Wijnroeier: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Galerij: portret anhaltin |
k |{{Largethumb}}| is redundant, gebruik voortaan |thumb| |
||
Regel 1:
[[Bestand:"Liber maister fisirit mirs recht" - Wine gauging - Visierbüchlein, 1485.jpg|
[[Bestand:Wine gauging - Using a wine gauge with a cubic scale.jpg|
[[Bestand:Wine gauging quadratic and cubic rod scales, 1663.gif|
Een '''wijnroeier''' is iemand die met een speciale [[peilstok]] met schaalverdeling (de ''wijnroede'' of ''vergierroede'') de hoeveelheid [[wijn]] of andere vloeibare en droge waar in een [[Vat (verpakking)|vat]] kon meten. Dit was van belang om de waarde van het vat en de belasting vast te stellen. Het beroep van wijnroeier kwam in Europa voor tot in de negentiende eeuw. Het bijbehorende [[werkwoord]] is ''wijnroeien'' of ''pegelen'' (peilen, in het buitenland ''wine gauging'' (Engels), ''jaugeage'' en ''verger'' (Frans) en ''visieren'' (Duits)).<ref>Folkerts, M. ''Die Entwicklung und Bedeutung der Visierkunst als Beispiel der praktischen Mathematik der frühen Neuzeit.'', Humanismus und Technik 18 (1974), 1-41</ref>
Regel 7:
De wijnroeiers hadden als taak om bij [[slijter]]s of kopers vast te stellen hoeveel wijn er in hun vaten zat. Op basis daarvan kon de verschuldigde [[accijns]] worden berekend. Daarnaast werden de wijnroeiers ook bij slijters of particulieren ingeschakeld om de precieze hoeveelheden vast te stellen bij geschillen of in geval van twijfel. Behalve van wijnvaten peilden de wijnroeiers ook de inhoud van vaten [[olie]], [[levertraan]] en andere vloeibare en droge handelswaren die in vaten werden bewaard.
De functie van wijnroeier was een openbaar ambt. Wijnroeiers waren dan ook in dienst van een stad of van het rijk. Voor toelating (''admissie'') als wijnroeier moest een examen worden afgelegd.
==Wiskundige achtergrond==
Vele [[rekenboek]]en uit de late [[middeleeuwen]], de [[Renaissance]] en later beschrijven onder meer de methodes en rekenregels van de wijnroeiers. In Nederland bijvoorbeeld de rekenboeken van [[Thomas van der Noot]] (1513), [[Adriaan Metius]] (1634), [[R. de la Rose]] (1639), [[C.F. Eversdijck]] (1655) tot aan die van [[Rehuel Lobatto]] (1839) en H. van Blanken (1857). Zij onderscheiden verschillende vormen vaten en geven [[algoritme]]s voor de inhoudsbepaling van volle en deels lege vaten.
Toen [[Johannes Kepler]] in 1613 hertrouwde en als goede echtgenoot een vat wijn insloeg, was een bezoek van een wijnroeier voor de afrekening de aanleiding voor zijn ''Nova stereometria doliorum'' ([[1615]]) en ''Messekunst Archimedis'' ([[1616]]). In de ''Doliometria'' leidde hij de inhoud van allerlei [[omwentelingslichaam|omwentelingslichamen]] op [[meetkunde|meetkundige]] wijze af, waarmee hij vooruitliep op de [[integraalrekening]]. In de Duitstalige ''Messekunst'' populariseerde hij zijn bevindingen voor praktisch gebruik door wijnroeiers.
Regel 54:
== Zie ook ==
* [[Korenmeter]]
{{Commonscat|Wine gauging}}▼
==Externe link==
Regel 60:
* [https://maartenhell.wordpress.com/2013/05/09/meindert-hobbema-als-wijnroeier/ Maarten Hell: ''Meindert Hobbema als wijnroeier'']
* {{en}} [http://www.sliderules.info/a-to-z/gauging.htm Sliderules.info ''Gauging'']
* {{de}} [http://www.mechrech.info/histVol/Fassmessung/Fassmess.html Mechrech.info Stephan Weiss: ''Die Fassmessung'']
* {{en}} [https://lensonleeuwenhoek.net/content/how-be-wine-gauger Lensonleeuwenhoek.net ''Lens on Leeuwenhoek: How to be a Wine Gauger'']
* {{en}} [https://hogsheadwine.wordpress.com/2011/04/27/ hogsheadwine.wordpress.com Aaron Nix-Gomez: ''Dutch Wine Gauging in the Seventeenth Century'']
{{Appendix}}
▲{{Commonscat|Wine gauging}}
[[Categorie:Wijn]]
[[Categorie:Historisch beroep]]
| |||