Staatsbedrijf: verschil tussen versies

Een '''staatsbedrijf''' of '''overheidsbedrijf''' is een [[bedrijf]] dat in handen is van de [[overheid]], de [[Staat (politiek)|staat]].

Staatsbedrijven komen voor onder uiteenlopende politieke systemen, variërend van [[communisme]] tot [[kapitalisme]]. Meestal heeft een staatsbedrijf een [[monopolie]]positie in de betreffende sector. Het streven naar [[winst (onderneming)|winst]] is niet noodzakelijkerwijs een voorwaarde, veelal beoogt de overheid juist een ander doel en stapt daarom in een gat waarin de [[marktfalen|markt niet (kan) voorzien]]. StaatsbedrijvenEen kunnenstaatsbedrijf directkan door de overheid zijn opgericht, ofmaar doorkan ook verworven zijn, wat aangeduid wordt met '[[nationalisering]]' in haar handen zijnof gekomen'nationalisatie'.

In een private onderneming is het [[Kapitaal (economie)|kapitaal]] in handen van private kapitaalverstrekkers; het [[eigen vermogen]] van het staatsbedrijf daarentegen is afkomstig van de staat. Staatsbedrijven vormen de ruggengraat van een [[Collectivisme|collectivistische economie]], waar in hoofdzaak de [[overheid]] de rol van [[ondernemer]] vervult. Meestal komen er daarnaast toch in beperkte mate coöperatieve eigendomcoöperatief en privateprivaat eigendom voor. OokOm verscheidene redenen komen ook in de meeste kapitalistische [[Markteconomie|markteconomieën komen om verscheidene redenen]] in beperkte mate staatsbedrijven voor.

* Natuurlijke monopolies vormen een ander type van staatsbedrijven. Bepaalde producties worden immers gekenmerkt door sterke positieve [[Schaaleffect|schaaleffecten]]. In dergelijke sectoren zouden bij vrije concurrentie grote ondernemingen dan ook de kleinere uit de markt verdringen, totdat uiteindelijk slechts één private onderneming zou overblijven. Die zou dan evenwel over [[Monopolie|monopoliemacht]] beschikken, met het gevaar dat die er misbruik van zou maken. Om dat te vermijden neemt de staat soms de productie van dergelijke goederen en diensten op zich, hetgeen evenwel op zich geen garantie vormt dat de betrokken nadelen niet optreden. Voorbeelden zijn waterdistributie en collectief vervoer.

* Vele staatsbedrijven zijn opgericht om politiek-ideologische redenen. Tegenstanders van de kapitalistische markteconomie probeerden vooral na de [[Tweede Wereldoorlog]] staatsbedrijven op te richten als tegengewichttegenwicht voor het ongebreidelde winststreven dat volgens hen de kapitalistische maatschappij kenmerkte. Op die manier hoopten zij bijvoorbeeld inzicht te verkrijgen in de werking van bepaalde nijverheden, (bv.bijvoorbeeld de energiesector of het [[bankwezen)]]. teneindeTeneinde diezulke sectoren beter aan overheidsreglementering te kunnen onderwerpen, meenden zij de [[Werkgelegenheid|tewerkstelling]] in bepaalde bedrijven los van marktoverwegingen te kunnen handhaven, de invloed van buitenlandse groepen en buitenlandse regeringen in het eigen bedrijfsleven te verminderen of de effectiviteit van de planning te verhogen.

* Sommige staatsbedrijven kwamen tot stand om taken over te nemen (bv. producties die zeer hoge researchkosten vergen, het herstructureren van verlieslatende bedrijfssectoren), die voor het private initiatief te risicovol vond om erin te investerenwaren.