'''Modulatie''' is de verandering van [[toonsoort]]. Daarmee is modulatie alleen mogelijk in [[tonaliteit|tonale muziek]]. De modulatie kan plotseling of geleidelijk geschieden, maar verloopt doorgaans middelsdoor middel van een [[Cadens (muziektheorie)|cadens]]. Bij de plotselinge modulatie is er sprake van het plotseling optreden van [[akkoordAkkoord (muziek)|akkoorden]] uit een andere toonsoort, in de vorm van een cadens. Bij de geleidelijke modulatie wordt via een of meer gemeenschappelijke akkoord(en)akkoorden de overgang naar de andere toonsoort eerst gemaskeerd, en pas bij de [[CadensDominant (muziektheoriemuziek)|dominant]] hoorbaar. Niet te verwarren met transponeren. Het gemeenschappelijke akkoord is het [[spilakkoord]]. Modulatie is niet hetzelfde als transponeren.
In de tweede helft van de 19e eeuw ontstond een muziek die continuvoortdurend moduleerde en zelden lang in een toonsoort verbleef. De latere [[operaOpera (muziek)|opera]]'s]] van [[Richard Wagner|Wagner]] en metook namevooral het werk van [[Alexander Skrjabin|Skrjabin]] en [[Max Reger|Reger]] zijn goede voorbeelden van deze zwevende tonaliteit; een: muziek met weinig [[Tonica (muziek)|tonica's]]'s en vooral veel (gealtereerde) [[subdominantakkoordSubdominantakkoord|subdominantsubdominanten]]en en [[dominantakkoordDominantakkoord|dominanten]].
Met behulp van een complete [[kwintencirkel]] kan eenvoudig worden nagegaan met welk kruis of welke mol[[wijzigingsteken]] naar welke toonladder wordt gegaan. De kwintencirkel is gebaseerd op de kwintenrelatie tussen de tonaliteiten.
Om te kunnen spreken van modulatie moet er ook bevestiging plaatsvinden. Dit wil zeggen dat als van bijvoorbeeld van [[Do MajeurC-majeur]] naar [[Sol MajeurG-majeur]] (één kruis) wordt gemoduleerd, een solg gebruikt moet worden om te kunnen spreken over modulatie (bevestiging).
HetMen is noodzakelijk ommoet modulatie niet te verwarren met harmonisch en melodisch mineur. Hierbij worden [[Kruis (muziek)|kruisen]], dubbelkruisen of [[Herstellingsteken|herstellingstekensherstellingsteken]]s gebruikt zonder dat er sprake is van modulatie.
