich mee bemoeide was dat aanleiding voor enige Bosschenaren uit de gegoede middenstand om maatregelen te nemen ter bescherming van het volksfeest.
In café Plaats Roijaal, toen gevestigd in de straat Achter het Stadhuis, kwamen zij bijeen en smeedden een plan waarin iedereen zich zou kunnen vinden. Het doel was behoud van het feest door veredeling van het vermaak. Zij bedachten de formule van Oeteldonk. De, zeker toen, mondaine stad 's-Hertogenbosch zou voor drie dagen omgedoopt worden in het dorp Oeteldonk. Iedere inwoner van de stad werd dan boer of "durske" (dialect voor meisje of jonge vrouw) en aan het hoofd van de gemeente een 'burgervaojer' (Peer vaan den Muggenheuvel tot den Bobberd), die in 1882 voor het eerst groots werd ingehaald. Op 1 oktober van datzelfde jaar werd de Oeteldonksche Club opgericht om het initiatief uit te werken en te begeleiden.
Het jaar daarop (1883) voegde men een nieuw element toe, namelijk het bezoek van Z.K.H. Prins Amadeiro, Ricosto di Carnavallo, Ridder van het Reksam, Heer en Meester van Oeteldonk en deszelfs omliggende watervrije moerassen en zandwoestijnen enz. enz. enz. Een grote optocht met praalwagens begeleidde hem bij zijn intocht. Deze situatie is gebleven: ook nu ontvangt de Peer de Hoogheid nog steeds met alle egards op zondagochtend om 11.11 uur op Oeteldonk Centraol.
Symbolen
Een van de symbolen van Oeteldonk is de rood-wit-gele vlag. De Oeteldonkse driekleur dateert zeker uit het begin van de 20e eeuw. Deze kleuren zijn afkomstig van de kerk (wit en geel), en de Brabantse vlag (rood en wit). De kleuren komen bovendien (in een andere volgorde) voor op het schilderij "de strijd tussen carnaval en de vasten" van Pieter Brueghel de Oude (1530-1569). Daarnaast is er een Oeteldonks wapen en is er elk jaar een jaarschildje dat het jaarthema bevat en op ieders boerenkiel genaaid kan worden.
Een ander symbool is Boer Knillis, een standbeeld van de oprichter van Oeteldonk. Het beeld wordt elk jaar op carnavalszondag onthuld door de Prins en op dinsdagnacht om 23.55 uur begraven. In schrikkeljaren mag Hendrien naast Knillis op de sokkel staan.
De (groene) kikker of de kikvors is een veel gezien symbool tijdens Carnaval in Oeteldonk. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is de kikker niet een verwijzing naar het woord ‘Oetel’ in Oeteldonk, maar meer een symbool voor het Oeteldonkse moeras. Oetel is namelijk helemaal geen synoniem voor kikker/kikvors, maar een schertsende verwijzing naar de Bossche bisschop Godschalk uit Den Dungen, die eind 19e eeuw fel tegen het ‘heidense’ Carnavalsfeest gekant was. Van den Oetelaar was een veel voorkomende achternaam in Den Dungen in die tijd. Oetel is derhalve schertsend bedoeld in de naam ‘Oeteldonk’. Overigens is ‘donk’ een verwijzing naar moeras (droge plek in het moeras).
Volkslied
Oeteldonk heeft een eigen volkslied, dat in 1884 door Hannes Krassert werd gecomponeerd. Het lied heet: "O pronkjuweel van heel deez' aard". Het bestaat uit drie coupletten en een solo[1].
1e couplet
O pronkjuweel van heel deez aard
Ons dierbaar Oeteldonk
Door niets en nimmer evenaard
Geen naam die schooner klonk (bis)
Waar is op gansch het wereldrond
Een watervrij moeras
Zoo schoon als waar ons wieg een stond
De Oeteldonkse plas? (bis)
2e couplet
Wat vruchtb're akkers, rijk beplant
Met knollen en radijs,
En bergen van het schoonste zand
In 't Noordbrabantse Paradijs ! (bis)
Een wijs bestuur, dat spreekt vanzelf,
Voegt aan zo'n lustwarand
De Oeteldonkse Raad van Elf
Wordt gek haast van verstand. (bis)
Solo
Prins Carnaval, ons aller Vorst
Voor U zij onze zang!
O, blijv' voor Oeteldonk gespaard! (3x)
Nog vele jaren lang.
Als gij U aan uw volk vertoont,
Gaat er een juichkreet op. (bis)
Dan is er feest in Oeteldonk,
't is feest (bis)
De vreugde stijgt ten top.
3e couplet
En eens in 't jaar met Carnaval
Viert men met zang en glas,
Een jolig, prettig narrenfeest
In 't watervrij moeras. (bis)
Bescherm, O Prins, de Carnaval,
Dit Oeteldonkse feest,
Dan heerst er vreugde overal
Naar lichaam en naar geest. (bis)
Organisatie
De organisatie van de belangrijkste gebeurtenissen tijdens de carnavalsdagen, maar ook de carnavaleske activiteiten daarbuiten, is in handen van de 'Vereniging De Oeteldonksche Club van 1882'. Deze vereniging is in 2006 ontstaan door fusie van de 'Stichting Oeteldonksche Club van 1882' en de 'Federatie van Carnavalsverenigingen Oeteldonk van 1968' en wordt bestuurd door een 'Ministerraad'.
De lokale omroep Boschtion zendt diverse programma's over Oeteldonk uit. Tijdens carnaval worden onder meer uitzendingen vanuit het Hoftheater der Amadeiro's verzorgd.
Belangrijke figuren
Tijdens de Oeteldonkse carnaval is ieder mens belangrijk, maar zijn er ook een aantal hoofdrolspelers. Deze zijn:
Trivia
- Kenmerkend voor Oeteldonk, is dat er elke dag een optocht is. Op zondag is er een improvisatieoptocht bij de intocht van Prins Amadeiro. Aan deze optocht doen er vooral eenlingen en kleine groepen mee. Behoudens de antieke brandweerwagen van cv de Jokers, die de officiële afsluiter is van de intocht, worden carnavalswagens niet toegelaten. Op carnavalsmaandag is de grote optocht. Aan deze optocht mogen ook de winnaars van de optochten van Slotgat, Terpersdurp, Zandhazendurp meedoen. Op dinsdag is de kinderoptocht. Deze optocht is soms langer en heeft soms grotere wagens, dan de grote optocht in de omliggende dorpen.
Zie ook
Externe links
- De officiële site van de Vereniging De Oeteldonksche Club van 1882
- Bossche Kennisbank
- Oetelpedia: de Oeteldonkse Wikipedia
- Oeteldonk
- ↑ De volledige tekst is te vinden op de website van de Oeteldonksche Club van 1882